شانزدهم ربیع‌الاول یادآور سنت حسنه وقف است که ریشه در سیره نبوی دارد؛ به مناسبت این روز، با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عبدالرضا اصغری، مدیر توسعه وقف و مشارکت‌های اجتماعی بنیاد بهره‌وری موقوفات آستان قدس رضوی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی به گفت‌وگو پرداختیم تا از نقش بی‌بدیل این نهاد در ترویج فرهنگ اهل بیت(ع) و برنامه‌های نوین آن برای گسترش این سنت حسنه بیشتر بدانیم.
وقف، سنت جاودانگی در خدمت زائران رضوی
حجت‌الاسلام والمسلمین اصغری در ابتدا با تأکید بر اینکه وقف، جایگاه رفیعی در دین مبین اسلام دارد، می‌گوید: در آستان قدس رضوی از زمان شهادت امام رضا(ع) تاکنون، عاشقان و دلباختگان آن حضرت با وقف اموال منقول و غیرمنقول خود، در اداره باشکوه این بارگاه منور و خدمت‌رسانی به زائران و مجاوران سهیم بوده‌اند. موقوفات آستان قدس رضوی در طول تاریخ همواره مورد توجه بوده و امروزه نیز شاهد گسترش و اقبال روزافزون مردم به این سنت نیکو هستیم.آستان قدس رضوی به عنوان نهادی وقف‌محور، با تکیه بر نیات خیرخواهانه واقفان و در قالب سرفصل‌های متنوع اداره می‌شود. پس از شکل‌گیری این نهاد، هیئتی متشکل از استادان برجسته حوزه و دانشگاه، با بررسی دقیق وقف‌نامه‌ها و اسناد مالکیت، ضمن تشکیل دفتر کل موقوفات، مطالعات کارشناسانه‌ای را در راستای اهداف و نیات واقفان به انجام رسانده است. بر همین اساس، بودجه موقوفاتی آستان قدس رضوی متناسب با عملکرد هر واحد تعیین شده و تخصیص می‌یابد.
مدیر توسعه وقف آستان قدس رضوی یادآور می‌شود: بودجه موقوفات آستان قدس رضوی با تنوعی چشمگیر، در حوزه‌های مختلفی تخصیص می‌یابد تا به بهترین نحو به زائران و مجاوران خدمت‌رسانی شود. این تخصیص‌ها شامل طیف وسیعی از فعالیت‌ها از جمله روشنایی و تنظیف حرم مطهر، رسیدگی به امور خدام و کارکنان، مرمت و نگهداری بناهای متبرکه، اداره دارالشفا و بیمارستان‌های وابسته، پذیرایی و اطعام زائران، برگزاری مراسم اعیاد و سوگواری، رسیدگی به ایتام سادات و حمایت از طلاب و اهل علم می‌شود. علاوه بر این، کمک به نیازمندان و مستمندان، تأمین فرش و کتاب برای اماکن متبرکه، انجام نیابت زیارت، صرف امور خیریه، نگهداری از مقابر خانوادگی واقفان و رسیدگی به اولاد ایشان، اختصاص بودجه به مصارف مطلقه مندرج در وقف‌نامه‌ها، خرید املاک و اراضی، تأمین هزینه‌های متفرقه، انجام امور فرهنگی و پرداخت حق‌التولیه و حق‌النظاره نیز از دیگر سرفصل‌های مهم در تخصیص بودجه موقوفات آستان قدس رضوی است. آستان قدس رضوی با درک عمیق از اهمیت حفظ و حراست از موقوفات، همواره تلاش کرده با امانتداری، شفافیت و اجرای دقیق نیات واقفان، در راستای توسعه و بهره‌وری موقوفات گام بردارد. این رویکرد نه تنها اعتماد مردم را جلب کرده، بلکه زمینه را برای گسترش روزافزون سنت حسنه وقف فراهم آورده است. اقبال مردم به وقف رضوی، ناشی از اطمینان به این بارگاه ملکوتی و یقین به حفاظت، عمران و آبادانی اموال و اجرای دقیق نیات واقفان بوده که این امر، سنت وقف را به میراثی ماندگار در خدمت زائران امام رضا(ع) تبدیل کرده است.
آستان قدس رضوی؛ بزرگ‌ترین نهاد وقفی جهان اسلام
مدیر توسعه وقف و مشارکت‌های اجتماعی بنیاد بهره‌وری موقوفات آستان قدس رضوی با تأکید بر جایگاه منحصر به فرد این آستان در جهان اسلام، می‌گوید: آستان قدس رضوی به عنوان بزرگ‌ترین نهاد وقفی جهان اسلام، از دیرباز تاکنون میزبان اسناد و مدارک ارزشمندی از موقوفات بوده که نشان‌دهنده قدمت و گستردگی این سنت حسنه در این آستان مقدس است. موقوفات آستان قدس رضوی با بهره‌گیری از توانمندی اداره‌های تخصصی، به صورت کارآمد مدیریت شده و نقش محوری در ترویج فرهنگ غنی رضوی ایفا می‌کنند. شناسایی و احیای موقوفات مغفول مانده، تثبیت مالکیت از طریق صدور اسناد رسمی، پیگیری پروژه‌های عمرانی با هدف ایجاد درآمد پایدار و حفاظت از حقوق موقوفات و تضمین استیفای کامل آن‌ها از جمله مهم‌ترین اولویت‌های معاونت امور حقوقی و موقوفات آستان قدس رضوی است. وی در تشریح انواع موقوفات، آن‌ها را به دو دسته عام یعنی دارای مصارف خاص و مطلقه و خاص یعنی اولادی تقسیم و بیان می‌کند: هر ساله دو نوع بودجه موقوفاتی شامل بودجه فردی موقوفات و بودجه تجمیعی برای آستان قدس رضوی تنظیم می‌شود. از آنجایی که درآمد موقوفات شناور بوده و قابل پیش‌بینی نیست، بودجه موقوفاتی به صورت تحققی تنظیم می‌شود؛ بدین معنا که پس از کسب درآمد و کسر هزینه‌های مربوط به عمران، صیانت و حفاظت هر موقوفه، درآمد خالص استخراج و بر اساس عملکرد دو سال قبل، بودجه‌بندی انجام می‌گیرد.
وقف، فرصتی برای مشارکت در توسعه حرم مطهر رضوی
این استاد حوزه و دانشگاه با تأکید بر امانتداری در حفظ و بهره‌برداری از موقوفات، اظهار می‌کند: موقوفات دارای خط قرمزهایی هستند و فروش، هبه، بخشش و رهن دادن عین موقوفه ممنوع است. رعایت امانتداری، غبطه و مصلحت وقف در تمامی فعالیت‌ها، حفاظت از عین موقوفات و رعایت نیات واقفان در هزینه‌کرد عواید، از اصول حاکم بر موقوفات آستان قدس رضوی است. در کنار آن تمام تلاش خود را به کار می‌گیریم تا امانتدارانی صادق برای واقفانی باشیم که در طول تاریخ اموال خود را وقف کرده‌اند. از موقوفات به بهترین شکل حفاظت و حراست کرده و عواید حاصل را در راستای نیات مندرج در وقف‌نامه‌ها هزینه می‌کنیم. هدف ما ایجاد نهضت وقف رضوی و ارائه عرصه‌های جدید وقفی و مدل‌های نوین وقف به مردم است تا همگان بتوانند در این سنت حسنه سهیم باشند. وقف فرصتی برای ماندگار شدن و چشمه‌ای همیشه جاری است که موجب زایش و برکت می‌شود. وی به ایجاد حوزه‌های جدید وقف برای بهره‌مندی عموم مردم اشاره و خاطرنشان می‌کند: نهضت وقف رضوی با تکیه بر اعتماد مردم و درایت تولیت آستان قدس، تحولی شگرف را تجربه می‌کند. بخش توسعه وقف و مشارکت‌های اجتماعی بنیاد بهره‌وری موقوفات، با رویکردی نوین و با الهام از فتوای رهبر معظم انقلاب، مسیرهای جدیدی را برای مشارکت خیران گشوده است. دیگر لازم نیست واقف بی‌وارث، موقوفه را در زمان حیات تحویل دهد، بلکه می‌تواند خود به عنوان متولی، از آن بهره‌مند شده و پس از وفات، آن را به آستان قدس واگذار کند. از سوی دیگر، رشد چشمگیر مشارکت بانوان و شهروندان مشهدی در امر وقف، نشان از درک عمیق و علاقه وافر آنان به ساحت قدسی رضوی دارد.
دکتر اصغری در پایان بیان می‌کند: وقف خدمت، وقف بیمه عمر، وقف تسهیلات بانکی و حتی وقف ارز دیجیتال و متاورس، همگی عرصه‌های نوینی هستند که با پژوهش‌های فقهی و حقوقی در حال بررسی و امکان‌سنجی هستند. وقف سرمایه یا سهام نیز با دریافت مجوز نخستین صندوق وقف سرمایه از شورای فقهی بورس، گامی بلند در راستای پاسخ‌گویی به نیازهای روز جامعه برداشته است.
نظر شما