گنجینه‌ای که در گذر قرن‌ها، زخم زمان را به لطف مرمت‌های مستمر تاب آورده و همچنان شکوه خود را حفظ کرده است. این مکان مقدس نه تنها مأمن دل‌های عاشقان اهل بیت(ع)، بلکه آینه‌ای از هنر و معماری دوران‌ مختلف اسلامی است. هر رواق، ایوان و کاشی‌کاری جلوه‌ای از مهارت استادکاران و ذوق هنرمندان قرون گذشته را در خود دارد. یکی از این نقاط تاریخی، مسجد گوهرشاد در جوار مضجع شریف امام رضا(ع) است که با ایوان‌های باشکوه، تزئینات دقیق و کتیبه‌های ماندگار، جایگاه خاصی در میان بناهای مذهبی دارد.

ایوان دارالسیاده، تلاقی هنر صفوی و اسلامی

ایوان شمالی مسجد گوهرشاد که به ایوان دارالسیاده نیز شناخته می‌شود، گوهری برجسته در منظومه معماری مذهبی ایران است. این ایوان نه‌تنها از نظر موقعیت جغرافیایی، نزدیک‌ترین ایوان به مضجع شریف امام رضا(ع) محسوب می‌شود، بلکه از نظر هنری و تاریخی نیز یکی از غنی‌ترین و ارزشمندترین بخش‌های مسجد به شمار می‌آید و تزئینات آن، بازتابی از شکوه هنر دوران صفوی به‌ ویژه عهد شاه‌عباس کبیر است، دورانی که هنر خوشنویسی، کاشی‌کاری و معماری اسلامی به اوج بالندگی رسید. در این ایوان، سه کتیبه بزرگ طوماری به خط ثلث چشم‌نوازی می‌کنند. یکی گرداگرد ایوان، دیگری در پیشانی آن و سوم در قوس محرابی طاق، که به گفته کارشناسان هنرهای اسلامی، از جمله شاخص‌ترین نمونه‌های کتابت مذهبی در معماری حرم مطهر محسوب می‌شود. خط کتیبه‌های محرابی و دور ایوان اثر یک هنرمند ناشناس است، ولی کتیبه پیشانی به قلم خوشنویس برجسته‌ قرن دهم هجری، محمدرضا امامی اصفهانی نوشته شده و مربوط به تعمیرات سال‌های ۱۰۸۴ تا ۱۰۸۸ هجری قمری است. تزئینات داخلی ایوان شامل کاشی‌های معرق و غیرمعرق، کتیبه‌های قرآنی، خطوط کوفی بنایی، اسماءالحسنی و لوح‌های شمسه با صلوات کبیر به خط ثلث است. سقف بلند این ایوان نیز با یک کتیبه عظیم به خط معقلی از آیه‌ای از سوره جمعه پوشانده شده که در انتهای آن تاریخ ۱۳۶۶ شمسی دیده می‌شود. تمام این عناصر، در کنار هندسه‌های دقیق و رنگ‌های غنی مورد استفاده در کاشی‌کاری، فضایی روحانی و هنری را خلق کرده‌اند که هم مخاطب هنرشناس را به تحسین وامی‌دارد و هم دل زائر را آرام می‌کند.
اتصال مستقیم ایوان دارالسیاده به رواق دارالسیاده سبب شده مسیر عبور و مرور زائران از این بخش بسیار پررفت ‌و ‌آمد باشد. از همین ‌رو، حفظ و مرمت مستمر این ایوان نه‌ تنها به منظور نگهداری آثار فاخر هنری، بلکه برای حفظ هویت مذهبی و معنوی فضای حرم مطهر رضوی ضروری است. این ایوان، محل ویژه ورود آقایان بوده و همچنان در تمامی ساعات شبانه‌روز، با عبور زائران در دل تاریخ تنفس می‌کند.

مرمت ایوانی که به رواق دارالسیاده راه دارد

عملیات اجرایی مرمت بخشی از کاشی‌کاری‌ها و تزئینات هنری نمای اصلی ایوان دارالسیاده صحن مسجد گوهرشاد به همت سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر رضوی آغاز شد.
ایوان شمالی مسجد گوهرشاد نزدیک‌ترین ایوان به مضجع شریف حضرت رضا(ع) است. این قسمت به ایوان دارالسیاده نیز معروف است، زیرا مستقیماً به رواق دارالسیاده راه دارد و پس از ایوان مقصوره این ایوان مهم‌ترین کتیبه‌ها را دارد.
میلاد خانوار، سرپرست اداره پروژه های هنری و نماسازی سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر رضوی در گفت‌وگویی با اشاره به این مرمت که در ادامه روند دوره‌ای نگهداری از معماری و تزئینات وابسته به حرم مطهر امام رضا(ع) انجام می‌شود، اعلام کرد: «بررسی دقیق وضعیت ایوان دارالسیاده، پس از اولویت‌بندی و اجرای موفق مرمت در ایوان‌های شرقی و غربی صحن مسجد گوهرشاد در دستور کار قرار گرفت و آسیب‌هایی همچون جداشدگی کاشی‌ها و تزئینات هنری از بستر اصلی شناسایی شد».

مرمتی با حداقل اختلال در زیارت

میلاد خانوار با اشاره به سطح محدود آسیب‌های موجود در کاشی‌کاری‌ها و تزئینات بدنه ایوان دارالسیاده صحن مسجد جامع گوهرشاد گفت: «در این عملیات که انجام آن یک ماه به طول می‌انجامد، اقدام‌هایی مانند نصب کاشی‌های ریخته شده، جمع‌آوری کاشی‌های طبله شده و اجرای مجدد آن‌ها و در نهایت پاک‌سازی و بندکشی چارکه و کاشی‌کاری در مساحتی حدود ۳۵۰ مترمربع توسط استادکاران سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر رضوی انجام خواهد شد». خانوار افزود: «عمده این آسیب‌ها در کاشی‌کاری و تزئینات هنری ایوان‌ها در صحن گوهرشاد در گذر زمان بر اثر شوک‌های حرارتی، کج‌باران‌ها و باد ایجاد می‌شود و با بررسی‌های مستمری که صورت می‌گیرد، سعی می‌شود در مرمت و تعمیر آن‌ها حداقل محدودیت در امر زیارت صورت پذیرد».