تورق این صفحات و دنیای پرمفهوم و پرمعنای پژوهش در این سال‌ها آن‌قدر برای روحانی بادانش مشهدالرضا(ع) جذاب بوده که در این سال‌ها همیشه یک پایش در مسجد و روضه و هیئت بوده و یک پایش در کتابخانه و مرکز پژوهش‌ها. به این واسطه است که چندین جلد کتاب و کار پژوهشی به نام حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن زبری قاینی منتشر شده و در زمره پژوهشگران قدیمی بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی قرار گرفته است و با وجود بازنشستگی، هنوز به این مسیر ادامه می‌دهد. زبری یکی از ماندگارترین آثار پژوهشی سال‌های اخیر آستان قدس رضوی را نیز ارائه داده که مهم است و اثرگذار.
«هزار موضوع، هزار حدیث»
سال ۱۳۶۳ با عنوان پژوهشگر در گروه بحارالانوار بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی کارش را آغاز کرد و یک سال بعد با آغاز فعالیت گروه حدیث به این جمع پیوست. زمان زیادی سپری نشد که محمدحسن زبری رئیس این گروه شد تا تحقیقات و پژوهش‌های این تیم زیرنظر این روحانی که در آن زمان جوان هم بود، پا بگیرد. او که حالا در هفتمین دهه زندگی خود قدم گذاشته با افراد سرشناسی از اهالی حوزه علمیه خراسان رضوی همراه و همکار بوده که نتیجه‌اش انتشار آثار علمی برجسته در حوزه دینی بوده است. حجت‌الاسلام زبری با محققانی در این مدت همکاری داشته و توانسته‌اند در کنار هم زمینه چاپ ۸۰ عنوان کتاب پژوهشی را فراهم کنند. او به تنهایی نیز محتوای ۲۵ کتاب دینی و معرفتی را مهیا کرده و به چاپ رسانده است.
مهم‌ترین اثر این روحانی عالم که سعادت داشته سال‌ها در کنار مضجع نورانی علی‌بن موسی‌الرضا(ع) کار علمی و دینی انجام دهد «هزار موضوع، هزار حدیث» است. در این کتاب، احادیث حضرت رضا(ع) در موضوعات مختلف طبقه‌بندی شده و حجت‌الاسلام زبری قاینی برای جمع‌آوری آن چندین سال کوشیده و با رجوع به منابع معتبر محتوای آن را تهیه کرده است.
چاپ کم، استقبال زیاد
محمدحسن زبری توضیح می‌دهد: این کتاب هم در حوزه و هم در دانشگاه بسیار موردنیاز بود و پس از چاپ هم مورد استقبال گرفت. در همان نوبت اول چاپ، خیلی زود همه نسخه‌های آن به فروش رسید و کمیاب شد، پس از آن چندین نفر به من مراجعه کرده‌اند که کتاب را پیدا نکرده‌اند، پیگیری برای چاپ مجدد هم شده که ان‌شاءالله در اولین فرصت برسد.
صفت عالم‌آل‌محمد(ع) و شخصیت بزرگ دینی و علمی‌ای که از حضرت رضا(ع) سراغ داریم دلیلی است بر اینکه در موضوعات مختلف به احادیث این حضرت(ع) رجوع شود و محمدحسن زبری کوشیده این امر را تسهیل کند. او می‌گوید: در کتاب «هزار موضوع، هزار حدیث» احادیث امام هشتم شیعیان با موضوعات مختلف از احترام گرفته تا اخلاق، نماز، ولایت و... تهیه و طقه‌بندی شده است.
این کتاب به چهار زبان فارسی، اردو، انگلیسی و عربی در دسترس بوده و این ترجمه‌ها براساس نیاز و درخواست‌ها پس از چاپ اولیه ارائه شده است و به گفته زبری اکنون هم درخواست‌های زیادی برای ارسال این کتاب به خارج از کشور وجود دارد.
کلمات در خدمت سیره رضوی
چهار دهه حضور خادم و پژوهشگر حریم امن رضوی در بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، نتیجه فرهنگی و دینی خوبی را به همراه داشته است. او که در تمام این زمان از پا ننشسته و سعی کرده زمینه رشد علم در جمع‌های مذهبی و گعده‌های مردمی را افزایش دهد، می‌گوید: بخشی از توانم را در کارهای پژوهشی گروهی به کار گرفته و همزمان سعی کردم خودم هم برای کارهای علمی و تحقیق‌های شخصی کار کنم.
در این مدت کارهای پژوهشی مهمی تهیه و عرضه شده است. یکی از مهم‌ترین اقدامات گروهی ما در بنیاد پژوهش‌ها، جمع‌آوری روایات فقهی در کتاب سنن‌النبی بود که در زمان خود اثرگذار بود و بسیار دیده شد.
با وجود آنکه حجت‌الاسلام زبری دوست ندارد میان کارهایش تفاوتی قائل باشد، می‌گوید: هر کلمه‌ای که در این مدت در نوشتارها به کار رفته است، برای توصیف سیره ائمه اطهار(ع) و یا علوم و حوزه‌های مورداشاره و موردپسند این حضرات(ع) بوده است، بنابراین برایم سخت است که میان آن‌ها تفاوتی قائل باشم و بگویم کدام بهتر است، با وجود این در این مدت از دو اثر بازخورد بیشتری گرفته‌ام. یک کتاب با عنوان «مهدی موعود، آفتاب صبح امید» تألیف کردم که از سوی جامعه به‌خصوص دانشگاهیان زیاد خوانده شد و شاهد بودم هم اثرگذار بوده و هم توجه‌ها را جلب کرده است. کتاب دیگری درباره زندگانی امام رضا(ع) نوشتم که هم موردتوجه قرار گرفت و هم به واسطه نزدیک شدن به شخصیت حضرت(ع)، آثار مثبتی بر شخصیت خودم به‌جا گذاشت.
زیبایی‌های مسیر پژوهش دینی
وقتی با پژوهشگر دینی و محقق سیره رضوی صحبت می‌کنیم، ذهن پر از معلوماتش و کلامی که بر زبان جاری می‌کند، افکار ما را هم در این زمینه همراه می‌کند و هرچند لحظه حدیث و روایتی از امام رضا(ع) بر زبان می‌آورد که پندآموز است. در این میان او به روایتی از گفت‌وگوی امام رئوف(ع) با عالمی اشاره می‌کند. این روایت در جلد اول عیون اخبارالرضا(ع) آمده است. چنان‌که در بخشی از این مکالمه امام رضا(ع) می‌فرمایند: «اگر کسی علوم ما را بیاموزد و مردم زیبایی کلام ما را بشناسند، حتما از روش ما پیروی می‌کنند». به نظر می‌رسد نکات نهفته در این بخش از حدیث امام رضا(ع) چراغ راه این روحانی پژوهشگر شهر مشهد بوده است. کسی که در این سال‌ها تلاش کرده زوایای مختلفی از زندگی ائمه اطهار(ع) و حضرت رضا(ع) را برای مخاطبانش بازگو کند.
محمدحسن زبری قاینی می‌گوید: مسیر پژوهش پر از زیبایی و کسب دانش است، اگر این اقدام برای این باشد که اطلاعات اثرگذار از زندگی و سیره ائمه اطهار(ع) را در خدمت مردم قرار دهید، زیبایی این مسیر دوچندان است و چه بسا سبب اثرگذاری اجتماعی و فرهنگی هم شود.
هیچ وقت لباس خدمت برایم عادی نشد
حاج‌محمدحسن نه‌تنها در این سال‌ها با پژوهش‌ها و تحقیقاتش در خدمت حرم مطهر رضوی بوده، بلکه مفتخر به این است که خادم این قطعه از بهشت هم باشد؛ آن هم در چه جایگاه و مرتبه‌ای. او در دسته خادمان افتخاری و فراشان حرم مطهر رضوی قرار دارد و بیش از دو دهه است در نزدیک‌ترین نقطه به بقعه مبارک، خوش‌آمدگوی زائران شمس‌الشموس(ع) است و در صف فراشان هم جارو به دست، خادمی بارگاه سراسرنور رضوی را بجا می‌آورد.
خودش تعریف می‌کند: وقتی دلداده این راه و حضرت(ع) می‌شوی، دوست داری هر کاری که می‌توانی برای حضرت(ع) و زائرانش انجام دهی. برای من هم این دو فضا از هم جدا نبوده است، آن زمانی که خدمتم پذیرفته شد خوشحال شدم که می‌توانم در بهترین نقطه جهان هستی، افتخار خدمت داشته باشم.
حجت‌الاسلام والمسلمین زبری قاینی گاهی هم با لباس روحانیت در کشیک خود حاضر می‌شود. او نخستین کشیک خدمتی‌اش را به خاطر دارد، هرچند معتقد است خادم حرم مطهر باید هر بار هنگام پوشیدن لباس خدمت، به این فکر کند که اولین و آخرین شیفت او است. او می‌گوید: نخستین بار سعادت داشتم سال ۱۳۸۲ در رواق دارالولایه لباس خدمت بپوشم، اما هیچ وقت این لباس و این فرصت برایم عادی نشد، چون فکر می‌کنم باید در هر شیفت خدمتی به‌گونه‌ای خدمت کنم که بهترین خودم باشم. این‌طور احساس بهتری دارم و فکر می‌کنم خدمتم پذیرفته شده است.
خدمت با اخلاق و ادب ممتاز
روحیه پژوهشگری حجت‌الاسلام والمسلمین زبری در لباس خادمی هم به کارش آمده و سبب شده تحقیقات و نکات مهمی درباره خدمت در حرم مطهر رضوی در گوشه ذهنش حک شود. او می‌گوید: وقتی در جایگاه خادم حرم مطهر حاضر می‌شویم، نمادی از این صحن و سرا هستیم و رفتار و گفتار ما به پای کل مجموعه نوشته می‌شود. بنابراین وقتی خادمی در شیفت خود حاضر می‌شود باید بهترین اخلاق و ممتازترین شکل ادب خود را نشان دهد. همچنین لازم است متواضعانه‌ترین رفتار خود را در زمان خدمت داشته باشد.
این پژوهشگر حوزه علوم رضوی توضیح می‌دهد: خادمان حرم وقتی در گوشه‌ای از این مجموعه مطهر مشغول کار می‌شوند باید خود را پایین‌تر از همه ببینند تا با دلی صاف و قلبی آرام فقط به خدمت فکر کنند. شاید این‌طور به نظر برسد که خدمت در حرم مطهر، پوشیدن یک دست لباس و ایستادن در گوشه و کنار اماکن متبرکه است اما در واقع رفتار خادم است که باید بهترین نوعش باشد و در همه حالات حفظ شود. به این واسطه وقتی خادم می‌شویم باید با همه برخورد یکسان داشته باشیم، از فلان مسئول تا آن زائری که اصلاً نمی‌شناسیم، در محضر حضرت(ع) همه برابرند. از همه مهم‌تر هم این است که خادم باید به آداب زیارت و خدمت واقف باشد تا در مواجهه با زائر، بهترین برخورد و اطلاعات را ارائه دهد.
نظر شما