اگرچه حین مذاکرات هسته‌ای میان تهران و واشنگتن شاهد حاشیه‌نشینی و نقش انفعالی بروکسل در این پازل بودیم، اما در دوران پساجنگ موضع‌گیری و حملات لفظی هدفدار و فشار اتحادیه به جمهوری اسلامی برای پذیرش خواسته‌های مدنظر آنان افزایش محسوسی داشت. در همین راستا، سه کشور اروپایی فرانسه، انگلیس و آلمان در روزهای اخیر از فعال‌سازی مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) به عنوان اهرم فشار و تهدیدی در برابر ایران سخن می‌گویند و عملاً روند دیپلماسی اجبار را برای بازگشت ایران به مذاکره و قبول خواسته‌های مدنظرشان در نظر گرفته‌اند.
بر این اساس روز گذشته آن‌گونه که العربیه گزارش کرد، فردریش مرتز، صدراعظم آلمان با کنار گذاشتن همه تعارفات، با تهدید ضمنی کشورمان این سخنان را بر زبان جاری کرد: جمهوری اسلامی به اخطارهای اروپا توجه نکرد، ما فرصت زیادی برای حل مسائل هسته‌ای باقیمانده از توافق برجام در اختیار ایران گذاشته بودیم! و در این زمان راه دیگری غیر از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل متحد در مقابل ما قرار ندارد. لذا ما ۱۵ جولای (۲۴ تیر) همراه با دو کشور اروپایی دیگر، نامه درخواست فعال شدن مکانیسم ماشه را به ریاست شورای امنیت ملل متحد تحویل خواهیم داد.
دیپلماسی اجبار
با این تفاسیر به نظر روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه علناً آغاز و این گونه تنش‌آفرینی محور غربی – عبری مقابل جمهوری اسلامی وارد مرحله تازه‌ای شده است. شواهد و قرائن نشان می‌دهد در شرایطی که تروئیکای اروپا با تهدید به فعال‌سازی مکانیسم ماشه سعی در تحت فشار قرار دادن ایران دارد، این اقدام نسنجیده همچون بومرنگی به سوی خود آن‌ها بازگشته و اعتبار دیپلماتیک قاره سبز را بیش از پیش خدشه‌دار خواهد کرد.سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان دو روز پیش در مصاحبه با روزنامه لوموند فرانسه با اشاره به همین تهدیدهای اروپا گفته بود: «فعال سازی مکانیسم ماشه از دید ما، اثری معادل یک حمله نظامی دارد. این اقدام به معنای پایان نقش فرانسه و اروپا در موضوع برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران خواهد بود». در حالی که مقامات اروپایی و به طور مشخص یوهان وادفول، وزیر خارجه آلمان چندی پیش از اسنپ‌بک به عنوان یک برگ برنده واقعی در مذاکرات هسته‌ای با ایران سخن گفته، اما وزیر خارجه عملیاتی شدن این اقدام را به معنای خاتمه نقش‌آفرینی اروپا در مذاکرات هسته‌ای می‌داند. بدین ترتیب به نظر می‌رسد اتحادیه به مکانیسم ماشه به عنوان اهرم باج‌خواهی سیاسی و عامل الزام‌ساز ایران برای بازگشت به مذاکرات هسته‌ای می‌نگرد و در این میان، اظهارات و مواضع مقامات فرانسوی نیز نشان داد تشدید فشارهای اروپایی‌ها برای بازگشت به مذاکره هسته‌ای دارای اهدافی فراتر از پرونده هسته‌ای ایران خواهد بود.
گزینه‌ها و اقدام‌های پیش روی ایران
با توجه به اینکه براساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، مهلت امکان فعال‌سازی مکانیسم ماشه در مهر ماه امسال به پایان می‌رسد، به همین خاطر اروپایی‌ها نیز به عنوان اعضای باقیمانده در توافق برجام درصددند به موازات ایالات متحده دور تازه‌ای از تشدید فشارها بر ایران را آغاز کنند. اجرایی شدن بندهای ۳۶ و ۳۷ توافق برجام با عنوان مکانیسم ماشه موجب بازگشت سریع و خودکار تمامی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران خواهد شد. در این صورت، محدودیت‌های بسیاری بر منافع کشورمان وضع خواهد شد و به ویژه جنگ در حوزه اقتصادی وارد مرحله تازه‌ای می‌شود. با این تفسیر پرونده هسته‌ای ایران اکنون وارد دالان تاریک و پیچیده‌ای شده که طرف اروپایی به جای اصلاح رفتار اشتباه خود، برای خروج از آن بر تغییر رویکرد و عقب‌نشینی تهران به عنوان راه حلی برای بازگشت به روند دیپلماسی تأکید دارد، رویکردی که به نظر می‌رسد به سادگی از سوی ایران مورد پذیرش واقع نشود.اما اینکه با توجه به اظهارات جدید صدراعظم آلمان در صورت فعال‌سازی مکانیسم ماشه، ایران چه گزینه‌ها یی را در پاسخ به عملکرد خصمانه اروپا می‌تواند مد نظر داشته باشد، پرسشی مهم است.تهران اسنپ‌بک را معادل حمله نظامی تعبیر می‌کند و در صورت تحقق چنین اقدامی، طبیعتاً کشورمان نه تنها نقش‌آفرینی و حضور اروپا در پرونده هسته‌ای را پایان داده، بلکه واکنش متناسب خواهد داشت. در چنین شرایطی، تهران بازنگری جدی و قاطع در سطح همکاری‌ها با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را در پیش خواهد گرفت. همچنین به نظر می‌رسد خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) اقدام محتمل دیگری است که ایران می‌تواند در پاسخ به فعال شدن مکانیسم ماشه انجام بدهد؛ اقدامی که به هیچ وجه مورد استقبال غرب نیست. از سوی دیگر، وقتی مکانیسم ماشه علیه ایران توسط دولت‌های اروپایی فعال شود، در این صورت باقی ماندن بر سطح غنی‌سازی ۶۰درصدی عملاً توجیهی ندارد و پس از این می‌توان به دنبال افزایش درصد غنی‌سازی بود.
اروپا باید از شکستن کامل پل‌های مذاکره بیمناک باشد
از سوی دیگر برخی تحلیلگران بر این باورند از آنجایی که فعال‌سازی مکانیسم ماشه عملاً روند پرونده هسته‌ای را به مسیر بی‌بازگشت و مبهمی سوق خواهد داد، بنابراین اروپایی‌ها با توسل به این ایده دچار خطای محاسباتی بزرگی شده و قمار خطرناکی کرده‌اند. چنان که روزنامه گاردین در تحلیلی در همین باره می‌نویسد: «اتحادیه بیش از گذشته به «دیپلماسی همراه با فشار» تمایل پیدا کرده، اما همچنان از شکستن کامل پل‌های مذاکره بیم دارد». همچنین سیدجلال ساداتیان، سفیر اسبق ایران در انگلیس هم در مصاحبه‌ای اذعان می‌کند: «طرح استفاده از مکانیسم ماشه یک تهدید است تا ایران را وادار به امتیازدهی کنند، اما فکر نمی‌کنم به دنبال ایجاد مشکلات بسیار شدید برای ایران و فروپاشی جمهوری اسلامی باشند، زیرا می‌دانند ناامن‌سازی ایران، منجر به ایجاد ناامنی غیر قابل کنترل در کل منطقه می‌شود و این برای اروپا خساراتی را به همراه دارد».
نظر شما