مرجع عالی‌قدر آیت‌الله العظمی عبدالله جوادی آملی، فقیه حکیم ربانی و مفسر نادره‌ای که نامش در افق تفسیر قرآن می‌درخشد، با عشق بی‌پایان به قرآن کریم و ارادتی خالصانه به اهل بیت عصمت و طهارت(ع)، گنجینه‌ای بی‌بدیل به نام «تفسیر تسنیم» را به جهان اسلام تقدیم کرده است.
این اثر سترگ، زاده بیش از چهار دهه تدریس خستگی‌ناپذیر در حریم مقدس حوزه علمیه قم و ثمره سه دهه پژوهش ژرف و مجاهدت گروهی از شاگردان فرهیخته است که هم‌اکنون در ۸۰ جلد درخشان، همچون چراغ فروزان هدایت، راهنمای طالبان معارف ناب الهی شده است.
در این شاهکار تفسیری، آن حکیم وارسته با تلفیقی بی‌نظیر از دقت علمی و شور عرفانی، تمامی ابعاد قرآن را در سطوح فلسفی، کلامی، اجتماعی و عرفانی به تصویر کشیده‌است. هر صفحه از تسنیم، آینه‌ای از شیدایی به کلام‌الله مجید و عشق به مکتب اهل‌بیت(ع) است که با قلمی آسمانی، اسرار نهفته آیات را از ژرفای قرن‌ها غبارزدایی می‌کند.
فراتر از یک تفسیر مرسوم، تسنیم «منشور زندگی قرآنی» است که با نگاهی جامع‌نگر، پیوند جاودانه قرآن، عترت و عقلانیت را در هم می‌تند. این اثر عظیم، تنها ثمره عمری مجاهدت علمی نیست؛ بلکه سفرنامه روح پراراده مردی است که هستی خویش را پیشکش فهم قرآن کرد تا امت اسلامی را به سرچشمه‌های زلال وحی رهنمون کند.
تفسیر تسنیم؛ مرهمی برای دل‌های مشتاق قرآن
«تفسیر تسنیم» اثر آیت‌الله العظمی جوادی آملی، از نخستین لحظات نگارش تا به امروز، همچون ستاره‌ای در آسمان تفاسیر قرآن درخشان است. این تفسیر نه فقط در فهم لغوی و معنوی آیات قرآن، بلکه در به‌کارگیری فلسفه، کلام و عرفان برای کشف حقیقت کلام الله متعال، بی‌نظیر است. به‌طور کلی، این اثر با نامی برگرفته از آیه ۲۷ سوره مطففین که «تسنیم» را به چشمه‌ای در بهشت نسبت می‌دهد، ارتباطی ژرف با معنویت و نور قرآن برقرار می‌کند.
آیت‌الله العظمی جوادی آملی در طول ۴۰ سال تدریس در حوزه علمیه قم، با تفسیر آیات قرآن به‌صورت دقیق و فلسفی، جان تازه‌ای به مباحث تفسیری بخشیده است. او قرآن را نه تنها به‌عنوان یک کتاب هدایت و راهنمای عملی، بلکه به‌عنوان یک کلام الهی و نور جاویدان در نظر گرفته است که باید به آن با درک عمیق و محبت قلبی نزدیک شد.
ساختار و روش تفسیر تسنیم؛ به عمق جان قرآن می‌نگریم
«تفسیر تسنیم» اثر آیت‌الله العظمی جوادی آملی با اتخاذ رویکردی سه‌بعدی و نظام‌مند، الگویی نوین در عرصه تفسیر قرآن کریم ارائه می‌دهد. این روش که بر پایه سه محور «قرآن به قرآن»، «قرآن به سنت» و «قرآن به عقل» استوار است، با تلفیق ظرافت‌های ادبی، عمق فلسفی و دقت فقهی، به فهمی چندلایه از معارف وحیانی می‌انجامد. در گام نخست، «روش قرآن به قرآن» با استناد به شبکه هم‌ارتباط آیات، مفاهیم را درون ساختاری منسجم از کلام الهی تبیین می‌کند. در مرحله دوم، «روش قرآن به سنت» با بهره‌گیری از احادیث معصومین(ع)، به تحلیل شأن نزول، تطبیق مصداقی، تخصیص عموم و تقیید مطلق آیات می‌پردازد. رویکرد سوم نیز با تکیه بر استدلال‌های عقلی، ابعاد حکمی و فلسفی آیات را روشن می‌کند.
ساختار تفسیر هر آیه در این اثر، متشکل از چهار مرحله متمایز است: ابتدا «گزیده تفسیری» به ارائه چکیده‌ای فشرده از مفاهیم آیه اکتفا می‌کند. سپس در بخش «تفسیر» با استناد به منابع گسترده علوم قرآنی، ادبیات عرب، فقه و کلام، تحلیل جامعی از آیه عرضه می‌شود. در قسمت «لطایف و اشارات» مفسر با نگرش عرفانی-فلسفی خود، لایه‌های باطنی و اشارات معنایی آیه را می‌کاود. نقطه اوج این فرایند، «بحث روایی» است که با رویکردی تحلیلی-انتقادی، به واکاوی سندی و متنی احادیث مرتبط با آیه می‌پردازد. در این بخش، احادیث با محوریت موضوعات «شأن نزول»، «تطبیق مصداقی» و «تأویل باطنی» طبقه‌بندی و با عنوان «الإشارة» جمع‌بندی می‌شوند. مفسر در این مرحله، ضمن بررسی تنافی‌های ظاهری روایات و رفع تعارضات، به شرح مفصل آن‌ها پرداخته و با پذیرش تکثر در اسباب نزول، بسیاری از روایات تفسیری را نه بیانگر نصّ آیه، که مصداقی از جریان همیشگی قرآن در گستره تاریخ می‌داند.
این ساختار حکیمانه نه تنها با ترکیبی بدیع از روش‌های نقلی، عقلی و شهودی، گنجینه‌ای از معارف قرآنی را فرا روی مخاطب می‌نهد، بلکه با ایجاد پیوندی نظام‌مند میان ظاهر و باطن آیات، الگویی پیشرو در تبیین روابط قرآن، سنت و عقلانیت دینی به شمار می‌آید.
ارادت و عشق به قرآن؛ از تحلیل‌های علمی تا تحلیل‌های قلبی
یکی از ویژگی‌های برجسته «تفسیر تسنیم» ارادت صادقانه آیت‌الله العظمی جوادی آملی به قرآن کریم است. این تفسیر تنها یک اثر علمی نیست، بلکه اثری است که از دل عاشقی عمیق و شناختی کامل به قرآن شکل گرفته است. آیت‌الله العظمی جوادی آملی در این اثر، هر آیه را همچون گوهری درخشان می‌بیند که نیازمند دقت و توجه ویژه است. او در «تفسیر تسنیم» به‌گونه‌ای در پی کشف نور قرآن برمی‌آید که گویا قرآن را نه تنها با عقل، بلکه با قلب و روح خود تفسیر می‌کند.
به باور این مفسر گرانقدر، قرآن به‌عنوان یک کتاب آسمانی، از آنچه بشر در فهم آن نیاز دارد، هیچ چیزی کم ندارد. تنها باید از درک‌های عمیق‌تر و نگاهی به‌دور از سطح ظاهر، به آن نگاه کرد. او در طول این تفسیر ثابت کرده قرآن نه تنها کتابی برای هدایت فردی است، بلکه به‌عنوان کتابی اجتماعی و فلسفی، پاسخگوی تمام نیازهای انسان در هر دوران و مکانی است.
توجه ویژه به مسائل روز؛ قرآن و چالش‌های معاصر
یکی از تمایزات بزرگ «تفسیر تسنیم» نسبت به دیگر تفاسیر، توجه ویژه به مسائل اجتماعی و سیاسی روز است. آیت‌الله العظمی جوادی آملی در این اثر، آیات قرآن را با توجه به دنیای معاصر و چالش‌های فکری و اجتماعی آن تبیین می‌کند. موضوعاتی همچون «ولایت فقیه»، «حکومت اسلامی»، «سکولاریسم»، «پلورالیسم دینی» و «نسبت میان دین و علم» و... در این تفسیر به‌طور گسترده‌ای مورد بحث قرار گرفته‌اند.
آیت‌الله العظمی جوادی آملی معتقد است قرآن نه تنها برای دوران پیامبر(ص)، بلکه برای تمام انسان‌ها در تمام زمان‌ها و مکان‌ها قابل‌استفاده است. او در تفسیر خود به‌خوبی نشان می‌دهد قرآن همچنان پاسخگوی سؤالات روز بشر است و باید از آن به‌عنوان یک منبع زنده و پویا استفاده کرد.
جایگاه سنت و عقل در تفسیر تسنیم
در کنار ارادت ویژه به قرآن، آیت‌الله العظمی جوادی آملی به‌طور ویژه به جایگاه سنت و عقل نیز در تفسیر قرآن توجه داشته است. طبق نظر ایشان، سنت تنها در روایت لفظی خلاصه نمی‌شود بلکه شامل فعل، سکوت و تقریر معصومین(ع) نیز می‌شود. ایشان معتقد است عقل انسانی نیز به‌عنوان یک ابزار الهی، در فهم قرآن و شریعت می‌تواند نقش اساسی داشته باشد.
آیت‌الله العظمی جوادی آملی در این تفسیر به‌صراحت بیان می‌کند اگر چه قرآن کلام خداوند است، اما فهم دقیق‌تر آن نیازمند بهره‌گیری از سنت و عقل نیز است. در این راستا، ایشان با دقت خاصی به نقد و بررسی دیدگاه‌های دیگر مفسران پرداخته و در عین حال به‌طور کامل به آیات قرآن، روایات و شواهد عقلی و علمی توجه کرده است.
تفسیر تسنیم؛ راهی روشن به سوی درک قرآن
«تفسیر تسنیم» در نهایت، به‌عنوان یک اثر شگرف و بی‌نظیر در دنیای تفسیر قرآن، جایگاه ویژه‌ای را در تاریخ تفاسیر قرآن به خود اختصاص خواهد داد. آیت‌الله العظمی جوادی آملی با این اثر، نه تنها پرده از حقیقت قرآن برداشته است، بلکه این تفسیر را با ارادت و عشقی پاک به قرآن و اهل بیت(ع) ارائه داده که نشان‌دهنده عمیق‌ترین سطح تعهد و دلبستگی به کلام الله است.
در این تفسیر، هر آیه از قرآن به‌عنوان گوهری بی‌بدیل می‌درخشد و به خواننده فرصتی می‌دهد تا نور هدایت قرآن را با عمق و عشق واقعی لمس کند. تفسیر تسنیم، نه‌تنها برای اهل علم و محققان، بلکه برای هر مسلمان جویای حقیقت، گنجی ارزشمند و بی‌پایان است که در دل آن، هر کلمه و هر آیه، داستانی از عشق و ارادت به قرآن روایت می‌کند.
تکمیل یک پروژه قرآنی عظیم، رونمایی از جلد پایانی تفسیر تسنیم
روز گذشته مراسم رونمایی از آخرین جلد «تفسیر تسنیم» برگزار و هشتادمین و آخرین جلد این مجموعه در زمستان ۱۴۰۳ منتشر شد. بر اساس برنامه انتشار این تفسیر، ۱۵ جزء اول قرآن در ۵۰ جلد و ۱۵ جزء بعدی در ۳۰ جلد چاپ شدند. دلیل این تفاوت، توضیح گسترده‌تر مباحث تفسیری در نیمه اول قرآن است. در جلدهای اولیه، موضوعات مهمی مانند اصول اعتقادی و مفاهیم پایه با جزئیات کامل بررسی شده‌اند. بنابراین در جلدهای بعدی (نیمه دوم قرآن) دیگر نیازی به تکرار این مباحث نیست و تفسیر بیشتر بر جنبه‌های عملی و کاربردی آیات تمرکز دارد. این برنامه‌ریزی هوشمندانه هم از حجم کتاب‌ها کم کرده و هم با نظم خاصی، خواننده را از مفاهیم کلی به نکات ریز هدایت می‌کند.
نظر شما