کویر مصر، تنها یک مقصد توریستی نیست. آن‌چه این مکان را خاص می‌کند، چیزی فراتر از چشم‌اندازهای کویری یا تپه‌های ماسه‌ای است. آسمانِ شبِ مصر، سرمایه‌ای است که هنوز دست‌نخورده باقی مانده؛ گنجینه‌ای طبیعی که در کمتر جایی از دنیا این‌گونه در دسترس، زنده و واقعی است.
سالانه بیش از ۲۸۰ شب صاف، بدون ابر و بدون آلودگی نوری در این منطقه ثبت می‌شود؛ عددی که برای اخترشناسان و منجمان، به‌مانند طلا در زمین است.وقتی تاریکی کامل می‌شود، اولین چیزی که جلب توجه می‌کند سکوتی است که حتی باد را هم آرام کرده. نه صدای خودرو، نه نور شهر، نه هیاهوی زندگی مدرن. تنها صدا، صدای قدم‌هایی است که شن را نرم می‌کوبند، و تنها نور، نوری است که از میلیون‌ها سال نوری آن‌سوتر به چشم می‌رسد. ستاره‌ها، این‌جا نزدیک‌تر از همیشه‌اند. کهکشان راه شیری، پهن شده درست بالای سرت. گویی می‌توانی آن را لمس کنی، یا حداقل باور کنی که زمین، فقط یکی از بی‌شمار نقطه‌های کوچکی است که زیر این چتر شبانه آرام گرفته‌اند.
از تپه‌ای در شرق روستا بالا می‌رویم. آنجا جایی است که گردشگران عاشق رصد، سه‌پایه‌ها و تلسکوپ‌هایشان را می‌چینند. سکوت، تاریکی و شفافیت آسمان موجب می‌شود که هر پدیده‌ای در آسمان معنا پیدا کند. سیارات با چشم غیرمسلح دیده می‌شوند، رد باریک و نورانی ماهواره‌ها از میان ستاره‌ها عبور می‌کند، بارش شهابی، مثل آتش‌بازیِ بی‌صدا، بر سر کویر می‌بارد.
حالا تصور کنید این مکان، با حمایت رسمی و برنامه‌ریزی‌شده، تبدیل به اولین «پارک ملی آسمان تاریک» ایران شود. فضایی حفاظت‌شده که هم از آلودگی نوری در امان بماند، هم پذیرای گردشگرانی باشد که برای تجربه آسمانِ واقعی سفر می‌کنند.
این ایده، دیگر صرفاً یک رویا نیست. با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران، اقلیم خشک و نیمه‌خشک، پهنه‌های وسیع بدون جمعیت و شب‌های صاف و تاریک، تبدیل مناطقی مانند مصر به پارک رسمی آسمان تاریک، موضوعی کاملاً ممکن و منطقی است.
مهدی بهاروند، رئیس گروه جاذبه‌های گردشگری دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث‌فرهنگی در گفت‌وگویی می‌گوید: در حال تدوین دستورالعملی هستیم تا ابتدا بتوانیم برخی مناطق را به‌عنوان پارک آسمان تاریک در فهرست ملی ثبت کنیم و بعد از آن، اقدام به ارسال پرونده‌ها برای دریافت گواهی بین‌المللی کنیم.
او می‌افزاید: این پروژه، نه‌فقط به گردشگری علمی و پایدار جان می‌بخشد، بلکه جامعه محلی را نیز درگیر و بهره‌مند می‌کند. ایجاد زیرساخت‌های مناسب، آموزش راهنمایان محلی، برگزاری تورهای نجومی، و در نهایت حفظ آسمانی که هنوز آبیِ تیره‌اش مخدوش نشده، می‌تواند الگویی نو در توسعه گردشگری ایران باشد.
باتوجه‌به ظرفیت‌های نجومی، اقلیمی و جغرافیایی ایران، تبدیل برخی از مناطق کشور به پارک‌های رسمی آسمان تاریک نه‌تنها امکان‌پذیر است، بلکه به‌عنوان یک راهبُرد ملی می‌تواند در خدمت توسعه گردشگری پایدار، ترویج علم، و افزایش مشارکت جامعه محلی قرار گیرد. از همین رو، پیشنهاد می‌شود که وزارت میراث‌فرهنگی، سازمان محیط‌زیست، سازمان فضایی ایران و بخش خصوصی، یک کارگروه مشترک برای اجرای گام‌به‌گام این پروژه ملی تشکیل دهند. ایران به‌واسطه موقعیت جغرافیایی، تنوع اقلیمی و وجود مناطق وسیع و کم‌جمعیت، دارای ویژگی‌هایی منحصربه‌فرد برای تبدیل‌شدن به یکی از مقاصد مهم رصد آسمان در منطقه و حتی جهان است.
در ادامه، مهم‌ترین ظرفیت‌های نجومی ایران را از جنبه‌های مختلف بررسی می‌کنیم که اولین آنها اقلیم خشک و نیمه‌خشک با آسمان‌های صاف‌هاست.بخش بزرگی از ایران، به‌ویژه در نواحی مرکزی، شرقی و جنوب شرقی، دارای اقلیم بیابانی و نیمه‌بیابانی است. این نواحی (نظیر دشت لوت، دشت کویر، کویر سمنان، مناطق یزد، کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی) به طور میانگین بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ شب صاف و بدون ابر در سال دارند. این عدد، یکی از شاخص‌های اصلی برای مکان‌یابی رصدگاه‌های حرفه‌ای است و در بسیاری از کشورها چنین تعداد شب‌های صاف در طول سال به‌ندرت فراهم می‌شود.
پهنه‌های وسیع با آلودگی نوری بسیار پایین دیگر دلایل است که به دلیل تراکم نسبتاً کم‌جمعیت در بسیاری از نواحی مرکزی و شرقی ایران، آلودگی نوری در این مناطق در حداقل ممکن است. مناطقی مانند بیابان لوت، سه قلعه، بخش‌هایی از استان یزد و سیستان و بلوچستان) دارای آسمان‌هایی با حد تاریکی بالا هستند. این تاریکی طبیعی، یکی از مزیت‌های رقابتی ایران نسبت به کشورهای پیشرفته‌تر اما صنعتی‌تر است که غالباً از آلودگی نوری رنج می‌برند.
نظر شما