۳ فروردین ۱۴۰۴ - ۱۷:۰۰
کد خبر: ۱۰۵۷۵۵۳

نکات عرفانی درباره دعای جوشن کبیر

حجت‌الاسلام دکتر حسین عشاقی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ‌واندیشه اسلامی

چنانکه در مصباح کفعمی آمده است دعای جوشن کبیر دارای صد بند و هر بندی مشتمل بر ده اسم از اسامی خداوند است؛ و بنابراین در مجموع در این دعا از هزار اسم از اسامی خداوند یاد شده است...

نکات عرفانی درباره دعای جوشن کبیر
زمان مطالعه: ۳ دقیقه

۱: در پایان هر بندی این جمله آمده است که «سُبْحَانَکَ‏ یَا لَا إِلَهَ‏ إِلَّا أَنْتَ‏ الْغَوْثَ الْغَوْثَ خَلِّصْنَا مِنَ النَّارِ یَا رَبِّ».

۲: باید توجه داشت که اسماء الهی از تجلیات خداوندند؛ ولی این گونه نیست که «ذات حق»، مصداقیت حقیقی برای آن اسماء داشته باشد؛ زیرا هر اسمی به حد و حدودی محدود است؛ و لذا هر اسمی، تعریف معینی دارد که مانع اغیار است، یعنی موضوعاتی که واجد آن حد و حدود نیستند را از اندراج تحت آن تعریف بازمی‌دارد؛ و این که «ذات حق» مصداق حقیقی اسم محدودی باشد، معنایش تحدد و تقید «ذات حق» است؛ و چنین محدودیتی برای «ذات حق» باطل و ناپذیرفتنی است؛ بنابراین هیچ اسمی بر «ذات حق» صدق حقیقی ندارد؛ و «ذات حق» مصداق حقیقی هیچ اسمی نیست؛ لذا در نهج البلاغه از حضرت امیرالمؤمنین این چنین آمده که فرمود: «کَمَالُ تَوْحِیدِهِ الْإِخْلَاصُ لَهُ وَ کَمَالُ‏ الْإِخْلَاصِ‏ لَهُ‏ نَفْیُ الصِّفَاتِ عَنْهُ لِشَهَادَة کُلِّ صِفَة أَنَّهَا غَیْرُ الْمَوْصُوفِ وَ شَهَادَةِ کُلِّ مَوْصُوفٍ أَنَّهُ غَیْرُ الصِّفَة»؛ یعنی کمال توحید الهی به خالص‌سازی او است؛ و خالص‌سازی او به نفی هر صفتی از او است؛ چون هر صفتی دلالت دارد که با موضوف مغایرت دارد و نیز هر موصوفی دلالت دارد که با صفت مغایرت دارد؛ قریب به همین مضمون در باره خداوند و صفات او از حضرت رضا (ع) نیز روایت شده که فرمود: «وَ أَصْلُ مَعْرِفَةِ اللَّهِ تَوْحِیدُهُ وَ نِظَامُ تَوْحِیدِ اللَّهِ نَفْیُ الصِّفَاتِ عَنْهُ لِشَهَادَةِ الْعُقُولِ أَنَّ کُلَّ صِفَةٍ وَ مَوْصُوفٍ، مَخْلُوقٌ» (توحید صدوق ص 34).

۳: در پایان هر بندی می‌گوییم : «سُبْحَانَکَ‏ یَا لَا إِلَهَ‏ إِلَّا أَنْتَ‏ الْغَوْثَ الْغَوْثَ خَلِّصْنَا مِنَ النَّارِ یَا رَبِّ»؛ با توجه به مطالبی که در بند دوم این یادداشت گفته شد معنی این «سُبْحَانَکَ» این است که خدایا گرچه ما تو را با این اسماء می‌خوانیم و تو در جلوه این اسماء ظاهر شده و تجلی می‌کنی؛ اما با این حال، تو منزّهی از این که مصداق حقیقی هر یک از این اسماء محدود باشی؛ و هر گز در محدوده‌ی تعریف هیچ یک از این حقائق محدود اسمی، نمی‌گنجی و محدود نمی‌شوی؛ همچنین خدایا ما گرچه تو را با این عناوین اسمی می‌خوانیم اما تو منزّهی از محدود بودن در یکی از دو اسم متخالف یا متقابل؛ یعنی هرگز تو این‌گونه‌ای نیستی که با تجلی در یک اسم، از تجلی در اسم مقابل ناتوان باشی؛ مثلا اگر ما ترا با اسم «هادی» می‌خوانیم این‌گونه نیست که تو در حال ظهور در اسم هادی، به اسم «مضل» که مقابل اسم هادی است متجلی نباشی؛ و اگر تو به اسم «الظاهر» تجلی داری این گونه نیست که در حال ظهور به اسم ظاهر، به اسم «الباطن»، متجلی نباشی؛ تو از چنین محدودیتی منزهی.

۴: از آنچه گذشت روشن می‌شود که معنای «سُبْحَانَکَ» در هر اسمی، مغایر با معنای «سُبْحَانَکَ» در اسم دیگر است چون متعلَق هر تسبیحی تقید به همان اسمی است که مطرح شده است؛ مثلا یک «سُبْحَانَکَ» می‌گوید خدایا تو از تقید به محدوده اسم «لطیف» منزّهی؛ و دیگری می‌گوید خدایا تو از تقید به محدوده اسم «غافر» منزّهی و نیز در بقیه اسماء.

۵: جمله «الْغَوْثَ الْغَوْثَ خَلِّصْنَا مِنَ النَّارِ یَا رَبِّ» در پایان هر بندی نیز تکرار شده است؛ مراد از این آتش چیست؟ در بند ۶۹ می‌خوانیم «یَا مَنْ جَعَلَ النَّارَ مِرْصَادا» طبق این جمله، خداوند آتش را کمین‌گاه قرار داده است؛ کمین‌گاه، جائی است که ناگاه انسان یا حیوانی را گرفته و گرفتار کرده و او را از آزادی از دسترسی به سایر جایگاه‌ها و مراتب دیگر محروم می‌کند؛ با توجه به این که این دعا عمدتا به اسماء الهی پرداخته مناسب این است که با توجه به فضای اسمائی این دعا و مخصوصا بند ۶۹ که آتش را تعریف کرده است بگوییم مراد از آتش در اینجا کمین‌گاهی است که هر اسمی از اسماء برای سالک فراهم می‌کند؛ چون جاذبه جلال و جمال هر اسمی کمین‌گاهی است برای سالک که او را از رسیدن به مراتب بالاتر بازمی‌دارد؛ و او را در محدوده خودش محبوس می‌کند؛ لذا سالک از خدا می‌خواهد که خدایا ما را از کمین‌گاه هر اسمی از اسمائت نجات بده؛ پس همه بگوییم : «سُبْحَانَکَ‏ یَا لَا إِلَهَ‏ إِلَّا أَنْتَ‏ الْغَوْثَ الْغَوْثَ خَلِّصْنَا مِنَ النَّارِ یَا رَبِّ».

منبع: قدس آنلاین

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
  • لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
  • مدیر سایت مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظرات پس از تأیید منتشر می‌شود.
captcha