به‌گزارش قدس آنلاین، بر همین اساس تبعات بی‌آبی در بخش‌های مختلف قابل تحلیل هستند، اما بی‌تردید به غیر از حوزه شرب، جدی‌ترین چالش نبود آب در بخش کشاورزی است؛ چراکه به طور مستقیم با مسئله امنیت غذایی مرتبط است و آنچنان که در اخبار آمده در سال جاری به دلیل کاهش منابع آبی، با احتمال کاهش ۴۰درصدی در برداشت گندم روبه‌رو خواهیم بود.
بنابراین با کنار هم قرار دادن تمام شرایط از میزان بارندگی گرفته تا قیمت نهاده‌ها از قبیل کود و بذر و درنهایت قیمت‌گذاری محصولات که مورد انتقاد کشاورزان بوده و هست به این نتیجه می‌رسیم که باید با اتکا به تجربیات کشورهای دیگر در شرایط مشابه به سراغ راه‌های دیگر تأمین مواد غذایی کشاورزی مورد نیاز کشور رفت که یکی از بهترین روش‌ها کشت فراسرزمینی است.
کشت فراسرزمینی به معنای کشت محصولات در کشوری دیگر و وارد کردن تولیدات آن به کشور مبدأ است. توجه کشورهای جهان به کشت فراسرزمینی از یک دهه پیش همزمان با بالا رفتن قیمت محصولات کشاورزی بیشتر شد. قصد کشورها برای کشت فراسرزمینی متفاوت است. اهداف می‌تواند شامل تأمین بخشی از امنیت غذایی کشور سرمایه‌گذار، تأمین انرژی از طریق تولید سوخت‌های زیستی، تولید در کشور هدف به منظور صادرات محصولات کشاورزی یا ترکیبی از موارد فوق باشد. از سال ۲۰۰۷ به بعد، برخی از کشورها همانند آمریکا و کشورهای اروپایی، به دنبال تأمین اتانول از غلات همانند ذرت برای سوخت‌های زیستی بوده‌اند. امروزه سهم مهمی از محصولات کشاورزی به تولید سوخت‌های گیاهی اختصاص یافته و این موضوع برای کشورهای توسعه‌یافته اهمیت زیادی پیدا کرده است.
صرفه‌جویی بزرگ آبی با کشت فراسرزمینی
کشور ایران از سال ۹۵ با تصویب مصوبه هیئت وزیران، به شکل رسمی فعالیت خود را در این زمینه آغاز کرده است. مجریان این طرح تا به امروز حدود ۱٫۵ میلیون هکتار از زمین‌های کشاورزی دیگر کشورها را به‌عنوان کشت فراسرزمینی در اختیار گرفته‌اند، اما بر اساس آن چیزی که در سامانه اطلاعاتی وزارت جهاد ثبت شده، تنها ۴۲۸ هزار هکتار توسط آن‌ها در قالب ۲۰ شرکت در ۹ کشور آمریکای لاتین، آفریقا و کشورهای همجوار زیر کشت رفته است و از این میزان سطح کشت، محصولات ۱۲۰ هزار هکتار از ارضی کشت‌شده به کشور وارد می‌شود.
آنچه مسلم است کشت فراسرزمینی راه‌حلی است که می‌توانیم با استفاده از آن، به تولید محصولات کشاورزی بیشتری دست یافته و بحران آب در کشور را مدیریت کنیم. به طور میانگین می‌توان گفت برای کشت یک هکتار از محصولات کشاورزی، حدود ۱۰ هزارمترمکعب آب مصرف می‌شود. بنابراین با اجرای کشت فراسرزمینی می‌توان معادل ۱۰ هزارمترمکعب آب در هر هکتار در مصرف آب صرفه‌جویی کرد. در حقیقت کشاورزی فراسرزمینی نوعی تجارت آب مجازی است به این معنا که محصولی با استفاده از منابع کشوری دیگر به‌ویژه آب آن کشور تولید و وارد کشور مقصد می‌شود. در کشور ما محصولات مهمی همچون سیب‌زمینی نیاز به آب فراوان داشته که کشت آن در دیگر کشورها و استفاده از منابع آبی آن‌ها، موجب صرفه‌جویی و کاهش بحران‌های منابع آبی در کشور خواهد شد.
مزایا و مشکلات کشاورزی فراسرزمینی
کشاورزی فراسرزمینی با تأمین بخشی از امنیت غذایی کشور، استفاده از منابع خارجی برای حفظ منابع داخلی، ایجاد بازار مطمئن و سودآور برای بخش خصوصی، فراهم‌کردن زمینه صادرات نهاده‌های تولید و خدمات فنی ـ مهندسی، ایجاد فرصت شغلی برای دانش‌آموختگان، ارتقای مهارت فعالان بخش خصوصی و انتقال دانش و تجربه از سایر کشورها همراه است، اما این مسیر با مشکلاتی چون نوپا بودن و کم‌تجربگی فعالان، بی‌ثباتی شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشورهای هدف، وجود رقبای صاحب نفوذ و محدودیت‌های ارزی نیز روبه‌رو است.
سابقه موفقیت‌آمیز کشور چین در کشت فراسرزمینی
چین از جمله کشورهایی است که فرای سرزمین‌ها را برای کشاورزی می‌پسندد. نگرانی این کشور از کسری تراز تجاری خود در صنایع کشاورزی و همچنین ناکافی بودن نسبت جمعیت به اراضی قابل‌کشت؛ موجب شد تا خاک آفریقا را برای کشت مساعد کند. براساس گزارش سازمان خواربار جهانی (فائو)، چینی‌ها از غرب تا شرق و شمال تا جنوب آفریقا را کشت کرده‌اند و در غرب آفریقا زمین‌های بنین، نیجریه، مالی، سیرالئون و غنا را پسندیده‌اند.
فائو گزارش داد چینی‌ها تنها به قصد پرورش محصول به آفریقا نرفته‌اند و سوخت‌های زیستی و انرژی‌های تجدیدپذیر را هم هدف‌گذاری کرده‌اند. چینی‌ها همچنین برای هزار هکتار زمین با هدف کشت نیشکر و استحصال روغن پالم در بنین، ۲هزارو۲۳۵ هکتار زمین برای کشت برنج هیبرید و تولید بذر در نیجریه، ۲۰هزار هکتار زمین برای کشت نیشکر در مالی، ۷هزارو۳۴۵ هکتار زمین برای کشت ذرت، سیب‌زمینی شیرین، کاساوا، انجیر، نیشکر، برنج و کائوچو در سیرالئون قرارداد بسته‌اند.
چین در جنوب آفریقا درمجموع برای ۷۰ هزار هکتار زمین قرارداد منعقد کرده که بیشترین حجم قرارداد را در این قاره به خود اختصاص داده است؛ یعنی بیشتر از غرب و مجموع شمال و شرق با ۲۷هزار هکتار. این کشور در جنوب آفریقا و ازجمله در کشور موزامبیک، سویا، گندم، تنباکو، کتان، سبزیجات، ذرت، چای، بادام زمینی، کنجد و محصولات دیگر کشت کرده است. درمجموع ۷۹درصد سرمایه‌گذاری چینی‌ها در حوزه امنیت غذایی در آفریقا مربوط به کشت است و نه تمام آن؛ چراکه آن‌ها در آفریقا صید و کارهای دیگر هم انجام می‌دهند.
با وجود اینکه چین سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در این حوزه انجام داده، اما قدرتش در آفریقا به پای کشور آفریقای‌جنوبی نمی‌رسد. در حالی‌که چینی‌ها درمجموع ۱۶۲هزار هکتار زمین در آفریقا را زیر تولید خود برده‌اند، کل سطح زیرکشت در آفریقای‌جنوبی یک میلیون و ۳۴۰هزار هکتار گزارش شده است. برزیل و ترکیه هم با ۲۸هزار و ۳هزارو۵۰۰هکتار، بیشترین زمین‌ها را برای محصولات خود در اختیار گرفته‌اند. ترکیه همچنین در ونزوئلا کشت فراسرزمینی انجام می‌دهد. این کشور، گندم خود را از طریق ونزوئلا تأمین می‌کند. قرارداد ترکیه به‌گونه‌ای است که می‌تواند از طریق سرمایه‌گذاری مستقیم، از هر ۱۰۰کیلو گندم، ۷۰کیلو را بردارد و باقی آن را به ونزوئلایی‌ها تحویل دهد.
هدف‌گذاری تولید ۱۰ میلیون تنی در برنامه هفتم توسعه
بر اساس آمار اعلام شده توسط مجری طرح کشت فراسرزمینی در وزارت جهاد کشاورزی، ۲۲۸ هزار هکتار کشت فراسرزمینی توسط ایرانی‌ها در کشورهای برزیل، غنا، روسیه، ارمنستان، قزاقستان و بلاروس صورت می‌گیرد.
چندی پیش رضا فتوحی، مجری طرح کشت فراسرزمینی در وزارت جهاد کشاورزی درباره واردات محصولات حاصل از کشت فراسرزمینی به کشور گفت: براساس سند امنیت غذایی پایدار تا سال ۱۴۱۰، ۱۰ میلیون تن از واردات محصولات کشاورزی باید از طریق کشت فراسرزمینی تأمین شود این در حالی است که اکنون مساحت کشت فراسرزمینی کشور ۲۲۸هزار هکتار برآورد می‌شود و در نتیجه تلاش ما بر ترویج کشت فراسرزمینی است؛ زیرا در برنامه هفتم توسعه آمده که تا پایان این برنامه کشت فراسرزمینی تا ۲ میلیون هکتار افزایش یابد و این تکلیفی است که برای وزارت جهاد کشاورزی تعریف شده تا از نیاز کشور به محصولات کشاورزی وارداتی کاسته شود.
وی افزود: هر چه در قالب کشت فراسرزمینی به کشور بازگردد دولت آن را به صورت تضمینی و به نرخ روز می‌خرد، اما برای انجام این امر شرکت‌هایی که اقدام به کشت فراسرزمینی کرده‌اند باید با شرکت‌های پشتیبانی امور دام و شرکت بازرگانی دولتی قرارداد داشته باشند و محصول آن‌ها مورد تأیید این دو نهاد باشد.
فتوحی ادامه داد: اکنون کالاهایی توسط بخش خصوصی به صورت فراسرزمینی کشت و به کشور وارد می‌شود، اما خرید تضمینی نمی‌شود و البته انعقاد قرارداد با این افراد در وزارت جهاد کشاورزی در دست اقدام است.
مجری طرح کشت فراسرزمینی از ذرت، جو، سویا و دانه‌های روغنی به عنوان کالاهایی یاد کرد که به صورت فراسرزمینی کشت و اکنون به کشور وارد می‌شود و خاطرنشان کرد: این اقلام بیشتر در قزاقستان و برزیل و کمی هم در بلاروس و روسیه کشت و به ایران وارد می‌شود.
وی اضافه کرد: همچنین شماری از شرکت‌های ایرانی در برزیل اقدام به کشت ذرت کرده‌اند و محصول خود را به کشور وارد می‌کنند. تاکنون ۵۰ هزار هکتار از زمین‌های برزیل به کشت ذرت توسط ایرانی‌ها اختصاص یافته است.
مشاور وزیر کشاورزی یادآور شد: علاوه بر کشورهای یادشده، کشت فراسرزمینی بخش خصوصی ایران در کشورهای غنا، ارمنستان و پاکستان نیز برقرار است.
نتیجه اینکه با توجه به شرایط بحرانی منابع آبی کشور از یک سو و ضرورت تأمین امنیت غذایی از سوی دیگر توقع می‌رود متولیان این حوزه از هم اکنون به اشکال مختلف و ایجاد مشوق‌های لازم به فکر ترغیب بخش خصوصی برای ورود بیشتر به کشت فراسرزمینی باشند، چراکه سال آینده اوضاع وخیم‌تر از اکنون نباشد بهتر نخواهد بود.
نظر شما