حالا ۱۵ میلیون نفر از ایرانی‌ها راننده تاکسی‌های اینترنتی هستند و مسئولیت بخش مهمی از سیستم حمل‌ونقل شهری را پذیرفته‌اند.
همین موضوع اهمیت نظارت بر خدمات این سکوها را دو چندان می‌کند، به‌ویژه آنکه هر ازگاه خبرهایی ناخوشایند از نحوه برخورد برخی از رانندگان با مسافران منتشر می‌شود.
آزارجنسی، خشونت، اقدام به ربودن یا تجاوز و انتشار اطلاعات، موضوعات گزارش شده‌ای است که به اعتماد کاربران و مسافران و این شرکت‌ها خدشه وارد می‌کند.
سال گذشته بود که راننده یک تاکسی اینترنتی مسافرش را به منظور سوءقصد به مکان نامعلومی برده بود و با قفل فرمان سعی در آسیب‌رسانی و ربودن او داشت که خوشبختانه، مسافر با شجاعت از خودرو خارج شد و نجات پیدا کرد.
چند سال پیش از آن هم خبر تجاوز راننده یک تاکسی اینترنتی در رسانه‌ها منتشر شد. به گفته رسانه‌ها این راننده با مدارک جعلی وارد شبکه این شرکت شده بود و این موضوع «قصور در احراز هویت» را به چالش کشید.
در جایی دیگر، مسافری در شبکه ایکس مدعی شده بود وقتی راننده اسنپ به خواست او برای استفاده از ماسک پاسخ منفی داد و پس از درگیری لفظی، راننده چندین بار به او سیلی زده و سرانجام او را در اتوبان پیاده کرده است. مسئولان آن پلتفرم به این حادثه واکنش نشان داده و پس از تعلیق راننده، وعده پشتیبانی حقوقی و روحی به آن مسافر را دادند.
اطلاعاتی که درز می‌کند؛ اعتمادی که فرومی‌ریزد
اما در یکی از جنجالی‌ترین پرونده‌ها، زیرمجموعه اسنپ، خدمات سفارش غذای اسنپ‌فود، در ژانویه ۲۰۲۴ مورد هک گسترده قرار گرفت. اطلاعات شخصی بیش از ۲۰میلیون کاربر شامل نام، پست الکترونیک، شماره تماس، تاریخ تولد، موقعیت مکانی، جزئیات سفارش و اطلاعات کاربر و پیک، سرقت و برای فروش عرضه شد. اسنپ این موضوع را تأیید کرد و از مذاکره با هکرها برای جلوگیری از انتشار عمومی آن خبر داد.با این حال و با وجود ادعاهای مکرر مدیران سکوها مبنی بر پایبندی به استانداردهای امنیتی، غربالگری رفتاری و دریافت تأییدیه‌های لازم پیش از شروع فعالیت رانندگان، گزارش‌های رسمی و همچنین روایت‌های کاربران حاکی از آن است میان ادعا و واقعیت، شکافی عمیق وجود دارد.
در این میان برخی از مسافران تصمیم گرفته‌اند از خدمات این سکوها استفاده نکنند یا فقط در روز روشن و با همراهی دیگران سفر کنند. برخی نیز باوجود نگرانی‌ها، ناگزیرند به‌دلیل نبود جایگزین، همچنان به استفاده از همین برنامه‌ها ادامه دهند.
بسیاری از کارشناسان معتقدند آنچه در عمل با آن مواجهیم، یک بحران چندبعدی است: بحران امنیت در فضاهای عمومی برای زنان، بحران عدم پاسخ‌گویی سکوهای دیجیتال، بحران رواج مشاغل غیررسمی و بی‌ثبات و شاید مهم‌تر از همه، بحران انکار. انکار خشونت‌های سیستماتیک، انکار مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها، انکار بی‌عدالتی‌های آشکار در ساختار اشتغال و انکار ضرورت اصلاح فوری.در این شرایط، دیگر نمی‌توان تنها با اشاره به تعداد نصب برنامه کاربردی یا حجم سفرهای روزانه، از موفقیت تاکسی‌های اینترنتی سخن گفت؛ موفقیت واقعی زمانی معنا پیدا می‌کند که رشد فنی با ارتقای واقعی استانداردهای امنیتی، نظارتی و اجتماعی همراه باشد. تا آن زمان، ما با وضعیتی مواجهیم که در آن نوآوری، نه حافظ جان، که گاه تهدیدی مضاعف برای امنیت روانی و فیزیکی شهروندان، به‌ویژه زنان است.این ناکارآمدی ساختاری زمانی نگران‌کننده‌تر می‌شود که درک کنیم چطور ترکیبی از بیکاری، فقر، نبود حمایت‌های اجتماعی و فشار معیشتی، میلیون‌ها نفر را به رانندگی در تاکسی‌های اینترنتی کشانده است.
رانندگانی بیشتر از کل صنعت کشور
فرشاد مؤمنی، اقتصاددان چندی پیش در اظهاراتی گفته بود شمار رانندگان تاکسی‌های اینترنتی از کل شاغلان بخش صنعت کشور بیشتر شده است.
پلیس فراجا هم می‌گوید تعداد ثبت‌نام‌کنندگان به‌عنوان راننده در این سکوها از ۱۵میلیون نفر هم گذشته است، عددی که حتی از تعداد رانندگان اوبر در جهان (حدود ۸میلیون نفر) نیز فراتر رفته است.
این اظهارات نه فقط از جنبه آماری، بلکه به‌عنوان نشانه‌ای از جابه‌جایی ساختار اشتغال در ایران قابل‌تأمل است. با این‌حال رئیس شورای شهر تهران مدعی است ما هنوز نمی‌دانیم این تاکسی‌ها از کدام نهاد مجوز فعالیت گرفته‌اند؛ وزارت کشور اعلام کرده مجوزی نداده و شهرداری نیز این مسئولیت را نپذیرفته است.
مهدی چمران گفته فعالیت تاکسی‌های اینترنتی باید حتماً زیر نظر سازمان تاکسیرانی باشد و نبود نظارت موجب بروز مشکلات امنیتی و حقوقی شده و تاکنون شرکت‌ها بدون شناسایی و کنترل کامل رانندگان، موجب بروز حوادث ناگوار شده‌اند.
وی معتقد است کسانی که تاکسی دارند، پرونده مشخصی در سازمان تاکسیرانی دارند و پس از شناسایی می‌توانند به عنوان راننده تاکسی فعالیت کنند، اما برخی افراد بدون سابقه مشخص و تعهد، در شرکت‌هایی ثبت‌نام می‌کنند.
رئیس شورای شهر تهران می‌گوید: شورای شهر هیچ‌گونه اجازه‌ای برای فعالیت این شرکت‌ها نداده و حتی به وزارت کشور نامه زده‌ایم که مجوز صادرشده برای تاکسی‌های اینترنتی خلاف قانون است؛ باید نظارت بر امور تاکسیرانی بر عهده شورای مربوط باشد، نه صنف‌های دیگر.
وی همچنین ادامه می‌دهد: در شهرها، شورا و شهرداری‌ها باید مجوز فعالیت تاکسی‌های اینترنتی را صادر کنند؛ وزارت کشور نیروی کافی برای این موضوع ندارد و در دفترهای خود نشسته‌اند و از مشکلات اطلاع ندارند.
سکوت کنید، حرف نزنید
همه آنچه تاکنون در تعامل و ارتباط میان مسافران و رانندگان تاکسی‌های اینترنتی گذشته به چند توصیه از سوی مسئولان و کارشناسان انتظامی و مدیران این شرکت‌ها ختم می‌شود.
معاون پیشین پلیس راهور فراجا به مسافران تاکسی‌های اینترنتی توصیه می‌کند: به هیچ وجه با رانندگان تاکسی‌های اینترنتی صحبت نکنید و اطلاعات شخصی خود را با آن‌ها به اشتراک نگذارید؛ زیرا این صحبت‌ها ممکن است به درگیری، سوءاستفاده و شرارت ختم شود. همچنین باید به فرزندان خود بیاموزیم هیچ دلیلی وجود ندارد که با این افراد صحبت کنند و صحبت درباره مقصد و شرایط راه، کافی است.
سرهنگ عین‌الله جهانی اضافه می‌کند: اگر در راه احساس کردید مسیر تغییر یافته، توقف بی‌جایی صورت گرفته و... حتماً مسئله را با پشتیبان یا یکی از اعضای خانواده خود در میان بگذارید و در صورت حساس شدن شرایط از خودرو پیاده شوید.در صورت مشاهده انجام هرگونه تخلف راهنمایی و رانندگی هم توصیه می‌کنیم به پشتیبان اطلاع دهید. همچنین اپراتورها نیز باید با این رانندگان برخورد جدی انجام دهند.سخنگوی فراجا هم معتقد است همه رانندگان باید از لحاظ روان‌شناختی مورد بررسی قرار گیرند.
سردار سعید منتظرالمهدی می‌گوید: پیشنهاد پلیس به اتحادیه این شرکت‌ها و ناوگان خودروهای اینترنتی این است علاوه بر استعلام از پلیس، به صورت منظم و پیش از به‌کارگیری رانندگان حتماً وضعیت روان‌شناختی، روحی و روانی و ابعاد شخصیتی افرادی که قصد دارند به عنوان راننده استفاده کنند را مشخص و معین کنند.
سازمان روان‌شناسی کشور و حتی خود پلیس آمادگی همکاری به‌منظور انجام معاینه‌های روان‌شناسی افراد را در مراکز مشاوره فراجا در سراسر کشور دارد.
از تأیید صلاحیت تا الگوریتم انحراف
در همین خصوص علی قاضی، معاون عملیات اسنپ در گفت‌وگو با قدس با تأکید بر اینکه امنیت سفر کاربران اولویت اصلی اسنپ است، می‌گوید: این مهم در سه بخش «آمادگی پیش از سفر»، «همراهی در سفر» و «پشتیبانی پس از سفر» تعریف و پیگیری می‌شود.
سخنگوی این شرکت اینترنتی ادامه می‌دهد: در مرحله «آمادگی پیش از سفر» متقاضیان فعالیت در ناوگان اسنپ باید سه مرحله احراز هویت، بررسی سوابق توسط پلیس اماکن فراجا و آموزش را طی کنند؛ مدارک هویتی و خودرو فرد ابتدا توسط تیم اسنپ بررسی و سپس اطلاعات فرد برای تأیید صلاحیت به پلیس ارسال می‌شود.
پلیس امنیت فراجا با دسترسی به بانک‌های اطلاعاتی و منابع مختلف، سوابق کیفری و قضایی متقاضیان را ارزیابی می‌کند و در صورت وجود سابقه مؤثر، از فعالیت فرد جلوگیری می‌شود. این روند به‌طور دوره‌ای برای رانندگان فعال نیز تکرار می‌شود.
در بخش «همراهی در سفر» اسنپ برای ارتقای امنیت کاربران ابزارهایی مانند «سرویس امنیت سفر» را در اپلیکیشن طراحی کرده است؛ این سرویس شامل امکاناتی مانند تماس فوری با تیم امنیت، اشتراک‌گذاری لحظه‌ای موقعیت مکانی و هشدار انحراف از مسیر با استفاده از الگوریتم هوشمند است؛ همچنین قابلیت «تماس امن» برای پنهان‌سازی شماره تلفن کاربران و تماس رایگان درون‌برنامه‌ای برای حفظ حریم شخصی نیز در دسترس است.به گفته وی، حفظ حریم شخصی مسافران از دیگر موضوعاتی است که این شرکت همواره به آن توجه ویژه داشته است و اضافه می‌کند: به منظور افزایش امنیت سفرها با اضافه کردن گزینه «عدم حفظ حریم شخصی» در بخش بازخورد پایان سفر، موضوع حفظ حریم شخصی در دستور کار قرار گرفته است.
معاون عملیات اسنپ با تأکید بر اینکه چرخه تأمین امنیت سفر در اسنپ با رسیدن به مقصد به پایان نمی‌رسد و پشتیبانی از کاربران پس از سفر هم ادامه دارد، می‌افزاید: از پشتیبانی که ۲۴ ساعته در دسترس و پاسخگو است تا سیستم امتیازدهی دوطرفه در پایان سفر، بررسی گزارش‌های حاد از سوی تیم شکایات و پیگیری موارد نیازمند ارجاع به نهادهای قضایی و حمایت حقوقی از دیگر خدمات این مجموعه است.
قاضی در پاسخ به اینکه در صورت بروز حادثه یا رفتار نامناسب از سوی راننده یا مسافر، روند رسیدگی به شکایات چگونه است و چقدر طول می‌کشد، می‌گوید: پس از هر سفر، کاربران مسافر و راننده این فرصت را دارند تا از دو طریق سیستم امتیازدهی و ثبت بازخورد در انتهای سفر، نظر خود را ثبت کنند. تمامی گزارش‌هایی که در تماس با پشتیبانی یا در بخش بازخورد سفر ثبت می‌شود، پیگیری می‌شوند.
همچنین در شرایط اضطراری حین سفر، کاربران می‌توانند از طریق «امنیت سفر» مستقیماً با تیم امنیت سفر در ارتباط باشند تا رسیدگی همان لحظه آغاز شود؛ سایر گزارش‌ها نیز از طریق پشتیبانی ۲۴ساعته یا بخش بازخورد سفر دریافت می‌شود و با بررسی دقیق جزئیات سفر از جمله مسیر جی‌پی‌اس، زمان‌بندی و سوابق تماس، اقدامات لازم متناسب با شرایط انجام می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه تأیید صلاحیت پلیس اماکن فراجا، پیش‌شرط فعالیت در ناوگان اسنپ است، ادامه می‌دهد: ما به احراز هویت و تأیید صلاحیت در شروع فعالیت بسنده نمی‌کنیم؛ هر گزارشی مرتبط با رفتار نامناسب و عدم تطابق هویت راننده یا خودرو و مواردی از این دست دریافت شود، با دقت بررسی و پیگیری می‌شود. متناسب با نوع تخلف، بدرفتاری یا سوءاستفاده یا عدم تطابق مشخصات خودرو و راننده، اسنپ طیف گسترده‌ای از اقدامات را پیش می‌گیرد که از آموزش دوباره و گرفتن تعهدنامه و انجام آزمون‌های روان‌شناسی و دریافت تست عدم اعتیاد گرفته تا غیرفعالی موقت و دائم متفاوت است.
معاون عملیات اسنپ درخصوص امکانات امنیتی بیشتر مثل دکمه اضطراری، اشتراک زنده مسیر با خانواده یا ضبط صوت و تصویر داخل خودرو می‌گوید: تمامی امکاناتی که برای امنیت کاربران در اپلیکیشن طراحی شده، در سرویسی به نام «سرویس امنیت سفر» گرد آمده‌اند و کاربران با زدن یک دکمه به‌راحتی می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.
کاربران مسافر می‌توانند از بخش «احساس امنیت نمی‌کنم» از طریق تماس تلفنی یا استفاده از گزینه «نمی‌توانم صحبت کنم» تیم امنیت سفر را در جریان وضعیت سفر قرار دهند و کاربران راننده هم با انتخاب گزینه «گزارش اضطراری به تیم امنیت سفر» می‌توانند به تیم امنیت سفر اطلاع دهند که احساس ناامنی می‌کنند.
قابلیت رصد و اشتراک‌گذاری اطلاعات سفر
سخنگوی اسنپ با بیان اینکه تاکسی‌های اینترنتی نسبت به ارتکاب جرم بازدارنده هستند، اظهار می‌کند: هنگام استفاده از اسنپ اسم، عکس و مشخصات راننده و خودرو او قابل مشاهده است و کاربران مسافر می‌توانند مشخصات سفر خود را با خانواده و دوستان به اشتراک بگذارند. از طرفی مدارک کاربران راننده در سیستم اسنپ ثبت شده و سفرها قابل ردیابی است؛ همچنین همکاری مستقیم اسنپ با پلیس اماکن فراجا احتمال وقوع جرم در این سیستم را نسبت به سیستم‌های مشابه سنتی به حداقل می‌رساند.
وی به الگوریتم هوشمند تشخیص انحراف از مسیر اشاره می‌کند و می‌گوید: این الگوریتم هوشمند به‌طور خودکار هر تغییر غیرعادی در زمان سفر را شناسایی می‌کند. زمانی که این الگوریتم، سفری را غیرعادی تشخیص دهد، تیم امنیت اسنپ با کاربر راننده یا کاربر مسافر برای بررسی وضعیت سفر تماس گرفته یا پیامی برای کاربران ارسال می‌کند تا از امنیت کاربر در طول سفر اطمینان حاصل کند. این پیام به کاربران هشدار می‌دهد مدت زمان سفر از حد پیش‌بینی‌شده بیشتر شده است و توصیه می‌کند اگر احساس خطر می‌کنند یا مشکلی مرتبط با امنیت در سفرشان وجود دارد، از طریق اپلیکیشن به کارشناسان تیم امنیت سفر موضوع را اطلاع دهند. این اقدام به‌منظور پیشگیری از هرگونه خطر احتمالی و حفظ آرامش کاربران طراحی شده است.
نظر شما