آن‌گاه که سخن از هویت فرهنگی و دینی یک جامعه به میان می‌آید، کمتر مفهومی به اندازه «مسجد» می‌تواند در دل این معادله نقش ایفا کند. مسجد، کانونی برای تربیت، روشنگری، انسجام اجتماعی و هدایت فرهنگی است. امروز در کلان‌شهر شیراز، شهری که از دیرباز با عنوان سومین حرم اهل بیت(ع) شناخته می‌شود، گام تازه‌ای برای احیای این جایگاه برداشته شده است: طرح «مسجدمحوری» با بودجه‌ای کم‌سابقه از سوی شورای اسلامی شهر.
این طرح افق گشایی تازه‌ای است برای بازتعریف نقش مسجد در زیست‌بوم شهری امروز؛ نقشی که از دیرباز در تاریخ اسلام ریشه دارد، اما در پیچ‌وخم زمان و تحولات اجتماعی، گاه به حاشیه رانده شده است. اکنون، شورای اسلامی شهر شیراز با اختصاص بیش از ۹۶۰ میلیارد تومان در سال جاری، پیام روشنی صادر کرده است: بازگشت مسجد به جایگاه محوری‌اش، ضرورتی استراتژیک برای آینده فرهنگی، تربیتی و اجتماعی شهر است.
بودجه‌ای بی‌سابقه برای هدفی بلند
اختصاص بودجه به طرح مسجدمحوری، حرکتی کم‌نظیر در حوزه حکمرانی فرهنگی شهری است. این تصمیم، به نوعی موضع‌گیری روشن در قبال نقش تمدن‌ساز مسجد در ساختار اجتماعی است.
حجت‌الاسلام طاهری، این تصمیم را «گامی امیدآفرین» در جهت احیای نقش تمدنی مسجد توصیف می‌کند و معتقد است که اگر این بودجه با «نظارت، دقت و همراهی فعالانه مساجد» صرف شود، می‌تواند تحولی اساسی در پیکره فرهنگی محلات ایجاد کند.
مسجدی برای همه
آنچه طاهری بر آن پافشاری دارد، گذر از تعریف محدود مسجد به‌عنوان محل نماز است. وی می‌گوید: «مسجدی که فقط محل نماز باشد، از شأن و ظرفیت اصلی خود فاصله گرفته است. مسجد تراز انقلاب اسلامی، مسجدی است که پایگاه جهاد تبیین، مأمن خانواده‌ها، مأوای جوانان و قرارگاه جهاد اجتماعی باشد.»
چنین مساجدی می‌توانند منبعی برای آرامش روحی، نشاط معنوی و تجلی همبستگی اجتماعی باشند. تجربه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس نیز نشان داده هر جا مسجد در محور امور قرار گرفته، تحول و وحدت نیز از پی آن آمده است.
مسجد در مسیر گام دوم انقلاب
رهبر معظم انقلاب بارها مسجد را محور تحولات فکری و اجتماعی دانسته‌اند. در بیانیه گام دوم انقلاب نیز بار دیگر مسجد به عنوان پایگاهی برای «هدایت، روشنگری، و مقابله با تهاجم فرهنگی دشمن» معرفی شده است.
دبیر جامعه روحانیت شیراز با استناد به این بیانیه تأکید می‌کند: «ما باید نهاد مسجد را متناسب با نیازهای روز و با حفظ اصالت‌های دینی، بازآفرینی کنیم. طرح مسجدمحوری اگر درست عملیاتی شود، می‌تواند گامی مهم در تحقق این منظومه فکری رهبر انقلاب باشد.»
مساجد در آستانه آزمونی تاریخی
اکنون که حمایت مادی و بسترسازی قانونی برای شکوفایی مساجد فراهم شده، نوبت به خودِ نهادهای مسجدی رسیده است تا با طرح‌هایی راهبردی، مردمی و اثربخش به میدان بیایند.
حجت‌الاسلام طاهری با بیان این نکته تأکید می‌کند: «هیئات امنای مساجد، ائمه جماعات و فعالان فرهنگی باید برنامه‌ریزی کنند که منابع صرفاً صرف بازسازی فیزیکی نشود، بلکه موجب شکوفایی فرهنگی، تربیتی و اجتماعی در سطح محله گردد.» او از متولیان مساجد می‌خواهد فراتر از سنگ و سیمان، بر جان و روان جامعه تمرکز کنند و به جایگاه راهبری خود بازگردند.
بازآفرینی سرمایه اجتماعی از دل مسجد
یکی از پیامدهای محتمل اجرای موفق طرح مسجدمحوری، بازسازی سرمایه اجتماعی و کاهش آسیب‌های فرهنگی است؛ اتفاقی که می‌تواند مشارکت مردمی را در محلات تقویت و اعتماد عمومی به نهاد دین را افزایش دهد.
رهبر انقلاب در همین زمینه فرموده‌اند: «اگر مسجد، آن جایگاه واقعی خود را پیدا کند، بسیاری از مشکلات جامعه حل خواهد شد.» این نگاه نسخه‌ای کاربردی برای اداره جامعه پیچیده‌ی امروز است.
مسجد، اگر دوباره به محور بازگردد، سکویی برای پرتاب جامعه به‌سوی آگاهی، همبستگی و عزت خواهد بود. طرح مسجدمحوری، فرصتی طلایی برای نوسازی این نقش است؛ فرصتی که اگر با همت مؤمنانه و پیگیری دلسوزانه همراه شود، می‌تواند به نهضتی نو در احیای هویت اسلامی و تمدنی شهر شیراز بینجامد.
همانگونه که حجت‌الاسلام طاهری گفته «تجربه ثابت کرده است هرجا مردم و روحانیت با محوریت مسجد در صحنه حاضر بوده‌اند، توفیقات بزرگی حاصل شده است.» اینک نوبت به تجربه‌ای تازه از همین مسیر رسیده است.
نظر شما