در دهه اول ماه محرم که دل‌ها بیشتر از هر وقتی برای حسین(ع) می‌تپد و لبیک یا حسین(ع) آرام بر لب‌ها جاری می‌شود، صدای پاک، صادق و پر از احساس کودکان نیز در میان زمزمه‌ها شنیده می‌شود. کودکانی که با دل‌های کوچک و روشن، آمده‌اند سهم خود را با اشک‌هایی که بی‌صدا می‌ریزند، با قصه‌هایی که گوش می‌دهند و با دل‌هایی که بی‌قرارند به این عشق بزرگ ادا کنند و به اماشان سلام دهند.
امام حسین(ع) نه‌فقط امام بزرگسالان، عالمان و عابدان که امام کودکان نیز است. او که در میانه میدان، دست بر سر رقیه(س) کشید و در خیمه، علی‌اصغر(ع) را در آغوش گرفت. حالا امروز در صحن و سرای حرم مطهر رضوی، کودکان با زبان خود، با اشک‌های خود و با بازی‌های معصومانه‌شان، در هیئتی کودکانه دور هم جمع شده‌اند تا دل‌های کوچکشان را به دریای بزرگ عاشورا پیوند بزنند.
هیئت کبوترانه، فضایی امن و معنوی برای کودکان
در رواق کودک حرم مطهر رضوی هر صبح از اول تا یازدهم محرم، صدای شادی و اشک در هم می‌آمیخت. «هیئت کبوترانه» نامی است که از سال ۱۴۰۱ بر زبان کودکان جاری شده، هیئتی ویژه کودکان پنج تا نُه‌ساله که با طراحی دقیق و هنرمندانه، مفاهیم عاشورا را در قالبی کودک‌پسند به آنان منتقل می‌کند. فضا، آمیخته‌ای از رنگ و نور است. پرده‌های مشکی، پرچم‌های کوچک «یا حسین» و صندلی‌هایی که به اندازه قد کودکان چیده شده‌اند. مربیان و خادمان هر صبح با لبخند به استقبال کودکان می‌آیند و برنامه‌ها با قصه‌گویی آغاز می‌شود. قصه‌هایی از کربلا، از حضرت علی‌اصغر(ع)، از حضرت زینب(س) و از امام حسین(ع) که با زبان کودکانه روایت می‌شوند. سپس نوبت به نمایش عروسکی می‌رسد، عروسک‌هایی که گاه نقش طفلان مسلم را بازی می‌کنند و گاه در قالب پرنده‌ای کوچک، پیام عاشورا را می‌رسانند.
مصطفی سلمانی، مسئول رواق کودک حرم مطهر رضوی درباره این برنامه می‌گوید: «برنامه هیئت کبوترانه با هدف آشنایی هرچه بیشتر کودکان با مفاهیم دینی و واقعه عاشورا طراحی شده است. ما تلاش کردیم فضایی بسازیم که هم آموزنده باشد و هم عزادارانه. در این برنامه، کودکان بدون حضور والدین، یک ساعت کامل را در فضایی امن و معنوی سپری می‌کنند و پس از پایان، تحویل سرپرستان خود می‌شوند».
پیوند دل‌های کوچک با حقیقت بزرگ عاشورا
در ادامه، گروه سرود نوجوانان با لباس‌های مشکی و صدایی گیرا، سرودهایی با مضامین حسینی اجرا می‌کنند. مداحی نوجوانان، بخش دیگری از برنامه است که با شور خاصی همراه است. نمایش صحنه‌ای با محوریت پیامبر اکرم(ص) و امام کاظم(ع) نیز از دیگر بخش‌هایی است که با دقت و ظرافت اجرا می‌شود و همه چیز در خدمت هدفی بزرگ با عنوان «پیوند دادن دل‌های کوچک با حقیقت بزرگ عاشورا» است.
سلمانی در ادامه می‌افزاید: «کودکان معمولاً در مراسم عزاداری کنار والدین خود حضور دارند، اما متوجه محتوای اصلی آن نمی‌شوند. درحالی‌که در برنامه‌های طراحی‌شده برای کودکان، سعی می‌کنیم مفاهیم و داستان‌های عاشورا را با بیانی کودکانه توضیح دهیم تا درک بهتری از علت عزاداری پیدا کنند. این امر سبب ارتباط عمیق‌تر آن‌ها با اهل‌بیت(ع) شده و اثرگذاری بیشتری نسبت به حضور صرف در مراسم بزرگسالان دارد».
در این هیئت، کودک علاوه بر شنونده بودن، بازیگر و راوی نیز است. او در دل ماجرا قرار می‌گیرد، با شخصیت‌ها همذات‌پنداری می‌کند و در پایان، با دلی روشن‌تر از پیش، از مجلس بیرون می‌رود. «هیئت کبوترانه» تجربه‌ای تربیتی، عاطفی و معنوی است که در دل حرم مطهر رضوی برای آینده‌سازان این سرزمین رقم می‌خورد.
عزاداری خانوادگی به سبک کودکانه
در حرم مطهر رضوی اما برنامه عزاداری کودکان تنها محدود به هیئت کبوترانه نمی‌شود. با غروب آفتاب، در دل مدرسه علمیه عالی فقه، معروف به مدرسه خیرات‌خان، چراغی روشن می‌شود که دل‌های کوچک را به سوی خود می‌خواند. «حسینیه کودک» نامی است که این شب‌ها، از ساعت ۲۰ تا ۲۲، میزبان کودکان سه تا ده‌ساله‌ای بود که آمده بودند تا در کنار خانواده‌هایشان، با زبان خود در عزای امام حسین(ع) شریک شوند. فضای حسینیه کودک، ترکیبی از سنت و خلاقیت است. دیوارهای قدیمی مدرسه با پرچم‌های سیاه و نقش‌های عاشورایی آذین شده‌اند. موکب چایخانه حضرت در گوشه‌ای از حیاط، با استکان‌های چای داغ، از والدینی که فرزندانشان را همراهی می‌کنند، پذیرایی می‌کند. برخلاف «هیئت کبوترانه» که والدین در آن حضور ندارند، در اینجا خانواده‌ها می‌توانند در حاشیه مراسم حضور داشته باشند و از نزدیک شاهد ارتباط فرزندانشان با مفاهیم دینی باشند.
برنامه‌ها با مداحی و سینه‌زنی به سبک کودکان آغاز می‌شود. مداحان روحانی، با صدایی آرام و لحنی کودکانه، اشعار ساده و قابل فهمی را می‌خوانند که کودکان نیز بتوانند با آن همراه شوند. سپس نوبت به نمایشی خلاق می‌رسد. نمایشی که گاه با سایه، گاه با عروسک و گاه با بازیگری زنده، داستان‌هایی از کربلا را روایت می‌کند. یکی از بخش‌های تأثیرگذار این برنامه، اجرای نمایشی با موضوع حضرت علی‌اصغر(ع) است، لحظه‌ای که سکوت بر فضا حاکم می‌شود و اشک در چشمان کودکان و والدین حلقه می‌زند.
مصطفی سلمانی درباره این بخش می‌گوید: «در حسینیه کودک تلاش کردیم برنامه‌هایی طراحی کنیم که هم برای کودکان آموزنده باشد و هم برای خانواده‌ها فرصتی برای همراهی و تأمل فراهم کند. حضور والدین در کنار فرزندان سبب می‌شود مفاهیم عاشورا در فضای خانوادگی نیز تداوم یابد».
براساس آمار ارائه‌شده، به‌طور متوسط هر شب حدود ۴۰۰ کودک در این برنامه شرکت داشتند و با احتساب همراهی والدین، جمعیتی نزدیک به هزار نفر هر شب در فضای حسینیه کودک حضور می‌یافتند. این استقبال گسترده، نشان از عطش نسل نو برای درک مفاهیم عاشورایی دارد.
شام غریبان، شب شمع‌ها و سکوت‌های کودکانه
یکی از شب‌هایی که حسینیه کودک رنگی دیگر به خود می‌گیرد، شب شام غریبان است. شبی که در آن، کودکان با شمع‌هایی در دست و در سکوتی سنگین، به یاد کاروان بی‌سرپناه اهل‌بیت(ع) گرد هم می‌آیند. فضای مدرسه، با نور شمع‌ها روشن می‌شود و صدای آرام مداحی، دل‌های کوچکشان را می‌لرزاند. کودکان در این شب معنای غربت را لمس می‌کنند. در این مراسم، برنامه‌ای ویژه با محوریت حضرت زینب(س) اجرا می‌شود. نمایش‌هایی که نقش ایشان را در رساندن پیام عاشورا روایت کرده و مداحی‌هایی که با صدای کودکانه، نام زینب(س) را زمزمه می‌کنند. شمع‌هایی که در دستان کوچک کودکان می‌لرزد، نمادی است از نوری که در دل تاریکی تاریخ، به‌واسطه صبر و شجاعت اهل‌بیت(ع) روشن ماند.
تربیت دینی باید از دل کودکی آغاز شود
برنامه‌های «هیئت کبوترانه» و «حسینیه کودک» دو جلوه از یک حقیقت‌اند؛ اینکه تربیت دینی باید از دل کودکی آغاز شود. آستان قدس رضوی با طراحی این دو فضای مجزا اما مکمل، گامی مؤثر در راستای انتقال مفاهیم عاشورا به نسل نو برداشته است. در این فضاها، کودک نه‌فقط شنونده، که بازیگر، پرسشگر و در نهایت، باورمند می‌شود. در جهانی که کودکان با انبوهی از پیام‌های سطحی و سرگرمی‌های بی‌محتوا احاطه شده‌اند، چنین برنامه‌هایی فرصتی است برای بازگشت به ریشه‌ها، به حقیقت، به ایمان و به عشق. عشقی که به امامی تعلق دارد که برای آزادی، عدالت و کرامت انسانی جان داد و امروز این عشق در دل‌های کوچک و روشن کودکان شعله‌ور شده است.
این برنامه‌ها با پایان شب یازدهم محرم به کار خود پایان دادند، اما قرار است در دهه پایانی ماه صفر، بار دیگر با شور و شکوهی تازه از سر گرفته شوند. فرصتی دوباره برای پیوند دل‌های کوچک با بزرگ‌ترین حقیقت تاریخ.
نظر شما