در این چارچوب، اروپایی‌ها مهلتی ۳۰ روزه برای گفت‌وگو با ایران پیشنهاد داده‌اند تا شاید از بازگشت کامل تحریم‌ها جلوگیری شود. این حرکت تازه، نه تنها پرسش‌هایی درباره رویکرد واقعی اروپا به برجام ایجاد کرده، بلکه بار دیگر مناسبات دیپلماتیک ایران و غرب را وارد مرحله‌ای حساس و پرابهام می‌کند.
در همین چارچوب، کارشناسان مسائل سیاسی و بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار قدس، با تأکید بر توان ملت برای پیروزی در این نبرد سیاسی، بر ضرورت بازنگری در تعامل با اروپا تأکید کرده‌اند. آنچه در ادامه می‌آید، چکیده دیدگاه‌های آنان است.
نگاه به مکانیسم ماشه متوازن باشد
امیرعلی ابوالفتح، کارشناس ارشد مسائل آمریکا
نگاه به مکانیسم ماشه باید متوازن باشد؛ باید میان دو نگرش افراطی مبنی بر «بی‌اثر بودن» بازگشت تحریم‌ها یا «فاجعه‌آمیز بودن» اثر آن، یک نگاه بینابینی اتخاذ کرد. بازگشت تحریم‌ها طبیعتاً اثراتی بر اقتصاد، امنیت و وضعیت داخلی کشور دارد؛ دقیقاً به همین دلیل هم اروپایی‌ها تلاش می‌کنند این مکانیسم را فعال کنند و البته ایران هم در طرف مقابل تلاش می‌کند مانع آن شود. اما حقیقت این است که بخش عمده اثرات بازگشت تحریم‌ها، پیش از این از طریق تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا اعمال شده و اکنون ایران با محدودیت‌های گسترده‌ای در حوزه نفت و تعاملات بین‌المللی مواجه است، پس بازگشت تحریم‌های سازمان عملاً چندان به حجم تحریم‌های ایران نمی‌افزاید.
از منظر امنیتی نیز بازگشت تحریم‌ها مجوز حمله به ایران نیست. ایران ممکن است تحت فصل هفتم منشور سازمان ملل قرار بگیرد، اما حتی در آن صورت هم این وضعیت، جوازی برای حمله نظامی به طرف‌های مقابل نمی‌دهد؛ چنان که ماده ۴۱ تحریم‌ها را مجاز می‌داند، اما ماده ۴۲ اجازه اقدام نظامی مستقیم نمی‌دهد.
راهکار ایران در این شرایط، ادامه مذاکرات برای دستیابی به توافق منصفانه است. دیپلماسی کشور باید فعال بماند و همزمان دست‌کم سه حوزه دیگر نیز تقویت شود؛ نخست کاهش آسیب‌پذیری اقتصاد در برابر تحریم‌ها؛ چنان که حتی در صورت حصول توافق‌های دیپلماتیک، اقتصاد باید مقاوم بماند. نیز تقویت بنیه نظامی به ویژه در حوزه نرم‌افزاری و سخت‌افزاری و ایجاد و البته حفظ اجماع داخلی برای مدیریت فشارها.
در این میان، توقف مذاکرات یا قطع تعامل با دیگر کشورها راهبرد درستی نیست و تنها بر فشارهای خارجی می‌افزاید. ایران باید همزمان با دیپلماسی فعال، اقتصاد مقاوم، توان نظامی مستحکم و اجماع داخلی را در اولویت قرار دهد تا اثرات تحریم‌ها به حداقل برسد.
قدرت پهپادی و موشکی ایران بازدارنده است
سید محمد تقی آقایان کارشناس مسائل بین‌الملل
پس از جنگ ۱۲ روزه و سال‌ها تحمیل فشار و تحریم، تجربه نشان داده اروپا و آمریکا از هر حرکت و تاکتیک فریب علیه جمهوری اسلامی استفاده می‌کنند. پایبندی به مذاکرات با این کشورها بارها موجب شده مصالح و منافع ملت قربانی شود. درست به همین دلیل رهبر معظم انقلاب تأکید کرده‌اند نمی‌توان به این سه کشور اروپایی اعتماد کرد.
در همین چارچوب، فعال‌سازی مکانیسم ماشه هم در واقع یک بازی فریب است و نمی‌تواند اثرات جدی تازه‌ای ایجاد کند؛ چرا که ایران از سال ۲۰۱۱ تاکنون تحت تحریم‌های گسترده بوده و بخش عمده اثرات اقتصادی این فشارها تجربه شده است. بازگشت برخی تحریم‌ها صرفاً بهانه‌ای برای گرم نگه داشتن مذاکرات و فشار بیشتر است. در این میان البته راهبرد جمهوری اسلامی، همان طور که تاریخ نشان داده قدرت‌نمایی نظامی و سیاسی است. برد موشکی و پهپادی ایران اکنون تا قلب اروپا رسیده و این قدرت بازدارنده، دشمنان را از نزدیک شدن به خط قرمز کشور منصرف می‌کند.
سیاست درست، چه امروز و چه هر روز دیگر، همان اصل همیشگی اقتدار و ایستادگی است و نه اعتماد کامل به وعده‌های طرف غربی. حمله از منظر دفاعی یا به عبارتی بازدارندگی فعال، بهترین راه مقابله با فریب دشمن است. ایران باید با تمرکز بر توان نظامی، تقویت بنیه دفاعی و هماهنگی ملت و دولت، مسیر استقلال و مقاومت را ادامه دهد. تجربه ثابت کرده تکیه صرف بر مذاکره بدون قدرت بازدارنده، به ضرر کشور و مردم تمام می‌شود. نبرد 12روزه هم در حالی به ملت ایران تحمیل شده که در حال مذاکره بودیم. آینده منطقه و قدرت جمهوری اسلامی در غرب آسیا نشان می‌دهد تنها با اقتدار حقیقی و وحدت ملی می‌توان مانع سیاست‌های آمریکا و اروپا شد و به اهداف بلندمدت ایران و تحقق آرمان‌های جمهوری اسلامی رسید.
جناح‌ها علیه یکدیگر موضع‌گیری نکنند
محسن پاک‌آیین، دیپلمات ارشد پیشین
واقعیت این است که اروپایی‌ها به لحاظ حقوقی و اخلاقی، وجاهت قانونی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه علیه ایران و بازگرداندن قطعنامه‌های شورای امنیت را ندارند. آن‌ها به تعهدات خود در برجام عمل نکردند و اکنون می‌خواهند علیه کشوری اقدام کنند که تعهداتش را به تمامی انجام داده است. این اقدام نه از نظر ایران قابل پذیرش است و نه از منظر حقوق بین‌الملل اعتبار دارد. شواهد نشان می‌دهد اروپا تحت فشار آمریکا و دستور وزیر خارجه این کشور این اقدام را دنبال می‌کند؛ هر چند چین و روسیه با آن مخالفت کرده و به دنبال ارائه قطعنامه‌ای برخلاف نظر اروپا هستند. حتی اگر اروپایی‌ها موفق به فعال‌سازی چهار قطعنامه شورای امنیت شوند، مفاد آن‌ها بسیار ضعیف‌تر از تحریم‌های گسترده و یک‌جانبه‌ای است که آمریکا و اروپا طی سال‌ها علیه ایران اعمال کرده‌اند. این قطعنامه‌ها عمدتاً محدود به حوزه‌های نظامی و همکاری‌های هسته‌ای هستند و شامل تحریم‌های بانک مرکزی یا فروش نفت ایران نمی‌شوند. بنابراین، اثر عملی آن‌ها از فشارهای کنونی بیشتر نخواهد بود.
ایران در همین شرایط موفق شده میزان غنی‌سازی اورانیوم را از ۳درصد به ۶۰ درصد برساند؛ توان موشکی خود را افزایش دهد و صادرات نفت را مدیریت کند. مردم نگران بازگشت قطعنامه‌ها نباشند؛ فعال‌سازی مکانیسم ماشه عملیات روانی اروپایی است تا بر قیمت ارز و طلا اثر بگذارد و اختلال‌هایی در اقتصاد کشور ایجاد کند.
راهکار مقابله با این عملیات روانی، حفظ انسجام ملی است. جناح‌ها نباید به بهانه مکانیسم ماشه علیه یکدیگر موضع‌گیری کنند، ترفند دشمن را بشناسند و اختلافات داخلی را به کف خیابان نکشانند. با مدیریت منسجم و شفاف‌سازی اقدام‌های پشت پرده اروپا، ایران قادر خواهد بود از این مرحله نیز به خوبی عبور کند و آمریکا و اروپا را از رسیدن به دستاوردی قابل توجه بازبدارد.
عقب‌نشینی، ایجاد فرصت برای دشمن است
مرتضی غرقی، خبرنگار ارشد حوزه بین‌الملل
فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی اروپا اقدامی فاقد مشروعیت حقوقی و سیاسی است. این اقدام بر اساس مفاد برجام و اصول حقوق بین‌الملل، به هیچ وجه قابل توجیه نیست؛ چرا که ایران تمام تعهدات خود را رعایت کرده و این اروپایی‌ها بودند که به تعهدات خود عمل نکردند. آمریکا هم که از برجام خارج شد و اکنون اروپا تحت فشار آن تلاش می‌کند به زور این مکانیسم را اعمال کند، در حالی که روسیه و چین با آن مخالفت کرده‌اند و مشروعیت سیاسی آن را رد می‌کنند.
هدف اروپا، بازرسی از تأسیسات هسته‌ای ایران و ایجاد فشار روانی بر کشور است، اما این اقدام بیشتر جنجال رسانه‌ای و تبلیغاتی است تا اثر واقعی. بازگشت تحریم‌ها، در کوتاه‌مدت ممکن است اثر محدودی بر اقتصاد داشته باشد، اما شرایط ایران با گذشته بسیار متفاوت است؛ ما توان غنی‌سازی اورانیوم را به ۶۰درصد رسانده‌ایم، توان موشکی خود را توسعه داده‌ایم و در صادرات نفت موفق بوده‌ایم.
در این میان ایران باید اهرم‌های بازدارنده خود را حفظ کند تا دشمن بداند درگیری با ایران آسان نخواهد بود. مذاکره باید با حفظ قدرت و اهرم‌های ایران انجام شود، بدون اینکه به کوتاه آمدن منجر شود. روابط نزدیک با چین و روسیه و استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی برای خنثی کردن فشارها ضروری است.
رسانه‌های داخلی باید با تولید محتوا و اطلاع‌رسانی شفاف، نگرانی مردم را کاهش دهند و روحیه ملی را تقویت کنند. اختلافات جناحی نباید سبب تضعیف انسجام ملی شود؛ همه گروه‌ها از اصلاح‌طلب تا اصول‌گرا باید در تبیین و اطلاع‌رسانی متحد عمل کنند.
هر قدم عقب‌نشینی، برای دشمن فرصت ایجاد می‌کند. اقتدار، آمادگی و انسجام ملی، بهترین پاسخ به مکانیسم ماشه و تلاش اروپا برای فشار بر کشور است.
نظر شما