مجموعه آثار خطی کتابخانه و موزه ملی ملک با موضوع امام جعفر صادق (ع) دربردارنده آثاری با محوریت سخنان ارزشمند ششمین اختر تابناک آسمان امامت و ولایت (ع) در موضوعات توحید، فقه جعفری، خلقت، ویژگی‌های سوره‌های قرآن و همچنین رساله‌هایی با موضوع‌های پزشکی و تعبیر خواب است.
این رساله‌ها و نسخه‌های خطی با خط‌های نستعلیق، نسخ و شکسته نستعلیق در کاغذهایی همچون ترمه، فستقی و فرنگی کتابت شده و با تیماج مشکی، رویه ابری فرنگی یا میشن سرخ، سیاه، قهوه‌ای و سبز صورتی، مجلد شده است.
تعدادی از این آثار خطی منسوب به امام جعفر صادق (ع) است و برخی از آنها نیز توسط اهل علم و معرفت همچون محمد بن حسن مشهدی طوسی و حسین زاهدی، نوشته شده است.
رساله منسوب به امام صادق (ع)
رساله «مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه» که منسوب به امام جعفر صادق (ع) است، از مهمترین این آثار خطی به شمار می‌آید. این اثر شامل مجموعه‌ای از احادیث کوتاه در اعتقادات و آداب دینی می‌شود که با درون‌مایه‌های اخلاقی و عرفانی، روایتگر علم اخلاق و اسرار حقایق، اخلاقیات، مرحله‌های سیر و سلوک و مراتب ایمان در صد باب است.
باتوجه به اینکه این رساله توسط کاتبان در دوره‌های مختلف تاریخی، نوشته شده است، بنابراین تعدادی از نسخه‌های خطی آن در میان مجموعه آثار کتابخانه و موزه ملی ملک، به چشم می‌خورد.
به‌طور مثال، می‌توان از نسخه‌ای از مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه نام برد که توسط شمس‌الدین علی بن محمد یونس اصفهانی، در قرن 11 هجری قمری به‌خط نسخ بر روی کاغذ ترمه، کتابت و با جلدی با رویه ابری فرنگی، مجلد شده است.
نسخه‌ای نیز از این اثر توسط محمدعلی بن عبدالکریم مروزی، در سال 1236 قمری به‌خط نستعلیق بر روی کاغذ فستقی نوشته و با میشن سیاه ضربی، مجلد شده است.
رساله‌های تفسیر مصباح الشریعه
دراین‌میان، می‌توان به رساله «بیان الاسرار» تألیف حسین زاهدی نیز اشاره کرد که دربردارنده تفسیر مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه است. این نسخه موجود در کتابخانه و موزه ملی ملک در سال 1253 قمری و به‌خط نستعلیق بر روی کاغذ فستقی کتابت و با میشن سیاه، مجلد شده است.
کتاب «ضیاء المصباح»، تألیف یحیی بن محسن بن جعفر صالح نیز، از جمله آثار تفسیری مصباح الشریعه در این موقوفه است. نسخه حاضر که در سال 1274 قمری، به‌خط نستعلیق نوشته شده، دارای کاغذی از جنس فرنگی و جلدی از میشن قهوه‌ای است.
معرفی دیگر آثار خطی
از دیگر آثار نفیس خطی کتابخانه و موزه ملی ملک با موضوع امام جعفر صادق (ع)، می‌توان از رساله «منافع القرآن العظیم»، نام برد که منسوب به ششمین امام شیعیان (ع) و روایتگر خواص سوره‌ها و آیات قرآنی است. نسخه موجود در این موقوفه به‌خط نسخ بر روی کاغذ دولت‌آبادی کتابت و با میشن ضربی قهوه‌ای رنگ، مجلد شده است.
همچنین نسخه‌ای از ترجمه کتاب «توحید مفضل» اثر مفضل بن عمر در بین این مجموعه آثار خطی به چشم می‌خورد که توسط فخرالدین ماوراءالنهری، ترجمه شده است. در این اثر، به درس‌هایی پرداخته شده که امام صادق (ع) به مفضل با موضوع توحید، ارائه داده است.
نسخه ترجمه حاضر که دارای کاغذی از جنس ترمه سمرقندی و جلدی از میشن قهوه‌ای است، در سال 1065 قمری، کتابت شده است.
همچنین آثاری با عناوین «اختلاجات الاعضاء مروته عن الصادق»، «گل جعفری» و «ملحمه دانیال به فارسی از گفته امام صادق (ع)»، در بین نسخه‌های خطی این مجموعه با محوریت امام جعفر صادق (ع)، قابل بررسی است.
ارائه خدمات به اهل علم و پژوهش
کتابخانه و موزه ملی ملک با برخورداری از حدود 20 هزار نسخه خطی، به‌عنوان یکی از شش کتابخانه مهم کشور در حوزه نسخه‌های خطی، مورد توجه پژوهشگران داخلی و خارجی است. نسخه دیجیتال و پشتیبان از آثار خطی این موقوفه با هدف حفظ آثار و ارائه خدمات به محققان، تهیه شده است.
این مجموعه فرهنگی علاوه بر ارائه خدمات کتابخانه‌ای در حوزه نسخه‌های خطی به اهل علم و پژوهش، با برگزاری برنامه‌های جانبی همچون نمایشگاه، نشست علمی و تخصصی و نشر کتاب، در مسیر معرفی هر چه بیشتر این نسخه‌ها، فعالیت می‌کند چنان‌که نمایشگاهی از نفایس منتخب خطی با موضوع امام جعفر صادق (ع) نیز در گذشته در این موقوفه، برپا شده است.
گفتنی است، کتابخانه و موزه ملی ملک توسط زنده‌یاد حاج حسین آقا ملک در سال 1316 شمسی، وقف بارگاه ملکوتی رضوی شده و در حال حاضر به نشانی تهران، خیابان امام خمینی(ره)، خیابان سی‌تیر، خیابان یارجانی، خیابان ملل متحد(میدان مشق)، پذیرای علاقه‌مندان است.
نظر شما