هرچند مودی برای شرکت در اجلاس سازمان همکاری شانگهای (SCO) به تیانجین چین سفر می‌کند اما با سابقه‌ای که از روابط دو کشور سراغ داریم، نمی‌توان این رخداد را صرفاً در چارچوب شانگهای تحلیل کرد. به نظر می‌رسد باید این سفر را نشانه‌ای از همگرایی فزاینده قدرت‌های شرقی در برابر فشارهای غرب دانست. به گزارش خبرگزاری آسیا، سفر مودی در بستری از تنش‌های فزاینده با ایالات متحده و نیاز به تقویت ائتلاف‌های منطقه‌ای رخ می‌دهد. از طرفی در این اجلاس ولادیمیر پوتین هم حضور خواهد داشت. حضور رئیس‌جمهور روسیه که یکی از معماران سازمان شانگهای محسوب می‌شود، بر اهمیت این رویداد به‌عنوان بستری برای هماهنگی راهبردی شرق می‌افزاید.
هند و چین؛ گامی در مسیر همکاری تحت فشار آمریکا
سفر مودی به چین به دعوت شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین در حالی انجام می‌شود که روابط دو کشور پس از درگیری مرزی گالوان در سال ۲۰۲۰ با چالش‌هایی روبه‌رو بوده است. بنابر گزارش روزنامه گلوبال تایمز، عقب‌نشینی نظامی چین از شرق ایالت لاداخ هند و سفر اخیر وانگ‌یی، وزیر خارجه چین به هند زمینه‌ساز بهبود روابط شده است. انتظار می‌رود مودی و شی در حاشیه اجلاس شانگهای دیدار دوجانبه‌ای داشته باشند تا درباره مدیریت مرزها و گسترش تجارت گفت‌وگو کنند. با این حال، اختلاف‌هایی مانند امتناع هند از امضای بیانیه وزیران دفاع SCO در خرداد ۱۴۰۴ به دلیل اشاره نکردن به حمله تروریستی پهلگام کشمیر، همچنان پابرجاست. به گزارش شبکه خبری هندوستان تایمز، محکومیت این حمله توسط چین در تیر ۱۴۰۴ نشانه‌ای از تلاش برای کاهش تنش‌هاست.
فشارهای ایالات متحده نقش مهمی در نزدیک‌تر شدن هند به چین و دیگر اعضای سازمان همکاری شانگهای ایفا کرده است. به اساس تحلیل‌های منتشر شده در ایکس، تعرفه‌های ۵۰درصدی دونالد ترامپ بر کالاهای هندی و تهدید به تحریم‌های بیشتر به دلیل خرید نفت روسیه، هند را به بازنگری در روابط خود با غرب واداشته است. یون سون، تحلیلگر مرکز استیمسون در گفت‌وگو با شبکه خبری آسیا می‌گوید: «سیاست‌های تهاجمی تجاری و تحریم‌های آمریکا، هند را به سمت تقویت روابط با شرق، به‌ویژه چین و روسیه سوق داده است». این فشارها، همراه با محدودیت‌های فناوری و فشار برای همسویی با سیاست‌های ضدچینی واشنگتن، هند را به سوی راهبرد چندجانبه‌گرایی و همکاری با SCO هدایت کرده است.
نقش محوری پوتین در همگرایی شرق
ولادیمیر پوتین هم که از چهره‌های کلیدی در گسترش نفوذ سازمان همکاری شانگهای به‌عنوان وزنه‌ای در برابر نهادهای غربی است، در اجلاس تیانجین نقشی محوری خواهد داشت. بنابر گزارش شبکه خبری اوراسیا، پوتین بر توسعه همکاری‌های اقتصادی و امنیتی، از جمله تجارت بدون دلار، مبارزه با تروریسم و پروژه‌های زیرساختی انرژی تأکید خواهد کرد. برپایه پست‌های منتشرشده در ایکس، پوتین در حاشیه اجلاس با مودی دیدار می‌کند تا درباره تقویت تجارت دوجانبه، به‌ویژه در حوزه انرژی و فناوری گفت‌وگو کند. این دیدار ادامه مذاکرات آن‌ها در اجلاس بریکس در کازان (مهر ۱۴۰۳) است که بر گسترش روابط راهبردی هند و روسیه متمرکز بود. پوتین که کشورش از تحریم‌های گسترده غرب به دلیل بحران اوکراین رنج می‌برد، سازمان شانگهای را به‌عنوان ابزاری برای کاهش وابستگی به اقتصاد غربی و تقویت روابط با آسیا می‌بیند.
حجم اقتصاد و بازار تجاری اعضای سازمان شانگهای
کشورهای عضو SCO شامل چین، هند، روسیه، ایران، پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و بلاروس، در مجموع یکی از بزرگ‌ترین بلوک‌های اقتصادی و جمعیتی جهان را تشکیل می‌دهند. این ۱۰کشور جمعیتی افزون بر ۳.۲میلیارد نفر (حدود ۴۰درصد جمعیت جهان) و تولید ناخالص داخلی ترکیبی ۲۰تریلیون دلار (بر اساس داده‌های ۲۰۲۴) دارند. چین و هند به‌تنهایی بیش از ۸۰درصد این اقتصاد را تشکیل می‌دهند؛ چین به‌عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان (حدود ۱۴ تریلیون دلار) و هند با اقتصادی رو به رشد (حدود ۳.۵تریلیون دلار). همچنین روسیه با وجود تحریم‌ها، همچنان با تولید ناخالص داخلی حدود ۱.۸تریلیون دلار و منابع عظیم انرژی، نقش کلیدی ایفا می‌کند.
بازار تجاری این کشورها با تنوع جمعیتی و منابع طبیعی، ظرفیت عظیمی برای تجارت منطقه‌ای دارد. به گزارش خبرگزاری آسیا، سازمان همکاری شانگهای در حال توسعه طرح‌هایی مانند کریدورهای تجاری و پروژه‌های زیرساختی مانند ابتکار «کمربند و جاده» چین است که می‌تواند تجارت درون‌منطقه‌ای را به بیش از ۵۰۰میلیارد دلار در دهه آینده برساند. این بازار عظیم، همراه با تلاش برای کاهش وابستگی به دلار، SCO را به مقصدی جذاب برای سرمایه‌گذاری و همکاری اقتصادی تبدیل کرده است.
اعضای احتمالی آینده سازمان همکاری شانگهای
سازمان همکاری شانگهای در سال‌های اخیر با جذب اعضای جدید مانند بلاروس در ۲۰۲۴، نشان داده آماده گسترش است. به گزارش شبکه خبری اوراسیا، کشورهایی مانند ترکیه، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و مغولستان به‌عنوان شرکای گفت‌وگو یا ناظر، علاقه‌مندی به عضویت کامل نشان داده‌اند. ترکیه که روابطش با ناتو به دلیل اختلافات سیاسی متزلزل شده، به‌عنوان نامزد احتمالی برجسته است. بنابر گزارش روزنامه گلوبال تایمز، عربستان و امارات نیز به دنبال تقویت روابط با شرق برای تنوع‌بخشی به اقتصاد خود و کاهش وابستگی به غرب هستند. این گسترش احتمالی می‌تواند نفوذ سازمان همکاری شانگهای را در خاورمیانه و آسیای غربی تقویت و این سازمان را به رقیبی جدی‌تر برای نهادهای غربی تبدیل کند.
زمینه جهانی؛ جابه‌جایی ائتلاف‌ها
اجلاس SCO در حالی برگزار می‌شود که فشارهای اقتصادی و سیاسی غرب به‌ویژه از سوی آمریکا، کشورهای شرقی را به همکاری نزدیک‌تر واداشته است. به گزارش تحلیل‌های منتشرشده در شبکه ایکس، تعرفه‌های تجاری و محدودیت‌های فناوری آمریکا نه‌تنها هند، بلکه دیگر متحدان سنتی مانند ژاپن و کره‌جنوبی را نیز به بازنگری در روابط خود با شرق سوق داده است. سفر مودی به ژاپن در ۷ و ۸ شهریور برای اجلاس هند-ژاپن با شینزو ایشیبا، نشان‌دهنده تلاش هند برای حفظ تعادل است، اما گرایش به سازمان شانگهای می‌تواند الگویی برای دیگران باشد. به گزارش خبرگزاری ژاپن تایمز، ژاپن نیز در حال بررسی گزینه‌های همکاری با شرق در برابر فشارهای تجاری آمریکاست.
در پایان می‌توان چنین جمع‌بندی کرد که اجلاس تیانجین با حضور پوتین، مودی و شی، فرصتی برای تثبیت سازمان همکاری شانگهای به‌عنوان محور قدرت شرقی است. به گزارش شبکه خبری آسیا، همکاری‌های فزاینده در زمینه‌های اقتصادی، امنیتی و فناوری، نشان‌دهنده تلاش شرق برای ایجاد نظمی چندقطبی و مستقل از غرب است. نتایج این اجلاس، از دیدارهای دوجانبه پوتین و مودی گرفته تا گفت‌وگوهای هند و چین، می‌تواند مسیر آینده ائتلاف‌های جهانی را شکل دهد و نشانه‌ای از نزدیک‌تر شدن بردارهای قدرت در شرق باشد.
نظر شما