پس از ۲۵ سال اجرای «طرح طاش» در بافت پیرامون حرم رضوی، شورای عالی شهرسازی در تیر ۱۳۹۶ بر ضرورت تجدیدنظر و تهیه طرح تفصیلی ویژه مشهد تأکید کرد. از سال ۱۴۰۰ اجرای طرح «حریم رضوی» در دستور کار شهرداری مشهد قرار گرفته؛ اما در این سال‌ها ظاهراً گفتمان این طرح هنوز مورد پذیرش مسئولان شهری و نهادهای ذی‌ربط قرار نگرفته است. به همین خاطر این طرح با مخالفان جدی روبه‌رو بوده که برخی از آن‌ها منافع اقتصادی‌شان در خطر افتاده و شاید به همین خاطر شاهد رکود در اجرای کامل طرح در منطقه ثامن مشهد هستیم.
در هفته‌های گذشته استاندار خراسان رضوی برای گشایش این گره کور از برگزاری جلساتی در استانداری برای انجام اصلاحات طرح حریم رضوی خبر داد؛ اما اینکه این اصلاحات قرار است تا کجا منافع موافقان سرسخت طرح قبلی را تأمین کند، موجب نگرانی دلسوزانی شده که مخالف بهره‌برداری صرفاً اقتصادی و از بین رفتن بافت تاریخی اطراف حرم مطهر رضوی و بی‌توجهی به هویت شهری متناسب با نگاه به تسهیل زیارت و حضور زائران هستند.
بازنگری یا اصلاح؛ مسئله این است!
برای اینکه از کم و کیف آنچه در جریان است، مطلع شویم، به سراغ صالح شریفی، مدیر دفتر طرح حریم رضوی می‌رویم. او با اشاره به اینکه به نظرم میان بازنگری یا اصلاحات طرح تشابه لفظی به وجود آمده است، گفت: چیزی که این هفته‌ها در کمیته فنی کمیسیون ماده ۵ و به تبع آن در کمیسیون ماده ۵ مشهد قرار است با ملاحظات و اصلاحاتی تصویب شود، مواردی بوده که پس از ابلاغ طرح در سال ۱۴۰۰ تا چند هفته پیش به صورت تدریجی اعلام شده؛ از جمله این مسائل مرز مالکیت قطعه‌ها، بازنگری در تراکم‌ها در چارچوب حریم منظری حرم مطهر و تطبیق کاربری‌ها متناسب با وضع موجود یا جابه‌جایی‌های کاربری‌ها بوده است.
او افزود: این اصلاحات در این چهار سال جمع و تبدیل به یک نقشه به روز از طرح حریم رضوی شده؛ اما اصلاحات طرح حریم رضوی در پاییز یا زمستان ۱۴۰۳ توسط استانداری ابلاغ شده است. بنابراین ما یکسری اصلاحات ضابطه‌ای داریم که در سال ۱۴۰۳ ابلاغ شده و یک به روزرسانی نقشه‌ها را داریم که امیدواریم در همین تابستان از کمیسیون ماده ۵ مصوبه بگیرد تا بخش زیادی از مشکلات مبتلابه روزانه شهرداری حل شود.
مدیر دفتر طرح حریم رضوی ادامه داد: این یک تفسیر از اصلاح و به روزرسانی و تغییر است. تعبیر دیگری که وجود دارد و برخی به آن قائل هستند، این بوده که باید به طور کلی به طرح طاش برگردیم و اگر از آن طرح تخلف صورت نمی‌گرفت، طرح خوبی بود و در این راستا معابر را همان گونه بازگشایی کنیم، تملک‌ها را دوباره شدت ببخشیم و تعداد طبقات را به همان استانداردهایی که در طرح پیشین بوده، ببریم. البته تاکنون با این نگاه بسته پیشنهادی مکتوبی تهیه نشده است. دست‌کم من به‌عنوان مشاور طرح حریم رضوی از این موضوع اطلاعی ندارم که بگویم فلان نهاد مرتبط با طرح حریم، بسته پیشنهادی برای اصلاحات طرح داده است. جسته، گریخته و غیررسمی مطالبی را شنیده‌ام؛ اما هیچ کدام مستند نیست که بتوانم بر آن‌ها صحه بگذارم و بگویم نظرات نهایی شهرداری، مسکن‌سازان و آستان قدس رضوی این مسائل است.
او درباره فرمی که کمیسیون ماده ۵ به نهادهای ذی‌نفع داده نیز گفت: دبیرخانه کمیسیون ماده ۵ فرمی را آماده کرده که برای تمام نهادهای ذی‌نفع فرستاده و اعلام کرده در این فرم مسئله‌ها و راه‌حل‌های پیشنهادی خودتان را وارد و ارسال کنید که گویا هنوز هیچ کدام از نظرات به کمیسیون ماده ۵ نرسیده است.
شریفی خاطرنشان کرد: جلسات استانداری در خصوص طرح حریم رضوی، راه اصلاح طرح را باز کرده و به‌عنوان مثال در یک بند آن گفته شده اصلاحات مدنظر با مدیریت کمیسیون ماده ۵ استان تدوین و به شورای عالی شهرسازی کشور ارسال شود.
مدیر دفتر طرح حریم رضوی با بیان اینکه واقعاً هیچ عقل سلیمی جلو اصلاح کردن طرح را نمی‌گیرد، تصریح کرد: من مخالف اصلاح نیستم؛ اما اینکه کیفیت و کمیت این اصلاحات چه چیزی باشد، هنوز به صورت مکتوب اطلاعی ندارم تا راجع به آن اظهارنظر کنم که خوب است یا بد؛ اما با توجه به مسائلی که شنیدم، برخی به دنبال این هستند که عملاً به طرح طاش برگردیم. البته این شنیده به هیچ وجه قابل استناد نیست .
او یادآور شد: تنها مهلتی که برای ارائه پیشنهادها به کمیسیون ماده ۵ مطرح شده، صحبت استاندار خراسان رضوی بوده که پایان هفته گذشته را اعلام کرده و جز این صحبت، درباره موعد خاص برای ارائه پیشنهادهای نهادهای ذی‌نفع در طرح حریم رضوی اطلاعی ندارم.
خیرخواهی در اصلاحات طرح حریم رضوی نمی‌بینم
خلیل موحدی محصل طوس، عضو شورای اسلامی شهر مشهد نیز درباره اصلاحاتی که قرار است در طرح حریم رضوی ایجاد شود، گفت: آنچه در ظاهر ماجرای اصلاحات طرح حریم رضوی می‌بینم، جز منفعت‌طلبی و بازگشت به طرح طاش و مطرح کردن مسائل آن طرح نیست. متأسفانه براساس طرح قبلی سال‌ها بافت فرهنگی اطراف حرم مطهر رضوی را نابود کردند و آنجا را در اختیار سرمایه‌گذاران بزرگ قرار دادند. اکنون نیز با مطرح کردن اصلاحات طرح حریم به دنبال تأمین منافعشان هستند تا بار دیگر ظلم مضاعفی به اطراف حرم مطهر رضوی انجام دهند. به همین خاطر بنده خیرخواهی در این مسئله نمی‌بینم.
او افزود: نیاز است نخبگان و دلسوزان جلو این نوع اقدام‌ها را بگیرند و حداقل مدیرکل راه و شهرسازی خراسان رضوی باید پاسخگو باشد که با چه منطقی می‌خواهد این اصلاحات را انجام دهد.
این عضو شورای شهر مشهد با بیان اینکه مشکل اساسی این است که اطراف حرم مطهر رضوی را درآمدزا دیدند و این نگاه خطاست؛ چون این بافت شهری جزو هویت شهری است، تأکید کرد: از همان ابتدا که طرح حریم رضوی آغاز شد، اعلام کردیم باید بودجه ملی به اطراف حرم مطهر اختصاص پیدا کند؛ چرا که ۴.۵میلیون نفر به خاطر این هویت دور حرم مطهر رضوی جمع شده‌اند. بعد بگوییم در این منطقه تراکم‌فروشی کنیم تا درآمدی داشته باشیم؟! با این کار بلایی که بر سر شمال تهران آمد، اطراف حرم مطهر تکرار می‌شود. بافت اطراف حرم مطهر رضوی باید ردیف بودجه ملی داشته باشد و اگر این اتفاق نیفتد، دست‌کم از نظر کالبدی یک شهر ۴.۵میلیون نفری را در نظر نگرفته‌ایم و این نکته جدا از مسائل معنوی و هویت زیارتی اطراف حرم مطهر رضوی است.
او با اشاره به اینکه طرحی که برای اطراف حرم مطهر در زمان صفویه نوشته شد، تا ۵۰۰ سال بعد این قابلیت را داشت که نیازها را رفع کند، گفت: ولی ما با طرح طاش مشکلات زیادی را برای اطراف حرم منور ایجاد کردیم؛ چرا که نگاه لیبرالی و نئولیبرالی داریم و می‌خواهیم هویت شهری را با پول عوض کنیم. این یک خطای بسیار بزرگ است و نباید نگاه درآمدزایی به اطراف حرم مطهر داشته باشیم و باید از راه‌های دیگر بودجه منطقه ثامن را تأمین کنیم.
موحدی تأکید کرد: باید هویت شهری بافت اطراف حرم مطهر را اصل قرار دهیم و در راستای این هویت نگاه شهرسازی و کالبدی به شهر داشته باشیم، نه اینکه شهرسازی را اصل قرار دهیم و در این راستا هویت زیارتی حریم رضوی را نابود کنیم.
پس از آنکه سال‌ها مسئله بافت اطراف حرم مطهر رضوی بررسی کارشناسی شده و به جمع‌بندی رسیده، خوب است متولیان اجرایی برای جلوگیری از جریحه‌دار شدن افکار عمومی چارچوب‌های بازنگری را مطرح کنند تا بر همگان آشکار شود آیا در این بازنگری، اولویت زائران و تسهیل زیارت و خدمات به زائران است یا فقط تأمین منافع اقتصادی سرمایه‌داران و آیا بلندمرتبه‌سازی قرار است دوباره بلای جان بافت اطراف حرم مطهر رضوی شود یا فقط اشکالات طرح موجود رفع و بهینه خواهد شد؟
نظر شما