به گزارش قدس خراسان، تئاتر از جمله هنرهایی است که افزون بر دارا بودن ویژگی پویایی و حیات، نقش مهمی در انتقال مفاهیم مهم معنوی، فرهنگی، ارزشی و... دارد.
این هنر برجسته که بازتابی از فرهنگ، تمدن و مضامین یک منطقه و کشور است، افزون بر نقش سرگرمی برای مخاطب، اگر به خوبی و در مسیر درست به کار گرفته و اجرا شود، می‌تواند اثرگذاری بالایی در مخاطبان به منظور ارتقای ذهنی و فکری آن‌ها در جهات مختلف به وجود آورد؛ اما جای خالی حمایت‌ها در این حوزه همیشه احساس می‌شده و آنچنان که می‌بایست مورد توجه قرار نگرفته است. در این‌باره به گفت‌وگو با محمد برومند، پیشکسوت عرصه هنرهای نمایشی و به ویژه تئاتر کودک و عروسکی نشستیم.
محمد برومند با اشاره به وضعیت تئاتر مشهد در مقایسه با دیگر شهرستان‌ها گفت: در حال حاضر تئاتر مشهد نسبت به تمام شهرستان‌های ایران به جز تهران، یک سر و گردن بالاتر است؛ چه از لحاظ تعداد اجراها که تقریباً هر شب بیش از ۱۰ تا ۱۵ نمایش اجرا می‌شود و چه از لحاظ تعداد سالن‌های دولتی و خصوصی. البته تمام بودجه، امکانات، مدیریت هنرمندان و... همه در تهران متمرکز هستند و معضل بزرگ تئاتر کشور ما تمرکز این موارد در پایتخت است.
این کارگردان مشهدی با اشاره به اینکه هنرمندان تئاتر مشهد به شدت فعال و پویا هستند، اظهار کرد: در بحث آموزش تئاتر، مشهد بیشترین آموزشگاه‌ها را دارد، از دانش‌آموختگان خوبی برخوردار است که از دانشگاه‌های معتبر دانش‌آموخته شده‌اند و در حال آموزش دادن هستند. چند مؤسسه فرهنگی هنری در سطح دانشگاه فعالیت می‌کنند و من در حال حاضر نگران نیروهایی هستم که آموزش دیدند، دانش‌آموخته شدند، تجربی کار کردند؛ ولی محیط برای فعالیتشان فراهم نیست.
وی با بیان اینکه من بیش از هر کس مدیران و مسئولان را مقصر می‌دانم که از هنرمندان عقب‌ترند، افزود: ما نیاز به زیرساخت‌هایی داریم که تعریف نشده است. خوشبختانه کم‌کم انجمن‌های صنفی در حال شکل‌گیری هستند. انجمن صنفی تئاتر شکل گرفته، انجمن صنفی تئاتر کودک و عروسکی در شرف تشکیل است و هیئت مدیره انجمن بین‌المللی نمایشگران عروسکی هم به تازگی انتخاب شد.
برومند عنوان کرد: اگر مدیران ما به وحدتی برسند، نشست‌های ماهیانه و برنامه‌ریزی مدون و یک سویه‌ای داشته باشند، نه مثل یک جزیره که از حکمرانی خودش برخوردار است، آن زمان می‌توانیم شاهد باشیم که تئاتر خراسان از تهران هم پیشی می‌گیرد. من مطمئن هستم هنرمندان خراسان آن‌قدر خلاق و پویا هستند که بتوانند حرف اول را در تئاتر کشور بزنند.
سبقت تئاتر خصوصی از تئاتر دولتی در مشهد
این کارگردان و تهیه‌کننده تئاتر بیان کرد: در حال حاضر به دلیل فشارهای اقتصادی و گرفتاری‌های روحی و روانی ایجاد شده، مردم خواه‌ناخواه دنبال این هستند که به یک‌سری لذت‌ها و آرامش‌ها برسند. وقتی تاریخ تئاتر کشور را بررسی کنیم، بارها این اتفاق افتاده و ما دیدیم که مردم برای رهایی از فشارهای روحی روانی به سمت تئاترهای شادی‌آور رفتند. اکنون نیز نمایش‌های شادی‌آور، طنز، کمدی و موزیکال مورد استقبال قرار می‌گیرند که اگر به درستی اجرا شوند، بسیار ارزشمند خواهند بود.
وی با بیان اینکه اکنون تئاتر خصوصی در مشهد جلوتر از تئاتر دولتی است، اظهار کرد: هنرمندانی که سالن‌های خصوصی تئاتر دارند و خودشان از گروه‌های تئاتر برخوردارند، هیچ حمایتی از جانب دولت نمی‌شوند و تمام هزینه‌ها را خودشان پرداخت می‌کنند. آن‌ها برای زنده ماندن، فعالیت کردن و ادامه حیات مجبورند با نظر مخاطب پیش بروند که این مسئله خطرناک است به این دلیل که اگر برنامه‌ریزی نداشته باشیم و مدیران هم از سیاست‌های درستی برخوردار نباشند، ممکن است بیشتر مخاطبان بخواهند کارهایی را ببینند که خیلی فرهنگی و هنری نیست و جایگاه اخلاق و ارزش‌های ایرانی اسلامی در آن رعایت نشده است. اینجاست که مدیران فرهنگی ما باید ضمن اینکه این نوع آثار در حال اجرا هستند، به فکر تولید یک سری آثار فاخر هنری خوب باشند.
برومند گفت: به دلیل نبود برنامه‌ریزی برای تولید آثار فاخر و ارزشمند، مخاطب از کارهایی که بیشتر شعاری است و جذابیت‌های بصری ندارد، زده شده و مردم علاقه کمتری به تئاترهای مثلا ارزشی نشان می‌دهند. به همین دلیل با مشاهده فهرست فروش تئاترها می‌بینیم اغلب تئاترهایی به فروش می‌رسند که عامه‌پسند، موزیکال و شادی‌آور هستند.
مشکل مجوز و ممیزی برای تئاتر نداریم
این هنرمند تئاتر کودک در خصوص ممیزی‌های تئاتر مشهد افزود: در حقیقت به بیشتر کارها مجوز داده می‌شود و مشکل ممیزی زیادی به آن معنا نداریم. حتی گاهی اوقات آثاری را می‌بینیم که باورمان نمی‌شود بتوانند مجوز بگیرند. مشکل این است شورای ارزیابی افرادی‌اند که در اداره‌ها و سایر سازمان‌ها شغل دیگری دارند و فرصت نمی‌کنند کارها را به روز ببینند و مجوز بدهند و گاهی دریافت مجوز چند ماه طول می‌کشد که این روند اشتباه است. اگر اداره ارشاد حق و حقوق این افراد را به عنوان اینکه شغلشان ارزیابی و بازبینی آثار است، پرداخت کند و اگر گروهی که درخواست می‌دهند، کارشان سریع بازبینی شود، نه اینکه در نوبت قرار بگیرند، شرایط تسهیل خواهد شد؛ چراکه این مسئله سبب کندی روند تولید نمایش در مشهد و خراسان می‌شود. بحث دیگر اینکه تعداد آثار تولیدی زیاد بوده و از توان این تیم خارج است. روش تخصصی‌تر و بهتر این خواهد بود که دو سه تا شورا تشکیل دهند تا یک تیم کارهای بزرگسالان و تیم دیگر کارهای عروسکی را ببیند.
وی عنوان کرد: انتظار من این است ما که چندین انجمن داریم، حتماً از این انجمن‌ها یک نماینده در شورای ارزیابی به عنوان حامی هنرمند حضور داشته باشد. وجود این نماینده سبب می‌شود هم انجمن‌ها تقویت شوند و هم ارتباط مستقیم‌تری با هنرمند شکل بگیرد. همچنین می‌تواند از هنرمند دفاع کند. اتفاق ناگواری که همیشه وجود داشته این بوده که احساس نشود شورای ارزیابی و مجوز، سانسورچی است.
محمد برومند با اشاره به وضعیت تئاتر مشهد در مقایسه با دیگر شهرستان‌ها گفت: در حال حاضر تئاتر مشهد نسبت به تمام شهرستان‌های ایران به جز تهران، یک سر و گردن بالاتر است؛ چه از لحاظ تعداد اجراها که تقریباً هر شب بیش از ۱۰ تا ۱۵ نمایش اجرا می‌شود و چه از لحاظ تعداد سالن‌های دولتی و خصوصی. البته تمام بودجه، امکانات، مدیریت هنرمندان و... همه در تهران متمرکز هستند و معضل بزرگ تئاتر کشور ما تمرکز این موارد در پایتخت است.
این کارگردان مشهدی با اشاره به اینکه هنرمندان تئاتر مشهد به شدت فعال و پویا هستند، اظهار کرد: در بحث آموزش تئاتر، مشهد بیشترین آموزشگاه‌ها را دارد، از دانش‌آموختگان خوبی برخوردار است که از دانشگاه‌های معتبر دانش‌آموخته شده‌اند و در حال آموزش دادن هستند. چند مؤسسه فرهنگی هنری در سطح دانشگاه فعالیت می‌کنند و من در حال حاضر نگران نیروهایی هستم که آموزش دیدند، دانش‌آموخته شدند، تجربی کار کردند؛ ولی محیط برای فعالیتشان فراهم نیست.
وی با بیان اینکه من بیش از هر کس مدیران و مسئولان را مقصر می‌دانم که از هنرمندان عقب‌ترند، افزود: ما نیاز به زیرساخت‌هایی داریم که تعریف نشده است. خوشبختانه کم‌کم انجمن‌های صنفی در حال شکل‌گیری هستند. انجمن صنفی تئاتر شکل گرفته، انجمن صنفی تئاتر کودک و عروسکی در شرف تشکیل است و هیئت مدیره انجمن بین‌المللی نمایشگران عروسکی هم به تازگی انتخاب شد.
برومند عنوان کرد: اگر مدیران ما به وحدتی برسند، نشست‌های ماهیانه و برنامه‌ریزی مدون و یک سویه‌ای داشته باشند، نه مثل یک جزیره که از حکمرانی خودش برخوردار است، آن زمان می‌توانیم شاهد باشیم که تئاتر خراسان از تهران هم پیشی می‌گیرد. من مطمئن هستم هنرمندان خراسان آن‌قدر خلاق و پویا هستند که بتوانند حرف اول را در تئاتر کشور بزنند.
سبقت تئاتر خصوصی از تئاتر دولتی در مشهد
این کارگردان و تهیه‌کننده تئاتر بیان کرد: در حال حاضر به دلیل فشارهای اقتصادی و گرفتاری‌های روحی و روانی ایجاد شده، مردم خواه‌ناخواه دنبال این هستند که به یک‌سری لذت‌ها و آرامش‌ها برسند. وقتی تاریخ تئاتر کشور را بررسی کنیم، بارها این اتفاق افتاده و ما دیدیم که مردم برای رهایی از فشارهای روحی روانی به سمت تئاترهای شادی‌آور رفتند. اکنون نیز نمایش‌های شادی‌آور، طنز، کمدی و موزیکال مورد استقبال قرار می‌گیرند که اگر به درستی اجرا شوند، بسیار ارزشمند خواهند بود.
وی با بیان اینکه اکنون تئاتر خصوصی در مشهد جلوتر از تئاتر دولتی است، اظهار کرد: هنرمندانی که سالن‌های خصوصی تئاتر دارند و خودشان از گروه‌های تئاتر برخوردارند، هیچ حمایتی از جانب دولت نمی‌شوند و تمام هزینه‌ها را خودشان پرداخت می‌کنند. آن‌ها برای زنده ماندن، فعالیت کردن و ادامه حیات مجبورند با نظر مخاطب پیش بروند که این مسئله خطرناک است به این دلیل که اگر برنامه‌ریزی نداشته باشیم و مدیران هم از سیاست‌های درستی برخوردار نباشند، ممکن است بیشتر مخاطبان بخواهند کارهایی را ببینند که خیلی فرهنگی و هنری نیست و جایگاه اخلاق و ارزش‌های ایرانی اسلامی در آن رعایت نشده است. اینجاست که مدیران فرهنگی ما باید ضمن اینکه این نوع آثار در حال اجرا هستند، به فکر تولید یک سری آثار فاخر هنری خوب باشند.
برومند گفت: به دلیل نبود برنامه‌ریزی برای تولید آثار فاخر و ارزشمند، مخاطب از کارهایی که بیشتر شعاری است و جذابیت‌های بصری ندارد، زده شده و مردم علاقه کمتری به تئاترهای مثلا ارزشی نشان می‌دهند. به همین دلیل با مشاهده فهرست فروش تئاترها می‌بینیم اغلب تئاترهایی به فروش می‌رسند که عامه‌پسند، موزیکال و شادی‌آور هستند.
مشکل مجوز و ممیزی برای تئاتر نداریم
این هنرمند تئاتر کودک در خصوص ممیزی‌های تئاتر مشهد افزود: در حقیقت به بیشتر کارها مجوز داده می‌شود و مشکل ممیزی زیادی به آن معنا نداریم. حتی گاهی اوقات آثاری را می‌بینیم که باورمان نمی‌شود بتوانند مجوز بگیرند. مشکل این است شورای ارزیابی افرادی‌اند که در اداره‌ها و سایر سازمان‌ها شغل دیگری دارند و فرصت نمی‌کنند کارها را به روز ببینند و مجوز بدهند و گاهی دریافت مجوز چند ماه طول می‌کشد که این روند اشتباه است. اگر اداره ارشاد حق و حقوق این افراد را به عنوان اینکه شغلشان ارزیابی و بازبینی آثار است، پرداخت کند و اگر گروهی که درخواست می‌دهند، کارشان سریع بازبینی شود، نه اینکه در نوبت قرار بگیرند، شرایط تسهیل خواهد شد؛ چراکه این مسئله سبب کندی روند تولید نمایش در مشهد و خراسان می‌شود. بحث دیگر اینکه تعداد آثار تولیدی زیاد بوده و از توان این تیم خارج است. روش تخصصی‌تر و بهتر این خواهد بود که دو سه تا شورا تشکیل دهند تا یک تیم کارهای بزرگسالان و تیم دیگر کارهای عروسکی را ببیند.
وی عنوان کرد: انتظار من این است ما که چندین انجمن داریم، حتماً از این انجمن‌ها یک نماینده در شورای ارزیابی به عنوان حامی هنرمند حضور داشته باشد. وجود این نماینده سبب می‌شود هم انجمن‌ها تقویت شوند و هم ارتباط مستقیم‌تری با هنرمند شکل بگیرد. همچنین می‌تواند از هنرمند دفاع کند. اتفاق ناگواری که همیشه وجود داشته این بوده که احساس نشود شورای ارزیابی و مجوز، سانسورچی است.
اثر هنری با احترام به قانون باید اجرا شود نه با سانسور
برومند بیان کرد: هنر نباید دچار سانسور شود؛ بلکه باید در اثر تعامل راه‌هایی پیدا کرد که با توجه و احترام به قانون، اثر هنری خلق و اجرا شود. این مسئله به معنای اینکه هنر را سانسور کنیم، نیست؛ بلکه همان حرف مدنظر هنرمند به شکلی اجرا شود که بر خلاف قوانین و مسائل اعتقادی و ارزشی نباشد. در واقع به تعامل دوطرفه نیاز دارد و وجود نمایندگانی از انجمن‌ها این تعامل را بیشتر و بهتر می‌کند.
این تهیه‌کننده مشهدی با بیان اینکه ما در حوزه تئاتر کودک و عروسکی حرف برای گفتن زیاد داریم که متأسفانه نادیده گرفته شده، اضافه کرد: به جرئت می‌توانم بگویم تئاتر عروسکی و کودک خراسان به زودی به قطب تئاتر کودک و عروسکی ایران تبدیل و انجمن صنفی تئاتر کودک راه‌اندازی خواهد شد؛ فقط امیدوارم مسئولان این انجمن‌ها را حمایت کنند. خیلی موجب شرم است که بگوییم گرفتن یک مجوز برای انجمن صنفی یک سال زمان برده است. وقتی می‌گویند سال تولید، باید این انجمن‌ها باشند که تولید رونق بگیرد. چطور انتظار دارید تولید اتفاق بیفتد؟
وی با بیان اینکه بزرگ‌ترین مشکل ما ضعیف بودن اقتصاد تئاتر است، افزود: ابتدا باید اقتصاد تئاتر را تعریف کنیم. تئاتر ما چطور می‌تواند از لحاظ اقتصادی درآمدزا شود و هنرمند ما به درآمد برسد و نیازمند حمایت‌های مستقیم دولت نباشد؟ این مسئله نیاز دارد یک‌سری مسئولیت‌ها از جمله تهیه‌کنندگی را جدی بگیریم و به انجمن‌های صنفی بها بدهیم. آن‌ها نیز باید قدرت داشته باشند، مورد حمایت قرار بگیرند و در تصمیم‌گیری‌ها دخالت داده شوند تا بتوانند اقتصاد تئاتر را رونق ببخشند.
برومند با اشاره به اینکه سالن‌های خصوصی تئاتر باید جدی گرفته و با آن‌ها تعامل شود، ادامه داد: بخش اعظم اتفاقی که در تئاتر می‌افتد، این است که دودستگی وجود دارد؛ یک دسته نظام دولتی و دیگری نظام خصوصی که با یکدیگر قهرند و هر کدام برای خودشان عمل می‌کنند و هیچ تعاملی اتفاق نیفتاده است. میان نسل گذشته و نسل امروز ما در حقیقت قهر عجیبی وجود دارد؛ نسل جدید ما نسل قدیم را نمی‌شناسد، سابقه او را نمی‌داند و از تلاش‌هایش برای پیشرفت تئاتر مطلع نیست و در مقابل، نسل قدیم ما هم نسل جدید را نمی‌شناسد و این دو گروه حاضر به گفت‌وگو و تعامل با یکدیگر نیستند. اگر نسل جدید از تجربیات نسل گذشته بهره نبرد، دوباره اشتباهات آن‌ها را تکرار می‌کند و اگر نسل قدیم از نسل جدید حمایت نکند، پویایی اتفاق نمی‌افتد.
این هنرمند مشهدی در پایان با بیان اینکه تئاتر یعنی دیالوگ و گفت‌وگوی دو نفر با هم، اظهار کرد: پایه و اساس تئاتر، گفت‌وگو است و این گفت‌وگو در فضای تئاتر مشهد نیست. کدام یک از مدیران فرهنگی هنری ما از هنرمندان دعوت می‌کنند تا با یکدیگر گفت‌وگو کنند؟ آنچه صورت گرفته، ظاهر قضیه بوده و هیچ وقت تلاش نکردیم خروجی داشته باشد.
برومند بیان کرد: هنر نباید دچار سانسور شود؛ بلکه باید در اثر تعامل راه‌هایی پیدا کرد که با توجه و احترام به قانون، اثر هنری خلق و اجرا شود. این مسئله به معنای اینکه هنر را سانسور کنیم، نیست؛ بلکه همان حرف مدنظر هنرمند به شکلی اجرا شود که بر خلاف قوانین و مسائل اعتقادی و ارزشی نباشد. در واقع به تعامل دوطرفه نیاز دارد و وجود نمایندگانی از انجمن‌ها این تعامل را بیشتر و بهتر می‌کند.
این تهیه‌کننده مشهدی با بیان اینکه ما در حوزه تئاتر کودک و عروسکی حرف برای گفتن زیاد داریم که متأسفانه نادیده گرفته شده، اضافه کرد: به جرئت می‌توانم بگویم تئاتر عروسکی و کودک خراسان به زودی به قطب تئاتر کودک و عروسکی ایران تبدیل و انجمن صنفی تئاتر کودک راه‌اندازی خواهد شد؛ فقط امیدوارم مسئولان این انجمن‌ها را حمایت کنند. خیلی موجب شرم است که بگوییم گرفتن یک مجوز برای انجمن صنفی یک سال زمان برده است. وقتی می‌گویند سال تولید، باید این انجمن‌ها باشند که تولید رونق بگیرد. چطور انتظار دارید تولید اتفاق بیفتد؟
وی با بیان اینکه بزرگ‌ترین مشکل ما ضعیف بودن اقتصاد تئاتر است، افزود: ابتدا باید اقتصاد تئاتر را تعریف کنیم. تئاتر ما چطور می‌تواند از لحاظ اقتصادی درآمدزا شود و هنرمند ما به درآمد برسد و نیازمند حمایت‌های مستقیم دولت نباشد؟ این مسئله نیاز دارد یک‌سری مسئولیت‌ها از جمله تهیه‌کنندگی را جدی بگیریم و به انجمن‌های صنفی بها بدهیم. آن‌ها نیز باید قدرت داشته باشند، مورد حمایت قرار بگیرند و در تصمیم‌گیری‌ها دخالت داده شوند تا بتوانند اقتصاد تئاتر را رونق ببخشند.
برومند با اشاره به اینکه سالن‌های خصوصی تئاتر باید جدی گرفته و با آن‌ها تعامل شود، ادامه داد: بخش اعظم اتفاقی که در تئاتر می‌افتد، این است که دودستگی وجود دارد؛ یک دسته نظام دولتی و دیگری نظام خصوصی که با یکدیگر قهرند و هر کدام برای خودشان عمل می‌کنند و هیچ تعاملی اتفاق نیفتاده است. میان نسل گذشته و نسل امروز ما در حقیقت قهر عجیبی وجود دارد؛ نسل جدید ما نسل قدیم را نمی‌شناسد، سابقه او را نمی‌داند و از تلاش‌هایش برای پیشرفت تئاتر مطلع نیست و در مقابل، نسل قدیم ما هم نسل جدید را نمی‌شناسد و این دو گروه حاضر به گفت‌وگو و تعامل با یکدیگر نیستند. اگر نسل جدید از تجربیات نسل گذشته بهره نبرد، دوباره اشتباهات آن‌ها را تکرار می‌کند و اگر نسل قدیم از نسل جدید حمایت نکند، پویایی اتفاق نمی‌افتد.
این هنرمند مشهدی در پایان با بیان اینکه تئاتر یعنی دیالوگ و گفت‌وگوی دو نفر با هم، اظهار کرد: پایه و اساس تئاتر، گفت‌وگو است و این گفت‌وگو در فضای تئاتر مشهد نیست. کدام یک از مدیران فرهنگی هنری ما از هنرمندان دعوت می‌کنند تا با یکدیگر گفت‌وگو کنند؟ آنچه صورت گرفته، ظاهر قضیه بوده و هیچ وقت تلاش نکردیم خروجی داشته باشد.
هنر و هنرمندان همیشه از نبود زیرساخت‌های حیاتی و حمایت‌های قطره‌چکانی رنج می‌برده و می‌برند؛ اما این موضوع زمانی درک می‌شود که فرصت برای تعلیم، آموزش و فرهنگ‌سازی صحیح در جامعه از دست رفته باشد و ما با جامعه‌ای با کمترین تعلق ارزشی و اعتقادی مواجه باشیم. ضروری است در کنار پرداختن به مسائل حیاتی کشور از جمله معیشت، اقتصاد و... فراموش نکنیم کلید طلایی برای داشتن کشوری خلاق و قوی، تربیت شهروندانی مسئول و آگاه است که آموزش صحیح و به موقع و بها دادن به مفاهیم ضمنی برآمده از دل هنرهای نمایشی، بی‌شک یکی از مسیرهای موفقیت برای دستیابی به آن است.
نظر شما