به گزارش قدس خراسان، صبح امروز در نشست خبری مشترک مدیران شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی و آبفای مشهد شرایط فعلی ذخایر آب استان و شهر مشهد و طرح ها و برنامه های جاری تامین آب خراسان رضوی و مشهد تشریح شد. در این نشست خبری مدیر عامل آب منطقه ای خراسان رضوی عنوان کرد: در سال جاری نسبت به ۳۰سال گذشته یکی از سال های کم آب را تجربه می کنیم به نحوی که میزان بارندگی در سطح استان ۱۲۶میلی متر و سال گذشته در همین ایام ۱۶۵میلی متر بود و متوسط بلند مدت ۱۸۰ میلی متر است که تفاوت جزئی با آمار سازمان هواشناسی دارد زیرا این اعداد براساس ایستگاه هایی است که در اختیار آب منطقه ای قرار دارد که نسبت به سال گذشته ۲۴درصد و در بلند مدت ۳۰ درصد کاهش بارندگی در خراسان رضوی داشته ایم.

محمدعلی نعمت نژاد درباره محدوده مطالعاتی شهر مشهد گفت: این آمار در شهر مشهد شدیدتر است و در حدود ۵۱ درصد نسبت به سال گذشته و ۴۰ درصد نسبت به دراز مدت کاهش بارندگی داریم که تاثیر آن در ورودی مخازن سدها و سدهایی که برای شرب داریم و باید گفت بجز ۴ سد تامین آب برای مشهد و سد تبارک در قوچان بقیه مناطق استان مصارف خود را از آب های زیر زمینی تامین می کنند.

وضعیت تامین آب مشهد نگران کننده است
وی در ادامه تشریح کرد: از یک میلیارد و ۵۷۲ میلیون حجم مخزن ما در حوزه سدهای استان، حجم پر شدگی مخارن سدها در حدود ۱۳۶ میلیون متر مکعب است که حدود ۷۲ میلیون متر مکعب مربوط به سد دوستی است. در سال گذشته در همین زمان میزان ذخیره آب سد دوستی ۲۹۴ میلیون مترمکعب بود که در حال حاضر میزان پرشدگی سدهای استان در حدود ۹درصد است. سدهای تامین کننده آب مشهد امروز به لحاظ حجمی در حدود ۸۳ میلیون و سال گذشته ۲۲۵ میلیون متر مکعب آب داشته که از نظر درصدی سال گذشته ۱۷درصد و امسال ۶ درصد است که بسیار بسیار برای ایام پیش رو نگران هستیم.

چالش جدی منابع اعتباری در تکمیل پروژه های اضطراری تامین آب مشهد
مدیر عامل آب منطقه ای خراسان رضوی درباره پروژه های تامین آب مشهد عنوان کرد: این پروژه‌ها برای عبور از پیک مصرف و به صورت موقت برای یک یا دو سال است که در دو شرکت آب منطقه ای و آبفای مشهد۱۴ پروژه تعریف شده و از سال ۱۴۰۰ بخشی از آن اجرا شده و امسال هم ادامه همان پروژه ها است. برخی پروژه‌ها میان‌مدت بوده که در حوزه آب منطقه ای شامل سه پروژه احداث سد شوریجه، انتقال آب از یال شمالی هزارمسجد و انتقال پساب به غرب دشت مشهد است. پروژه‌های بلندمدت ما نیز انتقال آب از دریای عمان، انتقال آب از دریای خزر و انتقال آب از خارج از کشور است که دو پروژه آخر به صورت مطالعاتی است و این پروژها در دست اقدام است و عمدتا درگیر همین پروژه‌های اضطرار در دو شرکت هستیم که مهمترین مباحث آن چالش های اعتباری است.

نعمت نژاد درباره پروژه انتقال آب از دریای عمان عنوان کرد: پروژه انتقال آب از دریای عمان یکی از پروژه‌های بلند ‌مدت انتقال و تامین آب در کریدور شرق به سه استان سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و رضوی در حال اجرا است. این پروژه در حال حاضر توسط وزارت صمت و بخش خصوصی انجام می‌شود و در سیستان و بلوچستان بحث آب شرب هم در احجام انتقالی دیده شده است. پیشرفت فیزیکی پروژه به لحاظ اجرای آب شیرین‌کن ۲۰ درصد و در حوزه سامانه انتقال ۳۱ درصد است. در کل این سه استان بازگشایی انجام و برای هزار کیلومتر مسیرسازی شده و کل مسیر تا زاهدان ۵۵۳ کیلومتر است که تا زاهدان ۴۰۹کیلومتر مسیرسازی شده و ۱۹۴ کیلومتر کانال کنی انجام شده و ۱۴۳ کیلومتر لوله‌گذاری و از ۱۱ کیلومتر تونل پیش بینی شده حفاری یک کیلومتر صورت گرفته است و برای بخش شرب و بهداشت دو استان خراسان جنوبی و رضوی باید خرید تضمینی توسط مجلس مصوب و تبدیل به قانون شود و تضمین لازم به بخش خصوصی برای تخصیص شرب داده شود و باید گفت این انتقال تنها برای مراکز استان ها نیست و برای شهرها و صنایعی که در طول مسیر و نزدیک خط انتقال هستند احجام متناسب دیده شده است. براساس زمان بندی اجرای پروژه برای خراسان رضوی براساس مصوبه آبفای کشور ۱۴۱۰پیش بینی شده اما در برنامه زمان بندی این پروژه از سوی مجری برای خراسان رضوی ۱۴۰۶اعلام شده است که تحقق آن بسته به شرایط پروژه و مباحث اعتباری دارد.

اختصاص سد شوریجه برای مواقع پیک مصرف در مشهد

وی در خصوص سد شوریجه توضیح داد: سد شوریجه در انتهای حوزه آبریزکشف رود قرار دارد و پیشرفت فیزیکی پروژه ۸۳ درصد است و سامانه انتقال در حدود ۵۲ درصد پیشرفت فیزیکی داشته که حدود ۲۲/۵ متر مکعب تخصیص وزارت نیرو دارد و از این میزان تخصیص ۱۵ میلیون متر مکعب برای آب شرب و بهداشت مشهد ، ۳ میلیون متر مکعب برای کشاورزان پایین دست و ۲/۵ میلیون متر مکعب برای مباحث زیست محیطی پایین دست در نظر گرفته شده است و براساس برنامه ها تا پایان سال جاری این پروژه به بهره برداری و آبگیری برسد. این سد در محدوده سیاسی شهرستان سرخس است و در گذشته شبکه آبیاری زه کشی در شبکه پایاب این سد طراحی شده بود که در سال ۱۴۰۲ با توجه به شرایط تامین آب شرب مشهد شبکه پایاب آن برای تامین بخشی از آب شرب مشهد تغییر کرد و تصفیه آب انتقالی در تصفیه خانه شماره ۳ مشهد پیش بینی و اجرا می شود و باید یادآور شد حجم این سد برای پیک تابستانه مشهد و برای سه ماه است و نیتراته بودن آب این سد برای انتقال صحت ندارد.

انسداد چاه های غیرمجاز با چالش های اجتماعی همراه است
مدیر عامل آب منطقه ای خراسان رضوی در خصوص تعداد چاه‌های غیرمجاز در خراسان رضوی توضیح داد: تعداد چاه‌های غیرمجاز در سطح استان ۶هزار و ۲۶۸ حلقه است که این تعداد قطعا بیشتر است و این آمار تعدادی است که برای آنها پرونده داریم و اخطاریه صادر کرده‌ایم.

وی در توضیح اینکه چرا این چاه‌های غیرمجاز با وجود شناسایی همچنان پر و مسدود نشده‌اند گفت: این موضوع چون بحث‌های اجتماعی خاص خودرا دارد و باید با هماهنگی نیروی انتظامی و دادگستری انجام شود زمان بر است و چاه‌هایی که مانده است بحث‌ها و تنش‌های اجتماعی خاص خودرا دارد. برای این اقدامات ما از منابع اعتباری خودمان استفاده میکنیم تا این چاه‌ها را مسدود کنیم اما باید هماهنگی و پشتیبانی سایر ارگان‌ها را داشته باشیم و چاه‌های غیرمجازی که تاکنون شناسایی نشده‌اند براساس گزارش‌های مردمی یا اعلام شده به شرکت آب منطقه‌ای، فرایند اخذ دستور قضایی و مجوز برای ورود به محل را پیگیری می‌کنیم تا بتوانیم فرایند انسداد آنها را انجام دهیم.

تهدید منابع آب های زیر زمینی استان با برداشت ۴ میلیارد متر مکعبی
مدیرعامل آب منطقه ای خراسان رضوی ادامه داد: بر اساس آمارهای وزارت نیرو، تعداد چاه‌های مجاز در استان حدود ۱۶ هزار و ۱۷۴ حلقه است که از این تعداد، ۹هزار و ۸۳۵ حلقه چاه مربوط به حوزه کشاورزی و ۶ هزار ۳۳۹ حلقه چاه به مصارف دیگر شامل ادارات، بهداشت، صنعت، خدمات و فضای سبز اختصاص دارد و حجم برداشت مجاز بر اساس پروانه‌های صادرشده، حدود ۳ تا ۳.۵ میلیارد مترمکعب برآورد شده است اما با این حال، حجم واقعی تجدیدپذیری منابع آب زیرزمینی استان حدود ۲ میلیارد ۲۳۱میلیون میلیارد متر مکعب است که به عنوان حداکثر برداشت مجاز شناخته می‌شود.

نعمت نژاد در ادامه تاکید کرد: طبق استانداردهای علمی، برداشت باید به ۴۰ درصد از این حجم محدود شود و شاید این پیشنهاد وجود دارد که این میزان در کشور تا ۷۵ درصد آب تجدیدپذیر قابل برداشت است اما واقعیت این است که در حال حاضر، نزدیک به ۴ میلیارد مترمکعب آب زیرزمینی برداشت می‌شود که بیش از دو برابر ظرفیت تجدیدپذیر است. این برداشت بیش از حد موجب افت سطح آبخوان‌ها، فرونشست زمین و تغییرات کیفی در منابع آب شده است که نمونه این بحران شهر مشهد است. در سال ۱۳۴۷ جمعیت حدود ۴۰۰ هزار نفر در این دشت ساکن بودند و ۱۳۴۸ و در ۵۶ سال قبل این دشت را وزارت نیرو ممنوعه برای توسعه اعلام کرد اما در حال با جمعیت بیش از ۵ میلیون نفر در این منطقه و عدم افزایش منابع آب، فشار بر آبخوان‌ها شدت یافته است. این وضعیت منجر به افزایش فرونشست زمین در بخش‌هایی از مشهد و افت کیفی آب‌های زیرزمینی شده که نگرانی‌ها درباره آینده منابع آبی و توسعه پایدار منطقه را افزایش داده است.

کاهش بی سابقه حجم آب سد دوستی
در ادامه این جلسه مدیرعامل آبفای مشهد توضیح داد: امسال چهارمین سال است که مشهد در تنش آبی قرار داریم و مشکلات سال های گذشته به امسال هم اضافه شده و متوسط ذخیره سدهای تامین کننده آب مشهد به کمتر از ۶درصد رسیده و هیچگاه در مرداد ماه ذخیره آب سد دوستی به حال حاضر و ۷۰میلیون متر مکعب نرسیده است که یکی از دلایل آن عدم بارندگی ها و دلیل دیگر این بوده ذخیره موجود سد را طی سه تا چهار سال اخیر استفاده کرده ایم.

حسن اسماعیلیان ادامه داد: برابر اعلام وزارت نیرو مشهد در بین شهرهای کشور کمترین سرانه مصرف آب را دارد که در این زمینه رسانه ها نقش مهمی داشته اند اما درست است این میزان کم است اما به نسبت مشکلات ما نسبت به بقیه نقاط کشور بیشتر بوده و ما باید تلاش کنیم این فرهنگ با شیب بیشتر به سمت حداقل سرانه های مصرف برسد. در حال حاضر میزان سرانه مصرف هر فرد به طور متوسط ۱۲۰لیتر در شبانه روز است که در این عدد شرایط بحرانی باید به استاندارد ۷۰لیتر در شبانه روز برسد که هیچ مشکلی در بهداشت و سلامت فرد ایجاد نمی شود.

وی در تشریح بهتر شرایط ادامه داد: در تیر ماه دمای یک درجه دمای مشهد نسبت به دراز مدت بیشتر بوده و در مرداد ماه و شاهد گرمای ممتد هستیم و نوسان دمای سینوسی به مدیریت منابع آبی کمک بهتری می کند که این شرایط مخازن آب را دچار مشکل می کند اما با تدابیر اتخاذ شده تصوری که داشتیم در پیک مصرف به سیزده هزار و ۲۰۰ لیتر بر ثانیه نیاز خواهیم داشت تا کنون اتفاق نیفتاده است و امیدواریم هوا تعدیل شود اما باید گفت پیک مصرف دهه پایانی صفر پیش روی مشهد است.

کاهش آبدهی چاه های مشهد به ۱۱ درصد
مدیرعامل آبفای مشهد گفت: پیش بینی شرایط در بدترین وضعیت ممکن اتفاق افتاد و بارندگی خاص اتفاق نیفتاد و از سوی دیگر با افت شدید چاه های آب شرب مواجه شدیم و میزان آب دهی چاه های آب مشهد از سه درصد به ۱۱درصد رسیده است که این عدد نگران کننده است که براساس این اعداد برنامه هایی همراه با آب منطقه ای خراسان رضوی در سطح ملی پیگیری شد و برای این موضوع ۱۴ پروژه تعریف شد که ۷ پروژه در حوزه مسئولیت شرکت آب و فاضلاب مشهد و ۷ پروژه در حوزه فعالیت آب منطقه ای است و اثر بخشی پروژه های آبفای مشهد هزار و ۹۲۰لیتر بر ثانیه بود و عمده پروژه ها از جنس بهسازی چاه ها، جابجایی چاه ها، حفر چاه ها، مدیریت شبکه، احداث مخازن و سایر پروژه ها بود و تا کنون بخشی از این پروژه ها به بهره برداری رسیده است اما بخش قابل توجهی وارد مدار بهره برداری نشده که به محدویت منابع اعتباری می گردد. در سال های گذشته کارهای مهمی انجام شده و بدهی های سنگینی ایجاد شده و در طی دو هفته گذشته مطالباتی از نمایندگان مردم در مجلس شکل گرفت که امیدواریم منجر به نتیجه شود تا باقی مانده پروژه مانند جابجایی ۷۰ حلقه چاه به سرانجام برسد.

اسماعیلیان ادامه داد: براساس آمار سال ۱۴۰۳، ۸۳ درصد آب مصرفی مشهد در بخش مسکونی و ۱۷ درصد مربوط به بخش‌های غیرمسکونی است. الگوی مصرف آب در مشهد ۱۲ مترمکعب در ماه است، ۶۳ درصد از مشترکان زیر الگوی مصرف هستند و ۴۱ درصد آب را مصرف می‌کنند، ۳۳ درصد مشترکان آبفای مشهد تا دو برابر الگو یعنی بین ۱۲ تا ۲۴ مترمکعب و معادل ۴۳ درصد آب مشهد را مصرف می‌کنند و پرمصرف هستند. و ۴ درصد بیش از دو برابر الگو معادل ۱۱ درصد آب را مصرف می‌کنند و بدمصرف هستند.

جیره بندی آب کمک کننده نیست
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد با اشاره به مباحث مالی تاکید کرد: مباحث مالی نمی تواند در میزان کاهش مصرف اثر داشته باشد و باید بر فرهنگ سازی تاکید کرد زیرا قبض مشترکانی که زیر الگو مصرف می‌کنند، ماهانه برای مصرف آب ۱۷ هزار و ۸۰۰ تومان و برای بخش فاضلاب ۱۴ هزار و ۴۰۰ تومان است. اگر تا دو برابر الگو مصرف کنند، ۹۵ هزار تومان هزینه آب و ۶۹ هزار تومان برای فاصلاب پرداخت می‌کنند که این اعداد چندان قابل توجه نیست.

اسماعیلیان جیره بندی آب را در کاهش مصرف آب موثر ندانست و تشریح کرد: اگر جیره‌بندی آب منجر به صرفه‌جویی در مصرف آب شود، الان باید جیره‌بندی کنیم، اما جیره‌بندی آب کمکی به صرفه‌جویی در مصرف آب نمی‌کند. راهکار ما به هیچ وجه جیره‌بندی آب نیست، اما نیاز به همکاری و همراهی مردم دارد. در کل راه علاج تامین آب مشهد حفر چاه های جدید هم نیست.

وی با اشاره به وضعیت استفاده های غیرمجاز در روستاهای مشهد عنوان کرد: بخشی از باغ‌ویلاها تامین آب خود را به صورت غیرمجاز از آب شرب روستاها تامین می کنند به نحوی که در سال گذشته ۱۴ هزار انشعاب غیرمجاز فقط در حوزه باغ ویلاها شناسایی کرده ایم. ما در این حوزه نیاز به مشارکت مردم و دریافت گزارشات داریم که در این زمینه سامانه تلفنی ۱۲۲ در اختیار مردم است. در سال گذشته ۷ هزار گزارش از طریق مردم دریافت شده که ۵۱ درصد گزارشات مردمی درست بوده است و با این اقدامات در سال گذشته مشکل تنش آبی ۳۰ روستا و امسال نیز ۱۵ روستا حل شده است.