شاید برای شما هم پیش آمده که روزنامه‌ای را بخرید و چشمتان به تیتر یک آن بیُفتد و متوجه یک غلط نوشتاری شوید؛ یا شاید هم برگه‌های روزنامه را ورق بزنید و در متن‌های داخلش اشتباه تایپی کوچک یا بزرگی را ببینید؛ به احتمال خیلی زیاد در آن لحظه درودی به نویسنده یا کل روزنامه میفرستید!

اینکه غلط املایی در چه نوع رسانه‌ای باشد، تقریباً تاثیر زیادی در وایرال شدن (پخش) آن جمله یا کل مطلب دارد. به طور مثال اگر یک روزنامه یا خبرگزاری در یک صفحه مجازی جمله یا کلمه‌ای را به اشتباه بنویسد می‌تواند به سرعت آن را اصلاح کند. اما طبیعتاً روزنامه‌ها بعد از چاپ، فرصت یا توانایی ویرایش را ندارند، مگر اینکه برای روز بعد اصلاحیه‌ای را منتشر کنند.

احتمالا از این نوع اشتباهات یا غلط املایی‌ها هم در صفحات مجازی روزنامه‌ها مثل توییتر، تلگرام، اینستاگرام و... دیده باشید. غلط املایی‎‌هایی که گاهی اوقات بسیار واضح و یا اصطلاحاً تابلو است، گاهی هم ناچیز و مخفی از دید مخاطبان است.طبعا این خطای نوشتاری اگر فاحش باشد، شاید در دراز مدت اثر منفی بر کاربران فضای مجازی یا مخاطبان خاص خودش بگذارد.

عوامل و مسائل مختلفی بر وجود غلط نوشتاری در متن‌های روزنامه‌نگاری موثر است؛ از خستگی و بی حوصلگی نویسنده تا اشتباه ویراستاران یک مجموعه مطبوعاتی، می‌تواند تاثیر گذار بر این موضوع باشد.چند نمونه از غلط املایی هایی در رسانه و مطبوعات مشهور جهان به شرح ذیل می باشد.

۱-نیویورک تایمز (The New York Times)-ایالات متحده آمریکا

تاریخ: ۱۵ مارس ۲۰۱۸-صفحه: صفحه ۱۲، بخش سیاسی-نویسنده: جان اسمیت (John Smith)

غلط املایی: کلمه "public" به اشتباه "pulbic"نوشته شد.

جمله: "The pulbic opinion on the matter was divided"

۲-واشنگتن پست (The Washington Post)-ایالات متحده آمریکا

تاریخ: ۲۰ اکتبر ۲۰۱۹-صفحه: صفحه ۳، بخش سیاسی- نویسنده: سارا جانسون (Sarah Johnson)

غلط املایی: کلمه "separate" به اشتباه "seperate" نوشته شد.

جمله: " The two issues are seperate but related"

۳-لوموند (Le Monde) فرانسه

تاریخ: ۱۵ مارس ۲۰۱۸- صفحه: صفحه ۱۲، بخش سیاسی-نویسنده: ژان دوپون (Jean Dupont)

غلط املایی: کلمه "gouvernement" به اشتباه "gouvernemant" نوشته شد.

جمله: " Le gouvernemant a annoncé de nouvelles mesures"

۴-اشپیگل (Der Spiegel) آلمان

تاریخ: ۱۰ ژوئن ۲۰۱۹-صفحه: صفحه ۲۴، بخش اقتصادی-نویسنده: توماس مولر (Thomas Müller)

غلط املایی: کلمه "Wirtschaft" به اشتباه "Wirtschft" نوشته شد.

جمله: "Die Wirtschft des Landes wächst"

۵-حریت (Hürriyet) ترکیه

تاریخ: ۱۲ ژانویه ۲۰۱۸-صفحه: صفحه ۱۰، بخش اقتصادی-نویسنده: علی ییلماز (Ali Yılmaz)

غلط املایی: کلمه "ekonomi" به اشتباه "ekonmi" نوشته شد.

جمله: " Ekonmi büyümesi hızlandı"

۶-الاهرام (Al-Ahram) مصر

تاریخ: ۲۰ اکتبر ۲۰۱۹-صفحه: صفحه ۳، بخش سیاسی-نویسنده: محمد عبدالله (Mohamed Abdullah)

غلط املایی: کلمه "السیاسة" به اشتباه "السیاسه" نوشته شد.

جمله: "السیاسه الخارجیة لمصر تتغیر"

۷-چاینا دیلی (China Daily) چین

تاریخ: ۵ دسامبر ۲۰۲۱-صفحه: صفحه ۷، بخش سیاسی-نویسنده: ژانگ لی (Zhang Li)

غلط املایی: کلمه "政策" به اشتباه "政䇿" نوشته شد.

جمله: "政䇿调整正在进行"

۸-کوریا تایمز (The Korea Times) کره جنوبی

تاریخ: ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹-صفحه: صفحه ۹، بخش سیاسی-نویسنده: کیم مین-جی (Kim Min-Ji)

غلط املایی: کلمه "정치" به اشتباه "젂치" نوشته شد.

جمله: "젂치 상황이 복잡하다"

۹-روزنامه ایران

تاریخ: ۲ آذر ۱۳۹۴-صفحه: صفحه اول، بخش یادداشت-نویسنده: محمد جواد ظریف (وزیر اسبق خارجه)

غلط املایی: کلمه "وزیر امور خارجه" به اشتباه "وزیر امور خاجه" نوشته شد.

جمله: "محمد جواد ظریف وزیر امور خاجه جمهوری اسلامی ایران"

۱۰-روزنامه سیاست روز-ایران

تاریخ: ۲۹ مرداد ۱۳۹۹-صفحه: صفحه اول، تیتر اصلی

غلط املایی: کلمه "هذیان" به اشتباه "هزیان" نوشته شد.

جمله: "هزیان گویی ترامپ از مکانیسم ماشه تا توافق آنی"

ضرب‌الاجل‌های سردبیران

حسین امامی، مدرس علوم ارتباطات و هوش مصنوعی درباره چرایی و چگونگی وجود غلط املایی در رسانه‌های مکتوب و برخط مشهور جهان در گفت‌وگو با قدس گفت: در عصر رسانه‌های اجتماعی و دیجیتال، هیچ رسانه‌ای نمی‌تواند اشتباه خود را پنهان کند و این موضوع سریعاً توسط کاربران آنلاین افشا می‌شود. کلاً غلط املایی در رسانه‌ها نتیجه فشار کار و ضرب‌الاجل‌هایی است که در محیط کار وارد می‌شود؛ اگرچه دلایل دیگری‌ هم مانند خستگی نویسنده، بی‌حوصلگی او و تبعات روانی آن کار می تواند داشته باشد.

وی ادامه داد: در محیط‌های پرسرعت همانند خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها، افراد برای انتشار سریع خبر اغلب تحت فشار روانی هستند. از آنجایی که معمولاً روزنامه‌ها سعی می‌کنند در حداقل زمان ممکن مطالبشان را در صفحه ببندند، ممکن است دقت قربانی سرعت شود. حتی امکان دارد دبیر یا سردبیر به خاطر حجم مطالب فرصت کافی برای خواندن مطالب را پیدا نکنند؛ به طور مثال روزنامه نگاری سیاسی به دلیل اینکه تحلیل‌های روز و مهم را ارائه می‌دهند، احتمال وجود غلط املایی در متون آنها بیشتر است. همه این موضوعات را می‎توان نتیجه‎ ترکیبی از عوامل انسانی در نظر گرفت.

این مدرس علوم ارتباطات گفت: انجمن ویراستاران ایالات متحده آمریکا (ACES:The Society for Editing) در سال ۲۰۱۷ پژوهشی را درباره همین موضوع انجام داد؛ در این پژوهش اعلام شد ۶۳ درصد از نویسندگان و ویراستاران "سردبیران" رسانه‌ها گزارش دادند، ضرب‌الاجل‌های تعیین شده برای تحویل مطالب باعث کاهش دقت در کار می‎شود. به طور واضح این مسئله از پیامدهای فشار کاری می‌باشد، که منجر به خستگی و بی‌حوصلگی نیز می‎ شود.

او ادامه داد: روزنامه‌نگاران بیشتر به دنبال انتقال مفهوم هستند و پردازش تک تک حروف را مد نظر ندارند؛ در عصری که سرعت اولویت دارد، کاهش تعداد ویراستاران و افزایش حجم کار خبرنگاران، فشار را مضاعف کرده و آن‌ها را مجبور می‌کند سرعت را بر دقت ترجیح دهند. ضمن اینکه برای مخاطبان درستی مفهوم و محتوا نسبت به وجود غلط املایی اهمیت بیشتری دارد؛ اشتباه تایپی بیشتر برای فضای داخل رسانه اهمیت دارد. جدای از این مسئله رسانه‌های برخط و مکتوب سازمانی که وابستگی رسمی به یک نهاد حکومتی-دولتی را دارند، احتیاط بیشتری برای نگارش به خرج می‌دهند. طبیعتاً رسانه‌های خصوصی بی‌پرواتر، ریسک پذیرتر و سرعت عمل بالاتری را دارند.

واکنش رسانه‌ها و انعطاف پذیری برخط نسبت به مطبوعات
حسین امامی با بیان اینکه واکنش رسانه‌ها نسبت به غلط های املایی به نوع آنلاین یا مکتوب بودنشان متفاوت می‌باشد گفت: معمولاً رسانه‌های آنلاین انعطاف پذیری بیشتری نسبت به روزنامه‌ها دارند. یک رسانه برخط یا صفحات مجازی مطبوعات در پلتفرم‌های آنلاین مانند اینستاگرام، توییتر، تلگرام و... می‌توانند غلط املایی یا محتوایی را به سرعت و راحتی اصلاح کنند. البته در شرایط بحران سرعت انتشار خبر بیشتر و نظارت بر صحیح نویسی کاهش می‌یابد. طبیعاً این موضوع در مطبوعات بعد از چاپ شدن امکان پذیر نیست، ولی روزنامه‌ها می‎توانند برای روز بعد اصلاحیه بزنند. هر چند که مطبوعات از کنار این مسئله می‌گذرند، مگر اینکه مورد خاصی باشد یا واقعاً به اعتبار آنها آسیب جدی بزند. جدای از این مسئله، نادیده گرفتن اشتباهات در این دوره خطرناک است. حتی یک غلط املایی کوچک می‌تواند در فضای مجازی تبدیل به بحران اعتبار شود و به عرصه ملی لطمه بزند. در روزنامه‌های مشهور و معتبر شرایط برای تیترهای صفحه اول سخت‌گیرانه‌تر است.

پژوهش غلط املایی

امامی نسبت به تحقیقات انجام شده در این مورد شرح داد: در سال ۲۰۱۹ مرکز تحقیقاتی رسانه‎ ای پیو (Pew Reasech Center) پژوهشی را درباره این سوژه انجام داد. طبق پژوهش پیو ۷۸ درصد از رسانه‎ های آنلاین آمریکایی اگر خطایی را شناسایی کنند، بلافاصله اقدام به اصلاح فوری آن می‌کنند. این درحالی است که فقط ۴۵ درصد از رسانه‌های مکتوب اصلاحیه‌ای را پس از انتشار چاپ می‌رسانند. به این معنا که نصف بیشتر مطبوعات از چاپ اصلاحیه صرف نظر می‌نمایند.

این مدرس فناوری هوش مصنوعی درباره نوع کنش رسانه‌ها نسبت به اشتباهاتشان توضیح داد: نوع رفتار مطبوعات نسبت به اشتباهات نوشتاری خودشان با میزان سابقه آن هم مرتبط است. به طور مثال یک روزنامه معتبری مانند رویترز، ایندیپندنت، دیلی تلگراف، دیلی میل یا فاینشنال تایمز در انگلیس با انتشار اصلاحیه باعث تقویت جایگاه خودش در بین مخاطبانش می‌شود.

وی اضافه کرد: همین موضوع اگر برای یک روزنامه ضعیف و نه چندان مشهور اتفاق بیُفتد، ممکن است نتیجه برعکسی داشته باشد. به طور کلی افزایش یا کاهش اعتماد مشتریان یک رسانه به ویژه مکتوب، به اعتبار و سابقه آن بستگی دارد. انتشار اصلاحیه توسط رسانه‌های معروف و حرفه‌ای نشانه‌ای از مسئولیت‌پذیری آن‌ها است که در بلندمدت به افزایش اعتبار و اعتماد مخاطبان کمک می‌کند.

محتوای خوب توجه را جلب می کند و غلط املایی دیده نمی شود

حسین امامی نسبت به برخورد مخاطبان با اشتباهات رسانه‌ها نیز گفت: من تا امروز نه شنیدم و نه دیده‌ام که رسانه‌ای اعم از برخط یا مکتوب صرفاً به خاطر غلط املایی از سوی مخاطبانش بایکوت شده باشد. هیچ فَکت یا مستند مشخصی هم نسبت به کاهش میزان فروشش هم وجود ندارد. قطعاً اگر ایرادات فنی-محتوایی بزرگ یا زیاد باشد روی فروش و درآمد آن رسانه تاثیرگذار است.

وی ادامه داد: در ایالات متحده آمریکا رقابت بین رسانه‌ها به خصوص روزنامه‌ها شدیدتر و به تبع آن واکنش‌ها نیز مستقیم‌تر می‌باشد. وضعیت در قاره اروپا به دلیل فرهنگ زیست مردمان‌شان یک مقداری متفاوت است. رسانه‌ها محافظه‌کارانه‌تر و غیر مستقیم‌تر انتقاد می‌کنند. چون رویکردی محتاطانه‌ای دارند خیلی نرم از کنار این ماجرا می‌گذرند.

تفاوت‌های ژورنالیستی در آمریکا و اروپا

حسین امامی با توضیح اینکه رویکرد روزنامه هایی همچون رویترز با واشنگتن‌پٌست در ایالات متحده متفاوت می‌باشد گفت: رویترز همواره بر دقت و سرعت در گزارش‌دهی تأکید می‌کند، اما ابتدا دقت را در اولویت قرار می‌دهد. در دستورالعمل‌های رویترز آمده است، هدف این رسانه اولین بودن در اعلام خبر نیست بلکه دقیق‌ترین رسانه بودن است. در صورت وقوع خطا، این رسانه به سرعت نسخه آنلاین خود را اصلاح می‌کند و یادداشت کوتاهی اضافه می‌کند بدون اینکه جنجال ایجاد شود.

وی تصریح کرد: بنابراین، رویکرد رویترز بیشتر مینیمالیستی است. از سوی دیگر، واشنگتن‌پُست یک روزنامه با جایگاه تحلیلی است. این رسانه مکتوب اگر با اشکالی مواجه شود، دچار لطمه می‌شود و حتماً توضیحات مفصل‌تری را برای نسخه بعدی که ممکن است فردا یا روزهای بعد منتشر شود، ارائه می‌دهد. در ایالات متحده قوانین سختگیرانه‌ای برای غلط‌های املایی و مسئولیت‌پذیری رسانه‌ها وجود ندارد و این موضوع بیشتر به سیاست داخلی رسانه‌ها بستگی دارد. این مسئله برای بسیاری از افراد مهم نیست و موضوعات بسیار مهم‌تری در این زمینه وجود دارد. در صورت نقد، عمدتاً مخاطبان در شبکه‌های اجتماعی به آن واکنش نشان می‌دهند.

او در پایان با بیان اینکه در اتحادیه اروپا بر دقت رسانه‌ای و شفافیت به ویژه در انتشار داده‌ها تأکید بیشتری وجود دارد گفت: در کشورهایی مانند آلمان و فرانسه، انتظار می‌رود که در صورت وقوع خطا، رسانه‌ها اصلاحیه رسمی منتشر کنند. بنابراین، از این منظر اروپا حرفه‌ای‌تر عمل می‌کند، در حالی که در آمریکا نظارت بیشتر از سوی مخاطبان و بازار صورت می‌گیرد.

حمید اسدی – خبرنگار تحریریه جوان قدس