در این اجلاس همچنین ابتکار چین برای مدیریت جهانی با عنوان «ابتکار حکمرانی جهانی» توسط رئیس‌جمهور شی جین‌پینگ مطرح شد. این ابتکار بر اصلاح نظام حکمرانی جهانی برای ترویج نظمی عادلانه‌تر و چندقطبی تمرکز دارد. اگرچه جزئیات این پیشنهاد منتشر نشده اما به نظر می‌رسد محورهای زیر جزو آن باشند.
تقویت چندجانبه‌گرایی از طریق چارچوب‌هایی مانند سازمان شانگهای و بریکس.
کاهش وابستگی به نظام‌های مالی تحت سلطه غرب، مانند ترویج تسویه تجارت با ارزهای ملی.
تقویت همکاری‌های منطقه‌ای در زمینه‌های امنیت، تجارت، فناوری و تبادلات فرهنگی.
این ابتکار مورد استقبال اعضای سازمان شانگهای به‌ویژه آن‌ها که به‌دنبال کاهش تأثیر تحریم‌ها و تقویت روابط منطقه‌ای هستند، قرار گرفته است.
بنا بر گزارش نیویورک تایمز، این نشست فرصتی برای رئیس‌جمهور چین، شی جین‌پینگ فراهم کرد تا در بحبوحه تعرفه‌های سنگین دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا و تحولات ژئوپلیتیکی، نفوذ جهانی چین را به نمایش بگذارد. سی‌ان‌ان این رویداد را نمایشی از همبستگی جنوب جهانی توصیف کرد و بر تلاش‌های مشترک چین و روسیه برای پیشبرد نظمی چندقطبی در برابر تسلط غرب تأکید داشت.
الجزیره هم در گزارشی گفته چین با میزبانی از رهبرانی مانند ولادیمیر پوتین از روسیه، نارندرا مودی از هند و نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل و آسه‌آن، خود را به‌عنوان جایگزینی برای نظم تحت رهبری آمریکا معرفی کرد.
رسانه‌های غربی اتفاق‌نظر دارند نظم قدیمی جهان که دهه‌ها تحت سلطه آمریکا و متحدانش بوده، با چالش‌های جدی مواجه شده است. رویترز گزارش داد حضور بیش از ۲۰ رئیس دولت و نمایندگان ۱۰ سازمان بین‌المللی در این نشست، نشانه‌ای از جذابیت رو به رشد محور شرق برای کشورهای در حال توسعه است. این گردهمایی با نمایش اتحاد میان کشورهایی که از سیاست‌های یک‌جانبه آمریکا فاصله گرفته‌اند، پیامی روشن به غرب ارسال کرد: نظم جهانی در حال تغییر است و کشورهای شرق و جنوب جهانی آماده‌اند نقش محوری‌تری ایفا کنند.
به گزارش نیویورک تایمز، رژه نظامی پس از نشست که به مناسبت هشتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم برگزار شد نیز نمایشی از عزم چین برای رهبری این نظم نوین بود. این رویداد به گفته الجزیره تلاشی برای تقویت تصویر چین به‌عنوان قدرتی جهانی بود که می‌تواند کشورهای غیرغربی را حول محور چندجانبه‌گرایی متحد کند.
شواهد ظهور نظم جدید
نشست تیانجین شواهد متعددی از ظهور نظم جدید جهانی ارائه داد که در گزارش‌های رسانه‌های غربی و تحلیل‌های اندیشکده‌ها بازتاب یافته است. به گزارش نیویورک تایمز، یکی از نشانه‌های کلیدی، نزدیکی فزاینده هند به چین و روسیه بود، در حالی که روابط هند با آمریکا به دلیل تعرفه‌های سنگین دولت ترامپ متشنج شده است.
حضور نارندرا مودی در کنار شی جین‌پینگ و پوتین نشان‌دهنده چرخشی راهبردی در سیاست خارجی هند است که به دنبال کاهش وابستگی به غرب و تقویت روابط با شرق است. بنا بر گزارش الجزیره، سازمان همکاری شانگهای با نمایندگی ۴۳ درصد از جمعیت جهان، پس از سازمان ملل پرجمعیت‌ترین سازمان بین‌المللی است و این وزن جمعیتی، نفوذ آن را در صحنه جهانی تقویت می‌کند.
رویترز هم در گزارشی گفته اقتصاد ترکیبی کشورهای عضو شانگهای که ۲۳درصد از تولید ناخالص جهانی را تشکیل می‌دهد، قدرت اقتصادی قابل‌توجهی به این سازمان می‌بخشد. این همان چیزی است که شی در دیدار با مودی هم به آن اشاره کرده است. او گفته چین و هند به‌تنهایی می‌توانند یک اتحاد محکم در کشورهای جنوب را تشکیل دهند که هم در اقتصاد و هم در جمعیت حرف اول را بزند.
از طرفی کشورهای عضو شانگهای از جمله چین، ایران و هند، مهد تمدن‌های کهن هم هستند که تاریخ چند هزار ساله‌ای از فرهنگ، فلسفه و نوآوری دارند. برای مثال، ایران خاستگاه تمدن پارسی است که با شاهکارهایی مانند کتیبه‌های هخامنشی و نظام‌های حکومتی پیشرفته، تأثیرات عمیقی بر جهان گذاشته است. چین نیز با تمدن کنفوسیوسی خود، قرن‌ها در شکل‌دهی به نظام‌های فکری و اجتماعی شرق نقش داشته است. به گزارش مرکز جرج دبلیو بوش، گسترش سازمان شانگهای به کشورهایی مانند ایران در سال ۲۰۲۳ و بلاروس در سال ۲۰۲۴، نشانه‌ای از جاه‌طلبی این سازمان برای ایجاد بلوکی غیرغربی است که بتواند با نهادهای غربی مانند ناتو یا گروه۷ رقابت کند. الجزیره گزارش داد حضور نمایندگان سازمان ملل و آسه‌آن، پذیرش گسترده‌تر سازمان شانگهای در میان کشورهای غیرغربی را نشان می‌دهد. سی‌ان‌ان هم گفته تمرکز نشست بر همکاری اقتصادی، امنیت منطقه‌ای و تبادل فرهنگی، از عزم این کشورها برای ایجاد شبکه‌ای مستقل از غرب حکایت دارد. افزون بر این، به گزارش فارین پالیسی، تلاش‌های سازمان شانگهای برای گسترش تجارت با ارزهای محلی، نشانه‌ای از اراده این سازمان برای کاهش وابستگی به سیستم‌های مالی غربی است. این شواهد، از وزن جمعیتی و اقتصادی گرفته تا ریشه‌های تمدنی و اتحادهای راهبردی، ظرفیت سازمان شانگهای برای شکل‌دهی به نظمی جدید را نشان می‌دهند.
چالش‌های پیش روی نظم نوین
با وجود نشانه‌های امیدوارکننده، چالش‌های متعددی پیش روی سازمان همکاری شانگهای و تلاش‌های آن برای تثبیت نظم جدید جهانی وجود دارد.
بنا بر گزارش فارین پالیسی درباره نشست‌های پیشین سازمان شانگهای، یکی از موانع اصلی، وابستگی اقتصادی کشورهای عضو به دلار آمریکا در تجارت جهانی است. این وابستگی که تلاش‌ها برای دی‌دلاریزاسیون را پیچیده می‌کند، توانایی سازمان شانگهای برای ایجاد یک سیستم مالی مستقل را محدود می‌کند. به گزارش مرکز جرج دبلیو بوش، ناهمگونی نظام‌های سیاسی میان اعضا، از دموکراسی شکننده هند گرفته تا نظام‌های اقتدارگرای چین و روسیه، مانع ایجاد اتحادی منسجم می‌شود. این تفاوت‌ها در ارزش‌ها و اولویت‌ها، به‌ویژه در مسائل امنیتی، همکاری را دشوار کرده است. برای مثال، ناتوانی سازمان شانگهای در حل تنش‌های هند و پاکستان در سال ۲۰۲۵، محدودیت‌های عملی سازمان را نشان می‌دهد. عقب‌ماندگی تکنولوژیک برخی اعضای سازمان شانگهای نسبت به غرب نیز چالش دیگری است. به گزارش الجزیره، در حالی که چین در فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی پیشرو است، کشورهایی مانند ایران و آسیای مرکزی در رقابت با نوآوری‌های غربی عقب مانده‌اند و این شکاف می‌تواند توانایی سازمان شانگهای برای رقابت جهانی را تضعیف کند.
بنا بر گزارش نیویورک تایمز، اختلافات ژئوپلیتیکی میان اعضا، مانند رقابت‌های تاریخی هند و چین یا تنش‌های مرزی در آسیای مرکزی می‌تواند وحدت استراتژیک را به خطر بیندازد. هرچند نشانه‌هایی از تلاش هند و چین برای کنار گذاشتن اختلافات مرزی و رسیدن به راه‌حلی پایدار در ماه‌های اخیر مشهود بوده است. علاوه بر این، بنا بر گزارش رویترز، نبود سازوکارهایی الزام‌آور برای اجرای توافق‌ها در سازمان شانگهای، این سازمان را بیشتر به یک سکوی گفت‌وگو تبدیل کرده تا یک اتحاد عملیاتی.
این چالش‌ها، از وابستگی اقتصادی و تفاوت‌های سیاسی گرفته تا شکاف‌های تکنولوژیک و تنش‌های داخلی، نشان می‌دهد مسیر سازمان شانگهای برای تثبیت نظم جدید جهانی طولانی و پرپیچ‌وخم است. با این حال، به گزارش الجزیره، اراده سیاسی کشورهای عضو برای کاهش وابستگی به غرب می‌تواند به‌تدریج این موانع را کاهش دهد.
نظر شما