در شرایطی که الگوی سنتی و متمرکز تولید برق سال‌ها ستون تأمین انرژی کشور بوده، تحولات اخیر ؛ از جمله حملات هدفمند در جنگ‌ها و افزایش اختلالات سایبری ؛ نشان داده‌اند که این مدل، هرچند کارآمد در روزهای عادی، می‌تواند در بزنگاه‌های بحرانی به پاشنه‌آشیل کشور تبدیل شود. نیروگاه‌های بزرگ و متمرکز، وقتی هدف قرار می‌گیرند، نه‌فقط یک منطقه، بلکه بخش وسیعی از شبکه ملی را دچار اختلال می‌کنند. تجربه جنگ، لزوم تغییر نگاه به ساختار انرژی کشور را پررنگ‌تر کرده است.
در این میان، توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر پراکنده، به‌ویژه از نوع خورشیدی و بادی، نه‌تنها از منظر پدافند غیرعامل یک مزیت راهبردی است، بلکه در بلندمدت می‌تواند منافع اقتصادی پایدارتری نیز به همراه داشته باشد. گرچه سرمایه‌گذاری اولیه در این حوزه بالاست، اما مزایایی همچون کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، حذف هزینه‌های سوخت، کاهش خسارات زیست‌محیطی و ایجاد اشتغال محلی، نشان می‌دهد که این مسیر، آینده‌نگرانه و اجتناب‌ناپذیر است.
در همین راستا، گفت‌وگویی داشتیم با دکتر صمصامی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، تا دیدگاه‌های ایشان را درباره ضرورت بازنگری در مدل تأمین انرژی کشور و نقش نیروگاه‌های تجدیدپذیر در افزایش تاب‌آوری ملی جویا شویم.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در گفت و گو با قدس آنلاین می‌گوید: نیروگاه‌های متمرکز که ستون تأمین برق کشور به حساب می‌آیند، به دلیل تمرکز بالا و اتکای شدید به شبکه‌های گسترده انتقال، در برابر حملات نظامی یا سایبری، اهدافی سهل‌الوصول و پرخطر محسوب می‌شوند. کافی است یک حمله موفق به یک یا چند نیروگاه بزرگ یا خطوط انتقال اصلی وارد شود تا بخشی از یک شهر در تاریکی فرو رود و مدیریت بحران به چالشی پیچیده تبدیل شود.
وی ادامه می‌دهد: در چنین شرایطی، توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه در قالب نیروگاه‌های کوچک، پراکنده و محلی، می‌تواند به‌عنوان یک راهکار راهبردی مورد توجه قرار گیرد. انرژی خورشیدی و بادی، برخلاف نیروگاه‌های بزرگ فسیلی یا آبی، قابلیت استقرار در مقیاس‌های کوچک را دارند و می‌توان آن‌ها را در نقاط مختلف کشور، حتی در مناطق دوردست، ایجاد کرد. همین ویژگی «پراکندگی»، مزیتی پدافندی بسیار مهم به همراه دارد؛ چرا که با توزیع جغرافیایی منابع تولید برق، احتمال قطع سراسری کاهش یافته و ضربه‌پذیری شبکه ملی برق به شدت پایین می‌آید. در واقع، تمرکززدایی از زیرساخت‌های حیاتی، گامی مهم در جهت افزایش تاب‌آوری ملی است.
صمصامی در ادامه افزود: علاوه بر مزیت امنیتی، نیروگاه‌های تجدیدپذیر از منظر زیست‌محیطی نیز نقش‌آفرینی مهمی دارند. تولید انرژی از خورشید و باد، برخلاف سوخت‌های فسیلی، منجر به آلودگی هوا، انتشار گازهای گلخانه‌ای یا مصرف منابع آبی نمی‌شود. این موضوع در کشوری مانند ایران که با بحران آلودگی و تنش آبی مواجه است، اهمیت دوچندانی دارد. همچنین جغرافیای متنوع کشور ؛ از بیابان‌های آفتاب‌خیز مرکزی تا مناطق بادخیز شرق و شمال غرب ؛ امکان توسعه منابع مختلف تجدیدپذیر را در گستره وسیعی فراهم می‌کند.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس خاطرنشان می‌کند: با این حال، نباید از چالش‌های جدی این مسیر غافل شد. نخست آنکه هزینه تمام‌شده برق تولیدی از انرژی‌های تجدیدپذیر، در شرایط فعلی، معمولاً از برق تولیدی از گاز یا سایر منابع فسیلی بیشتر است. این مسأله به‌ویژه در مقایسه با نیروگاه‌هایی که سال‌هاست هزینه ساختشان مستهلک شده، محسوس‌تر است. از سوی دیگر، توسعه زیرساخت‌های تجدیدپذیر نیازمند سرمایه‌گذاری اولیه بالا، دانش فنی و هماهنگی نهادی گسترده است. اگر این مسیر بدون تحلیل دقیق هزینه-فایده، بررسی منابع مالی پایدار و برنامه‌ریزی بلندمدت طی شود، ممکن است به نتایج ناپایدار یا حتی اتلاف منابع بیانجامد.
وی ادامه می‌دهد: با این وجود، در شرایطی که امنیت ملی و تاب‌آوری زیرساخت‌ها با تهدیدات نوین مواجه است، چاره‌ای جز حرکت به سمت انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر باقی نمی‌ماند. این انتخاب، نه صرفاً یک اقدام زیست‌محیطی یا اقتصادی، بلکه یک ضرورت راهبردی است. کشورهایی که زیرساخت‌های حیاتی خود را در برابر تهدیدات نظامی، تروریستی یا سایبری مقاوم نکرده‌اند، ممکن است هزینه‌های جبران‌ناپذیری را در آینده متحمل شوند.
صمصامی خاطرنشان می‌کند: بنابراین، توسعه هدفمند و نظام‌مند انرژی‌های تجدیدپذیر، همراه با ایجاد مشوق‌های اقتصادی برای سرمایه‌گذاران، تدوین برنامه‌های پدافندی در حوزه انرژی، و اولویت‌بخشی به پروژه‌های پراکنده محلی، باید در دستور کار دولت، مجلس و نهادهای مسئول قرار گیرد. انرژی خورشیدی در پشت‌بام‌ها، نیروگاه‌های بادی در مناطق روستایی، و سیستم‌های ترکیبی محلی، می‌توانند نه‌تنها برق پایدار برای خانوارها و صنایع تأمین کنند، بلکه به ستون‌های پنهان اما حیاتی امنیت ملی در شرایط بحرانی تبدیل شوند.
وی افزود: در زمانی که زیرساخت‌های متمرکز به‌راحتی هدف حمله قرار می‌گیرند، توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر پراکنده، نه یک انتخاب لوکس، بلکه ضرورتی راهبردی برای تقویت امنیت و تاب‌آوری ملی است؛ گرچه این نیروگاه‌ها هزینه بیشتری دارند، اما در برابر تهدیدهای روزافزون، راهی مطمئن هستند که می‌توانند آینده‌ای باثبات‌تر برای کشور رقم بزنند.
نظر شما