قصر ملت تاجیکستان روز گذشته میزبان وزیر امور خارجه کشورمان بود؛ دیداری که ظاهراً در چارچوب گسترش روابط دوجانبه تهران و دوشنبه تعریف می‌شد، اما همزمانی این سفر با تحولات مهم منطقه‌ای و بین‌المللی، آن را به اتفاقی قابل تأمل در معادلات دیپلماسی جمهوری اسلامی تبدیل کرده است. سیدعباس عراقچی در این سفر یک‌روزه با امامعلی رحمان دیدار کرد. او در این ملاقات، سلام گرم رهبر معظم انقلاب و رئیس جمهور کشورمان را به رئیس جمهور و مردم تاجیکستان ابلاغ کرد و بر عزم تهران برای توسعه همه‌جانبه روابط سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی با دوشنبه تأکید کرد.سفر عراقچی به دوشنبه در شرایطی است که رئیس‌جمهور کشورمان نیز شنبه عازم پاکستان خواهد شد. حضور شخصیتی چون عراقچی ـ که بیشتر با پرونده‌های هسته‌ای و مذاکرات حساس در این ارتباط شناخته می‌شود ـ به تاجیکستان البته قابل توجه است. اکنون این پرسش طرح می‌شود که آیا تهران از مسیر دوشنبه به دنبال فعال‌سازی مسیری مکمل برای موازنه‌سازی منطقه‌ای در شرق است؟
تقویت عقبه سیاسی در شرق
حقیقت این است که روابط ایران و تاجیکستان بر پایه اشتراکات عمیق فرهنگی، زبانی و تمدنی استوار است. این اشتراکات بستری فراهم کرده تا همکاری‌ها از سطح نمادین به شراکت راهبردی در حوزه‌های اقتصادی، امنیتی و منطقه‌ای ارتقا یابد. در ۳۴ سال گذشته نیز بیش از ۳۵ دیدار سطح بالا میان رؤسای دو کشور انجام شده و بیش از ۲۰۰ سند رسمی همکاری در حوزه‌های گوناگون به امضا رسیده است. بنابراین سفر عراقچی به دوشنبه را باید در کنار سایر تحرکات اخیر سیاست خارجی ایران دید؛ از هماهنگی‌های منطقه‌ای تا تلاش برای تثبیت ابتکارهای دیپلماتیک در شرق با کشور دوست و همزبان تاجیکستان که موقعیت ژئوپلیتیک آن در حوزه روابط تهران با روسیه و چین بسیار مهم است.
در این راستا دکتر بهرام زاهدی، کارشناس مسائل آسیای مرکزی در گفت‌وگو با قدس درباره اهمیت سیاست همسایگی برای ایران و جایگاه تاجیکستان در این سیاست با توجه به حضور عراقچی در دوشنبه اظهار کرد:
از نگاه سیاست‌های اصولی جمهوری اسلامی سیاست همسایگی صرفاً به داشتن مرز مشترک محدود نمی‌شود. مثلاً در مورد تاجیکستان ما مرز زمینی نداریم، اما پیوندهای محکم تمدنی و فرهنگی ما را به هم گره می‌زند. در این چارچوب، تعمیق روابط با کشورهایی مانند تاجیکستان، افغانستان و پاکستان یک سیاست اصولی است که در دولت شهید رئیسی این روند پرقدرت انجام شد و در دولت کنونی نیز ادامه دارد.
وی با اشاره به نقش تاجیکستان در پیوستن ایران به سازمان همکاری‌های شانگهای گفت: دولت تاجیکستان در سال‌های اخیر کمک خوبی برای پیوستن جمهوری اسلامی به این سازمان انجام داد و در دو سه سال اخیر شاهد بهبود روابط میان طرفین بوده‌ایم، هر چه روابط نزدیک‌تر و رخ به رخ‌تر باشد، احتمال سوءاستفاده و تصویرسازی منفی علیه دو کشور کمتر می‌شود. این کارشناس مسائل آسیای مرکزی همچنین درباره انتقادهای فرهنگی و دینی مطرح شده، بیان کرد: ما نسبت به برخی رفتارهای نادرست در تاجیکستان در حوزه مسائل فرهنگی و دینی انتقادهایی داشته و داریم که این انتقادها برادرانه و مشفقانه است. رفع موانع فرهنگی و کاهش سختگیری‌های غیرضروری اهمیت دارد؛ چرا که در غیر این صورت، فضا برای فعالیت گروهک‌های تروریستی مانند داعش در این کشور باز می‌شود که این موضوع تهدیدی جدی برای تاجیکستان و کل منطقه است.
زاهدی در انتها تصریح کرد: گسترش روابط سیاسی، اقتصادی و نظامی با چین، روسیه، آسیای مرکزی و همسایگان شرقی، راهبرد طولانی‌مدت ایران است، باید سفر عراقچی را در چارچوب همین راهبرد دید و آماده بود در صورت بروز هر گونه درگیری با رژیم صهیونیستی و حامیانش، عقبه خود را در شرق تقویت کنیم. تاجیکستان و کشورهای آسیای مرکزی مانند پلی برای این راهبرد هستند و حضور قوی‌تر ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای و روابط بهتر با چین و روسیه کمک می‌کند در برابر تهدیدهای احتمالی مقاومت کنیم و ایستادگی داشته باشیم.
حلقه پیوسته‌ای از دوشنبه تا اسلام‌آباد
سفر عراقچی به تاجیکستان تنها یک اقدام دیپلماتیک ساده نیست بلکه حلقه‌ای از زنجیره تحرکات منطقه‌ای تهران است که در مقابله با تهدیدهای امنیتی و سیاسی شکل گرفته و در چارچوب موازنه‌سازی قدرت‌های منطقه‌ای قرار دارد. امین رضایی‌نژاد، کارشناس مسائل آسیای مرکزی در گفت‌وگو با قدس، با ذکر این مقدمه گفت: این سفر را باید از دو زاویه مهم مورد ارزیابی قرار داد؛ یکی کریدورهای انرژی و دیگری تهدیدهای تروریستی در منطقه، به طوری که یکی از نگرانی‌های جدی ایران، پروژه‌های انتقال انرژی در منطقه است که می‌تواند وابستگی پاکستان به ایران را کاهش دهد و نظم جدیدی که در راستای منافع رژیم صهیونیستی علیه ایران شکل گرفته است را تقویت کند.
وی تصریح کرد: از سوی دیگر آمریکا شاخه داعش خراسان را در منطقه مستقر کرده است و افغانستان به عنوان واسط میان تاجیکستان و پاکستان قرار دارد؛ هر دو کشور با بحران‌های امنیتی مواجه هستند. در این میان یکی از اهداف مهم رژیم صهیونیستی در آسیای میانه افزایش ارتباط با کشورهای این منطقه بوده که تاجیکستان یکی از آن‌هاست.
رضایی‌نژاد درباره همزمانی سفر عراقچی به تاجیکستان و پزشکیان به پاکستان (در روز شنبه)، افزود: این اتفاق حلقه پیوسته‌ای است که از دوشنبه به اسلام‌آباد ختم می‌شود. این کارشناس در این باره با اشاره به تماس تلفنی اخیر سرلشکر موسوی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح کشورمان با سرلشکر امام علی صابرزاده، وزیر دفاع تاجیکستان، گفت: این اتفاق که پیش از سفر عراقچی به دوشنبه صورت گرفت، در راستای تقویت همکاری‌های امنیتی به ویژه در مقابله با پازل کریدور خطرناک رژیم صهیونیستی یعنی داعش خراسان است؛ چراکه صهیونیست‌ها قصد دارند ایران را درگیر تروریسم و مسائل جدایی‌طلبی کنند تا به اهداف شوم خود در منطقه دست یابند و برای مقابله با این طرح هماهنگی با همسایگان شرقی مهم است. وی افزود: یکی دیگر از مسائلی که می‌تواند در سفر روز گذشته عراقچی به تاجیکستان مورد ارزیابی قرار گیرد بحث نگرانی این کشور از مخالفان داخلی خود است به طوری که دوشنبه همواره نگران مخالفان و نیروهای اپوزیسیون داخلی بوده و یکی از محورهای گفت‌وگو در این سفر احتمالاً درباره نگرانی از نفوذ ایران در این حوزه بوده است.
نظر شما