سید رضا صداقت حسینی، کارشناس ارزشیابی و ثبت نسخ خطی آستان قدس رضوی، به مناسبت گرامیداشت «هفته وحدت»، بیان می‌کند: از جمله آثار خطی با محوریت موضوعی سیره پیامبر گرامی اسلام (ص) موجود در کتابخانه مرکزی این آستان مقدس می‌توان به عناوینی همچون «الشمائل النبویه» تألیف محمد بن عیسی ترمذی، «درج الدرر» تألیف عبدالله بن عبدالرحمن واعظ و «روضه الاحباب» تألیف عطاءالله حسینی دشتکی، اشاره کرد.
وی می‌افزاید: از دیگر عناوین این مجموعه آثار می‌توان از «معارج النبوه فی مدارج النبوه» تألیف معین الدین فراهی، «مدارج النبوه» تألیف عبدالحق دهلوی، «المواهب اللدنیه» تألیف احمد بن محمد قسطلانی، «عیون الاثر» تألیف ابن سید الناس، «الخمیس فی احوال النفیس» تألیف حسین بن محمد دیاربکری، «سفرالسعاده» تألیف محمد بن یعقوب فیروزآبادی و «انموذج اللبیب» تألیف عبدالرحمن بن ابی بکر سیوطی، نام برد.
الشمائل النبویه
صداقت حسینی در ادامه، در معرفی کامل‌تر سه نسخه خطی ارزشمند این کتابخانه با محوریت سیره پیامبر گرامی اسلام (ص) و احوال ایشان که قدمت کتابت آنها به سده ۱۰ هجری قمری برمی‌گردد، می‌گوید: «الشمائل النبویه و الخصائص المصطفویه»، تألیف محمد بن عیسی ترمذی (۲۰۹-۲۷۹ هجری قمری)، از جمله این نسخه‌های نفیس خطی است.
وی تصریح می‌کند: کتاب حاضر که به «شمائل ترمذی» نیز معروف است، شامل احادیث و روایاتی است که در وصف شمایل و اخلاق حضرت پیامبر (ص) ذکر شده و مؤلف آنها را با سندهایشان در چندین باب، گردآورده است.
این کارشناس، می‌افزاید: باب ما جاء فی خلق رسول‌الله (ص)، باب ما جاء فی خاتم النبوه، باب ما جاء فی شعر رسول‌الله، باب ماجاء فی صفه ذرع رسول‌الله و باب ما جاء فی میراث رسول‌الله، برخی از ابواب این کتاب، به شمار می‌آید.
وی با اشاره به اینکه بر کتاب شمائل ترمذی، شروح و حواشی متعددی توسط احمد رملی، فضل‌الله بن روزبهان و ابن حجر هیثمی در دوره‌های مختلف تاریخی نوشته شده است، بیان می‌کند: قدیمی‌ترین نسخه خطی این اثر در سال ۸۳۸ هجری قمری کتابت شده و در کتابخانه مجلس، نگهداری می‌شود.
صداقت حسینی با تأکید بر اینکه از این کتاب با ترجمه و شروح آن، ۱۵ نسخه خطی در کتابخانه آستان قدس رضوی وجود دارد، می‌گوید: کهن‌ترین نسخه خطی الشمائل النبویه ترمذی توسط نصرالله بن نورالدین به‌خط نسخ بر روی کاغذ نخودی‌رنگ در ۸۴ برگ ۱۵ سطری در سال ۹۱۲ هجری قمری در هرات کتابت و با تیماج مشکی، مجلد شده است.
وی ادامه می‌دهد: این نسخه توسط آستان قدس رضوی در مهرماه ۱۳۲۹ خریداری شده است و به شماره اموالی ۷۷۸۸ در کتابخانه مرکزی این آستان مقدس، نگهداری می‌شود.
درج الدرر
کارشناس ارزشیابی و ثبت نسخ خطی مدیریت مخطوطات آستان قدس رضوی تصریح می‌کند می‌کند: یکی دیگر از کتاب‌های مرتبط با سیره پیامبر گرامی اسلام (ص)، کتاب «درج الدرر و درج الغرر فی بیان میلاد خیر البشر»، تألیف عبدالله بن عبدالرحمن اصیل الدین واعظ (متوفای ۸۸۳ هجری قمری) است.
وی ادامه می‌دهد: این کتاب مشتمل بر ۱۲ مجلس در ذکر سیره پیامبر گرامی اسلام است که هر مجلس دارای خطبه‌ای مفصل است. در واقع، این اثر، خلاصه کتاب مفصل‌تر مؤلف به‌نام «المجتبی فی سیره المصطفی» است.
صداقت حسینی، می‌گوید: نسخه موجود از این اثر در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، قدیمی‌ترین نسخه خطی از آن در بین کتابخانه‌های ایران به شمار می‌آید که توسط محمد محسنی و به خط نستعلیق در سال ۹۸۰ هجری قمری در مصر، کتابت شده است.
وی می‌افزاید: این نسخه دارای ۱۲ سرلوح و ۴۸۹ برگ ۱۵ سطری است و توسط میرزا رضا نایینی، وقف کتابخانه آستان قدس رضوی شده است. نسخه حاضر به شماره ۴۲۳۱ در این کتابخانه، نگهداری می‌شود.
روضه الا حباب
این کارشناس نسخ خطی در ادامه، از کتاب «روضه الاحباب فی سیره النبی و الآل و الاصحاب»، تألیف عطاءالله بن فضل‌الله حسینی دشتکی شیرازی(متوفای ۹۳۰ هجری قمری)، به‌عنوان یکی دیگر از آثار نفیس خطی کتابخانه آستان قدس رضوی پیرامون سیره پیامبر گرامی اسلام (ص)، نام می‌برد.
وی می‌گوید: این اثر به زبان فارسی و دارای سه فصل اعم از فصل اول در بیان نسب پیامبر اکرم (ص) و متعلقات آن، فصل دوم در ذکر تاریخ ولادت آن حضرت و متعلقات آن و فصل سوم در متمم فن سیرت پیامبر (ص) در ۸ فصل در تعداد ازدواج‌ها، تعداد فرزندان، فضایل آن حضرت، اوصاف پیامبر (ص)، آداب و عادات پیامبر (ص) و ذکر موالی (نزدیکان و دوستا ن) آن حضرت، می‌شود.
وی با اشاره به اینکه، کهن‌ترین نسخه خطی از این اثر با شماره ۴۱۰۹ در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود، ادامه می‌دهد: این نسخه در سال ۹۰۳ هجری قمری، به‌خط نسخ، در ۳۲۴ برگ ۲۲ سطری، نوشته و توسط نادر افشار به کتابخانه این آستان مقدس، اهدا شده است.
چگونگی دسترسی به آثار خطی
صداقت حسینی، همچنین می‌گوید: پژوهشگران با مراجعه به تالار محققان کتاب‌های خطی کتابخانه مرکزی حرم مطهر رضوی می‌توانند پس از ارائه درخواست حضوری به مسئول تالار، تصاویر دیجیتالی این آثار را باکیفیت قابل‌ملاحظه دریافت کنند و از آنها در مطالعات و تحقیقات خود، استفاده کنند.
وی، خاطرنشان می‌کند: همچنین اهل علم و پژوهش برای دریافت تصویر نسخ خطی به‌صورت غیرحضوری می‌توانند به وب سایت کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی به نشانی «https://digital.aqr.ir» مراجعه و پس از ثبت درخواست خود، طبق ضوابط موجود، تصویر دیجیتالی نسخه مورد نظرشان را، دریافت کنند.
نظر شما