صنعت نشر در ایران با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که ناشران استان همدان نیز از این مشکلات مستثنی نیستند، در سال‌های اخیر افزایش قیمت کاغذ، مشکلات اقتصادی و تحریم های ظالمانه دشمن، فعالیت ناشران را با دشواری‌های فراوانی مواجه کرده است، بسیاری از ناشران کوچک و متوسط همدان، یا مجبور به تعطیلی شده‌اند یا با کاهش چشمگیر تیراژ کتاب، به حیاتی نیمه‌جان ادامه می‌دهند.
بخش عمده‌ای از کاغذ مصرفی در ایران وارداتی است و نوسانات نرخ ارز به‌طور مستقیم بر قیمت تمام‌شده کتاب تاثیر می‌گذارد، گرانی کاغذ و مواد اولیه صنعت چاپ یکی از اصلی‌ترین مشکلات ناشران در همدان است، قیمت کاغذ در سال‌های اخیر به دلیل نوسانات ارزی، تحریم‌ها، و مشکلات واردات، افزایش چشمگیری داشته است.
افزایش هزینه‌های چاپ باعث شده تا قیمت کتاب برای مصرف‌کننده نهایی به‌شدت افزایش یابد و این مساله موجب کاهش استقبال از خرید کتاب شده است.
ناشران همدان از کم‌توجهی و ضعف حمایت‌ها گله مند هستند چراکه برای تامین مالی پروژه‌های خود با مشکل مواجه هستند و وام‌های کم‌بهره یا حمایت‌های مالی موثر در اختیار آنها قرار نمی‌گیرد.
از سوی دیگر برنامه‌ریزی کلان در حوزه نشر اغلب بدون در نظر گرفتن نیازهای واقعی ناشران انجام می‌شود، فرآیندهای طولانی و پیچیده اخذ مجوز نشر و چاپ باعث تاخیر در انتشار کتاب‌ها و افزایش هزینه‌ها شده است.
با توجه به تورم بالا و کاهش قدرت خرید مردم تقاضا برای کتاب به‌طور محسوسی کاهش یافته است، بسیاری از ناشران کتاب مجبور به چاپ کتاب‌ها با تیراژ بسیار پایین هستند که این مسئله از نظر اقتصادی به‌صرفه نیست و گرانی کتاب باعث شده تا برخی مخاطبان به سمت کتاب‌های الکترونیکی یا منابع غیررسمی روی آورند.
ناشران همدان به‌ویژه ناشران مستقل، در توزیع کتاب‌های خود به سایر استان‌ها با مشکل مواجه هستند و به‌دلیل هزینه‌های بالا، بسیاری از ناشران کوچک امکان حضور موثر در نمایشگاه‌های ملی کتاب را ندارند.
گرانی کاغذ مهمترین چالش زنجیره تولید کتاب
مدیر مسوول انتشارات فراگیر هگمتانه ناشر کتاب های دانشگاهی کتاب های عمومی و دانشگاهی در این ارتباط به خبرنگار ایرنا گفت: هزینه تمام شده کتاب، چالش گرانی کاغذ و نهاده هایی که برای تولید یک اثر به کار برده می شود از مهم ترین چالش های پیش روی ناشران در استان همدان است.
عباس احمدی مقیم با اشاره به اینکه وضعیت معیشت مخاطبان موجب شده که کتاب در اولویت خرید سبد خانوار نباشد،افزود: کتاب به عنوان یک کالا راهبردی فرهنگی و عنصر حیات بخش در حوزه فرهنگ نقش اساسی در رشد و توسعه جامعه داشته و جای خالی این کالا در سبد هزینه خانوارها ترمزی در سرعت حرکت جامعه در این مسیر به شمار می آید.
وی ادامه داد: هر چقدر سطح مطالعه افراد جامعه زیاد باشد آن جامعه با سرعت و شتاب بیشتری در مسیر توسعه یافتگی و تعالی فرهنگی حرکت می کند و پایین بودن سرانه مطالعه علاوه بر تاثیرگذاری بر میزان عرضه و تقاضای تولیدات فرهنگی، کندی رشد و توسعه جامعه را در پی دارد.
مدیر مسوول انتشارات فراگیر هگمتانه، چالش سوم ناشران کتاب را در رابطه با پدیدآورندگان آثار اعلام کرد و گفت: خیلی از افرادی که به هر حال قلم می زنند می توانند پدید آورنده و تولید کننده یک اثر باشند، اما به خاطر هزینه های متعدد برای تولید یک کتاب معمولا رضایت به چاپ کتاب نمی دهند و اثر آنها جمع آوری و نوشته شده اما فقط به دلیل هزینه های گزاف هرگز به مرحله چاپ نمی رسد.
احمدی مقیم افزود: دولت در دهه ۸۰ و ۹۰ حمایت های مطلوبی از ناشران داشت و تا دهه ۹۰ از ناشران و از پدیدآورندگان آثار به شکل های مختلف حمایت می شد، ولی متاسفانه از دهه نود به بعد حمایت های دولتی کامل برداشته شده، سهمیه کاغذ دولتی حذف شده و برهمین اساس خرید کتاب به حداقل ممکن رسیده و چاپخانه ها را به مرز تعطیلی کشانده است.
وی ادامه داد: انتشار کتاب محدود به یک سری از کتاب های مذهبی یا کتاب هایی ممیزی شده است و بیشتر کتاب های مسائل ایدئولوژیک خریداری و کتاب هایی در حوزه های دیگر به ندرت خریداری می شود.
مدیر مسوول انتشارات فراگیر هگمتانه گفت: در شهرستان ها نیز مشکل نبود تکنولوژی پیشرفته برای چاپ کتاب وجود دارد و شمارگان کتاب ها این روزها به حداقل ممکن خودش رسیده است.
احمدی مقیم افزود: به طور مثال شمارگان یک کتاب ارزشمند دانشگاهی بین ۳۰ تا ۱۰۰ جلد است به خاطر اینکه حتی دانشجویان به عنوان منابع درسی نیز کمتر از خرید کتاب استقبال می کنند و معمولا از اساتید می خواهند جزوه ارائه دهد و سوالات امتحانی بر اساس جزوه کار می شود و یا اینکه به آثار مجازی با یک نمره حداقلی قبولی اکتفا می کنند و در نهایت مجاب نمی شوند که منابع اصلی کتاب مورد نظر استاد و برنامه درسی را تهیه کنند.
افزایش مکرر قیمت های نهادهای چاپ
وی ادامه داد: گرانی کاغذ به اوج خودش رسیده است، قیمت تمام نهاده ها برای چاپ یک اثر در چاپخانه یا حتی به صورت چاپ های دیجیتال و رومیزی مکرر افزایش یافته و شدت بالاست و حتی اجناس مرغوب هم کمتر به دست می آید.
مدیر مسوول انتشارات فراگیر هگمتانه گفت: هم اکنون در صنعت نشر کتاب فقط بخش خصوصی کار می کند و به هر حال با تعدیل کارگرها بسیاری از کتابفروشی ها تعطیل شده اند و بسیاری از چاپخانه ها فعالیت خود را به حداقل ممکن رسانده اند و چاپخانه نمی تواند از ظرفیت اسمی خودش استفاده کند.
احمدی مقیم افزود: متاسفانه الان کار به حدی پایین آمده و هزینه هایی مانند بیمه، مالیات و دستمزد کارگر به شدت بالا رفته است و حتی اگر فقط ۲ یا سه کارگر فعال باشد کل درآمد به حقوق و بیمه آنها اختصاص می یابد.
وی ادامه داد: در سال های پیش معافیت بیمه ای سهم کارفرما برای کارگاه های تا پنج نفر اجرا می شد اما به تازگی این مورد به حداقل ممکن رسیده و باید خود کارفرما سهمش را بپردازد که این مساله فشار مضاعفی است که امسال برای اولین بار تحمیل شده و در برنامه هفتم توسعه متاسفانه این موضوع قید شده است.
مدیر مسوول انتشارات فراگیر هگمتانه گفت: ناشران معمولا به صورت سراسری فعالیت می کنند و هر چقدر محیطی مانند شهرستان محدودتر باشد به طور قطع مشکلات بیشتر است.
احمدی مقیم خاطرنشان کرد: مسوولان استان حمایت معنوی از ناشران را در دستور کار دارند اما حمایت های مادی وجود ندارد، چون از مرکز به ناشران تسهیلات و اعتباراتی داده نمی شود.
وی ادامه داد: به تازگی تسهیلات با سود ۲۳ درصد به ناشران پرداخت و صرف هزینه بیمه و کارمزد می شود که با این درصد سود نمی شود کاری کرد و ناشران برای بازپرداخت وام مشکل پیدا می کنند اما اگر تسهیلات ارزان قیمت باشد کمکی به ناشران است.
چاپ کتاب با شمارگان پایین و عدم استقبال مردم از کتابخوانی
مدیر مسوول انتشارات داعیه همدان نیز در این ارتباط به خبرنگار ایرنا گفت: نداشتن توان مالی و کمبود سرمایه در گردش ناشران و همچنین بازار نامناسب کتاب از مهمترین تنگناهای بازار نشر استان است.
رضا بهرامی اظهار کرد: در سال های گذشته ناشران احساس تعلق به هیچ نهادی نداشتند و مرکزی که از ناشران حمایت کند وجود نداشت اما هم اکنون تغییر و تحولاتی در اداره ارشاد به وجود آمده و وضعیت ناشران بهتر شده است.
وی ادامه داد: عمده مشکلی که ناشران در جلسات مطرح می کنند عدم استقبال مردم از خرید کتاب است و اینکه چاپ کتاب از هزار نسخه به ۱۰ نسخه رسیده است و بر همین اساس ناشران انگیزه ای برای کار کردن ندارند، مگر اینکه با ارگان های خاص مانند حوزه، دانشگاه یا مراکز علمی ارتباط داشته باشند.
مدیر مسوول انتشارات داعیه همدان افزود: حمایت های ضعیف دولتی از ناشران و محدودیت پرداخت تسهیلات و کاغذ از چالش های این حوزه است.
بهرامی اظهار کرد: یکی دیگر از از مشکلات این حوزه عدم ارتباط و همفکری ناشران استان با یکدیگر است، جلسات گفت و گو، هم فکری و هم اندیشی وجود ندارد.
کاهش کتابخوان و کسادی بازار انتشارات
مدیر مسوول انتشارات چنار همدان نیز در این ارتباط به خبرنگار ایرنا گفت: بالا رفتن قیمت کتاب‌ها و الکترونیکی شدن کتابخوانی سبب کاهش رغبت مردم برای خرید کتاب، پایین آمدن تیراژ، مشکلات فراوان برای ناشران ایجاد کرده است.
سیدعباس رضوانجو اظهار کرد: کسادی بازار انتشارات ربطی به حمایت های دولتی ندارد و حمایت های معنوی اداره کل ارشاد همواره از ناشران بوده است اما اشتیاق و انگیزه ای برای کتابخوانی در سطح کشور وجود ندارد، امروز بزرگترین مشکل ناشران، مردمی هستند که حتی در ماه چند پاراگراف کتاب نمی‌خوانند.
وی با اشاره به اینکه تورم و گرانی در تمام اجناس از جمله کتاب وجود دارد افزود: کتاب در سبد مصرفی خانوارهای ایرانی جزو رقم های چهارم و پنجم است، کتاب خوانی جزو احتیاجات ثانویه افراد به شمار می آید و در ابتدا باید احتیاجات اولیه مانند رفاه اجتماعی و آسودگی فکری فراهم باشد.
مدیر مسوول انتشارات چنار همدان، پایین آمدن تیراژ نشر را مشکل تمام ناشران کشور از جمله هرمس، ققنوس و صالح اعلام کرد و ادامه داد: شاید باور نکنید گاهی شمار نشر کتاب از هفت فراتر نمی رود و نویسنده، کتاب را فقط بین دوست و آشنای خود توزیع می کند یا برای رزومه کاری و یا رزومه ای برای مقطع دکتری یا فوق لیسانس به آن نیاز دارد.
رضوانجو افزود: متاسفانه در پروسه نشر و چاپ کتاب اصلا محتوا مهم نیست، یعنی ما سیستم نظارتی نداریم و کتابی که منتشر می شود رزومه فرد است، فقط کمیت بالا می رود نه کیفیت که کتاب زرد محسوب می شود البته این به غیر از کتاب های تخصصی دانشگاهی و کمک آموزشی است.
وی ادامه داد: به طور مثال در بین ۱۰۰ کتاب چاپ شده در سال گذشته ۲ کتاب را می توان در زمره کتاب های تحقیقی و ارزشمند به شمار آورد که واقعا نویسنده سه سال برای کتاب وقت گذاشته است، این مشکل در تهران در هر هزار کتاب ۱۰ کتاب و در همدان در هر ۱۰۰ کتاب ۲ کتاب وجود دارد.
مدیر مسوول انتشارات چنار همدان گفت: راهکار برون رفت از کسادی بازار نشر این است که مردم به کتابخوانی تمایل داشته باشند ولی این انگیزه در مردم وجود ندارد، گاهی مردم می پرسند آیا اموراتت به عنوان ناشر می گذرد در جواب می گویم خیر.
رضوانجو افزود:۸۰ درصد مردم امسال حتی چند پاراگراف کتاب هم نخوانده اند و در سال های گذشته در همدان صحافی کتاب انجام می شد اما از اول امسال من ۱۰۰ کتاب هم صحافی نکردم که این آمار فاجعه است.
رهاورد؛
ناشران استان همدان در شرایط دشواری قرار دارند و بدون حمایت‌های جدی از سوی دولت و نهادهای فرهنگی، ادامه فعالیت برای بسیاری از آنها مشکل خواهد بود.
گرانی کاغذ، کاهش قدرت خرید مردم و ضعف در سیاست‌گذاری‌های فرهنگی، مهمترین عواملی هستند که حیات این صنف را تهدید می‌کنند و امید است با برنامه‌ریزی اصولی و حمایت‌های هدفمند گام‌های موثری برای رفع این مشکلات برداشته شود.
حمایت مالی دولت، اعطای یارانه به کاغذ و مواد اولیه چاپ، ارائه تسهیلات کم‌بهره به ناشران، تسهیل فرآیند صدور مجوزهای نشر، حمایت از حضور ناشران همدانی در نمایشگاه‌های کتاب استانی و ملی، توسعه بازارهای جایگزین، تشویق به استفاده از کتاب‌های الکترونیکی با حمایت از پلتفرم‌های قانونی در حل چالش های پیش روی ناشران استان همدان راه گشا است.
نظر شما