رضا غلامی اقتصاددان در گفت و گو با خبرنگار قدس می گوید: راه‌اندازی بازار توافقی باعث افزایش ۲۰ هزار تومانی در نرخ رسمی و نرخ بازار قاچاق شده است. به طوری که نرخ توافقی به ۶۷-۶۸ هزار تومان و نرخ بازار قاچاق به ۸۱-۸۳ هزار تومان رسیده است.

این اقتصاددان با اشاره به اینکه بانک مرکزی مدعی است که در این بازار، کشف قیمت توسط عرضه‌کنندگان و متقاضیان ارز یعنی صادرکنندگان و وارد کنندگان انجام می شود می گوید: بر اساس آنچه بانک مرکزی می گوید این سیستم برخلاف سایر بازارها، مانند نیما، هیچ‌گونه نرخ ثابت یا دستوری ندارد و نرخ به‌طور طبیعی بر اساس تقاضا و عرضه تغییر می‌کند. اما واقعیت این است که همین ادعا در زمان راه اندازی بازار نیما نیز مطرح بود.

آزمودن راهی که قبلا پیموده شده است

غلامی تاکید می کند: در زمان راه اندازی نیما گفته می شد قرار است نرخ ارز در این سامانه بر اساس توافق دو طرف مبادله، تعیین شود و بانک مرکزی هم در صورت نیاز مداخله می کند ولی حالا مدعی هستند که نیما نرخ تثبیتی داشت و به این شیوه بر ناکامی خود در تحقق اهدافشان سرپوش می گذارند. از طرفی با راه اندازی بازار تجاری موفقیت را در همان مسیری جستجو می کنند که قبلا آزموده شده است.

وی تصریح می کند: وقتی محدودیت منابع داریم وقتی نرخ ارز قاچاق نزدیک ۳۰ درصد بیشتر از نرخ ارز بازار مبادله و بازار تجاری است انگیزه‌ی خوبی برای راه اندازی این بازار وجود دارد. اما بازار توافقی عملا ناپایدار خواهد بود. چون واردکننده وقتی کالایی را وارد می کند، مشمول قیمت‌گذاری نیست، لذا برایش فرقی نمی کند با ارز ۶۰ تومانی معامله کند یا ارز ۷۰ و ۸۰ هزار تومانی. واردکننده از هر کجایی می تواند ارز خود را تامین کند و تمایل دارد از بازار توافقی بیرون برود تا مشمول نظارت قرار نگیرد. صادرکننده هم که هر کسی بیشتر بخرد به آن می فروشد. پیمان سپاری هم که سوراخ است. بخش عمده‌ای از بازار معاف هستند و بخش دیگری هم تا ۸۰ درصد معاف شده اند، زمان زیادی هم باید بگذرد تا پیمان سپرده شود و همه‌ اینها باعث شده که بازار ارز تجاری شبیه یک شوخی باشد.

بازار توافقی در تثبیت نرخ ارز کارآیی ندارد

این اقتصاددان تاکید می کند: اگر بازار ارز تجاری برای کنترل و تثبیت نرخ ارز است که تجربه نشان می دهد که نرخ در این بازار همواره افزایشی است و نرخ فقط زمانی کاهش پیدا کرده که بانک مرکزی مداخله کرده است.

وی با اشاره به اینکه اگر بانک مرکزی قرار بود مداخله کند و منابع ارزی را صرف واردات کند، چه دلیلی دارد که بازار درست کند توضیح می دهد: اگر هدف بازار توافقی کنترل نرخ، مدیریت نوسانات قیمت‌ها و رسیدن به یک قیمت ثابت است، که این بازار کارآ نخواهد بود همانطور که نیما کارایی نداشت. بگذارید صادر کننده و وارد کننده توی بازار غیر رسمی با هم توافق کنند و بانک مرکزی هم در آن حضور داشته باشد، چون بازار تجاری هیچ اثری جز افزایش نرخ ارز ندارد و کاهش نرخی هم اگر هست حتما بانک مرکزی ورود کرده است.

بازار قاچاق نرخ ارز تجاری را بالا می کشد

غلامی می گوید: ما یک بازار قاچاق داریم که اندازه‌اش مثلا ۳۰ میلیارد دلار است، یک بازار تجاری داریم که اندازه آن ۸۰ تا ۹۰ میلیارد دلار است، بازار قاچاق افسار به گردن بازار تجاری انداخته و آن را به سمت بالا می کشد و بازار تجاری هم سیاست‌گذار را مجاب می‌کند که نرخ باید بالا برود. نتیجه‌ همه‌ اینها چیزی جز تورم برای مردم نخواهد بود.

این مدرس دانشگاه به جای ایجاد بازارهای دستوری، پیشنهاد می‌دهد که بانک مرکزی تلاش کند تا بازار قاچاق را کوچک کرده و عوامل ایجاد آن را کنترل کند. او می گوید که با کوچک شدن بازار قاچاق، منابع ارزی بازار تجاری بیشتر شده و نرخ ارز کاهش می یابد.

وی می گوید: بانک مرکزی باید تلاش کند تا بازار قاچاق را کوچک کند، ببیند چرا بازار قاچاق شکل گرفته است؟ منابع عرضه و تقاضا در این بازار کجاست؟ اگر این موارد را مدیریت کند، کم‌کم بازار قاچاق محدود و نقش تعیین کننده آن در بازار ارز را کاهش پیدا می کند و افراد نمی توانند ارز را از این بازار به بازار دیگری ببرند. با کوچک شدن بازار قاچاق منابع ارزی بازار ارز تجاری بیشتر می شود و خود به خود نرخ کاهشی خواهد شد. ولی با این مکانیزم که بازار قاچاق را رها کردیم، بازار خروج سرمایه رها کردیم، کم اظهاری و بیش اظهاری وجود دارد، این بازار بیشتر یک نمایش است برای اینکه بگویند ما مکانیزم بازار را رعایت می کنیم.

غلامی مداخله مستقیم بانک مرکزی در بازار را ضروری می‌داند، اما نه به معنای ارزپاشی، بلکه به معنای کنترل تخلفات در بازار قاچاق و مدیریت دقیق منابع ارزی کشور. وی می افزاید: ما باید تو بازار مداخله مستقیم کنیم، نه اینکه ارز پاشی کنیم بلکه در بازار قاچاق ورود مستقیم کرده و جلوی تخلفات را بگیریم، منابع ارزی هر چه هست را وارد کشور کنیم، مصارف ارزی را به تخصیص اولویت تنظیم کنیم و بازار را با دقت مدیریت کنیم والا این بازار شوآف یا نمایشی بیش نیست.