دکتر خوشنویسان بر این باور است: فراگیری بیماری‌های دهان از یک سو و هزینه زیاد تربیت کادر درمانی ایجاب می‌کند، تا به پیشگیری بیشتر توجه شود و شعار وزارت بهداشت مبنی بر سالم نگه داشتن دندان سالم با تأسیس آموزشکده بهداشت دهان قابل تحقق است. اما دندان سالم چه ویژگی‌هایی دارد ؟ و برای مراقبت از دندان سالم چه باید کرد؟
دندان سالم دندانی است که از سوی دندانپزشک، سلامتش اثبات شود و تنها زیبا بودن و خوب جویدن ملاک سلامت دندان نیست . اما چه باید بکنیم تا دندانی سالم و زیبا داشته باشیم.
ابتدا بهتر است عواملی را که سبب بیماری‌های دندان می‌شود، بشناسیم
سن:پوسیدگی دندان در دوران کودکی و جوانی بیش از بقیه دوران زندگی است و در سن 17 تا 24 سالگی به حداکثر می‌رسد.
جنس: برخی مطالعات بیانگر آن است که در شرایط اجتماعی و اقتصادی یکسان، زنان در سنین جوانی نسبت به مردان همسن خود پوسیدگی بیشتری دارند.
کار و پیشه: پیامدهای منفی ناشی از کار بر روی دندانها و نسوج پیرامون آنها جالب توجه است. برای نمونه، نزد کسانی که مجبورند به نگه داشتن میخ در دندانها، مانند نجارها ویا کفاشها و مبل سازها، شیارهایی در کناره دندان ایجاد می‌شود و یا در کسانی که با آلات موسیقی سر و کار دارند و همچنین کسانی که قند و الکل زیاد مصرف می‌کنند، پوسیدگی سریع انجام می‌گیرد.
وراثت: برخی خانواده‌ها نسبت به برخی خانواده‌های دیگر پوسیدگی کمتر یا بیشتری دارند. اگر چه نقش کروموزومها در ایجاد پوسیدگی دندان مشخص نیست، ولی از نقش توارث در این زمینه نباید غافل شد.
بحرانهای روحی و روانی: برخی افراد چنانچه در دوره بحران روحی قرار گیرند، پیامد آن، پوسیدگی شدیدتری نشان می‌دهند.
عوامل میکروبی: میان میزان پوسیدگی دندان و شمار لاکتوباسیلهای دهان، رابطه مستقیمی وجود دارد.
تغذیه: کمبودهای غذایی که کمبود ویتامین D، C، A، فلوئور، کلسیم، فسفر یا نبود تعادل میان کلسیم و فسفر از جمله آنهاست، می‌توانند در پوسیدگی دندانها مؤثر باشند.

چهار شرط لازم برای پوسیدگی دندان
1 ـ مستعد بودن مینای دندان و ضعیف بودن آن در مقابل اسید.
2 ـ وجود پلاک‌های میکروبی: وقتی از دندان‌ها به خوبی مراقبت نشود، میکروب‌ها با مواد موجود در بزاق دهان، لایه نرم، بیرنگ و چسبنده‌ای را تشکیل می‌دهند که برروی دندان‌ها می‌چسبد. این لایه را پلاک میکروبی می‌نامند.
3 ـ وجود موادقندی در دهان
4 ـ زمان: مدتی که لازم است تا پوسیدگی ایجاد شود.

پیشگیری از پوسیدگی
پوسیدگی دندان به اندازه سرماخوردگی شایع و فراگیر است. بنابراین برای جلوگیری از پوسیدگی باید به چند مسأله توجه کرد:
1 ـ استفاده از مسواک و خمیردندان دارای فلوراید.
2 ـ استفاده از نخ دندان.
3 ـ حذف یا کنترل مواد قندی.
4 ـ افزایش مقاومت دندان بااستفاده از نفوذ فلوراید به داخل ساختمان دندان.
اگر روزانه دوبار مسواک بزنید و سپس با نخ دندان، فواصل بین دندانی را تمیز کنید، در پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها تاثیر بسیار زیادی دارد. خمیر دندان دارای فلوراید، پوسیدگی دندان‌ها را 5 الی 30 درصد کاهش می‌دهد.
استفاده از نمک خشک، جوش شیرین و سایر پودرها برای مسواک زدن درست نیست و سبب ساییدگی مینا و خراشیدگی لثه می‌شود.
توجه داشته باشید هرگز مسواک خیس را در جعبه سربسته قرار ندهید زیرا مرطوب ماندن مسواک موجب رشد میکروب‌ها در آن می‌شود.
در صورتی که موهای مسواک خم شده باشد. مسواک توانایی تمیزکردن دندان را ندارد و به لثه نیز آسیب می‌رساند.
مناسب‌ترین روش برای پاک کردن سطوح بین دندانی، استفاده از نخ دندان است. تأثیر نخ دندان برای پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها اهمیت زیادی دارد و مکمل مسواک است. وقتی فاصله دو دندان خیلی کم است، مسواک قدرت نفوذ به آن را ندارد. در این گونه موارد، نخ دندان با عبور از بین دندان‌ها ذرات ریز غذایی میان آنها را خارج و فاصله بین دندان‌ها را تمیز می‌کند.

علایم دندان پوسیده
تغییر رنگ مینای دندان (مینا قهوه‌ای یا سیاه رنگ می‌شود)
سوراخ شدن دندان در محل پوسیدگی
حساس بودن یا دردگرفتن دندان هنگام خوردن غذاهای سرد، گرم، ترش یا شیرین.
حساس بودن یا دردگرفتن دندان، هنگامی که دندان‌ها را روی هم فشار می‌دهید.
بوی بد دهان، هر چند بیماری‌های تنفسی، دستگاه گوارشی و دیابت نیز می‌توانند موجب بوی بد دهان شوند.

چه تغذیه ای برای داشتن دندان‌های سالم توصیه می‌شود؟
برای حفظ رشد مناسب و سلامتی، بایسد از تمامی گروه‌های اصلی غذایی استفاده کنیم که این گروه‌ها شامل پنج گروه اصلی نان و غلات، میوه‌ها، سبزی‌ها، شیر و لبنیات و گروه گوشت و حبوبات است. مصرف زیاد مواد کربوهیدرات دار سبب خرابی دندان‌ها می‌شود. مواد کربوهیدراتی شامل کیک، آب نبات، کلوچه، نوشیدنی‌های شیرین، مواد نشاسته دار مانند چیپس و برشتوک است.
-میوه و سبزی هایی که آب زیادی داشته باشند مانند: هلو، هندوانه، طالبی، خربزه، کرفس و خیار.
موز و کشمش را کم مصرف کنید، زیرا نسبت به سایر میوه‌ها دارای قند بیشتری هستند، اگر هم مصرف کردید بی‌درنگ مسواک بزنید.
-مواد غذایی چسبنده را که به جویدن زیادی نیاز دارند، مصرف نکنید.کشمش، انجیرخشک، کلوچه، پاستیل، عسل، شیره، شکلات‌های چسبنده و شکلات کاکائویی به دندان‌ها می‌چسبند و بزاق نمی تواند آنها را از دندان جدا کند.
- خوراکی‌های شکردار را با وعده‌های غذایی مصرف کنید، نه به عنوان میان وعده.
نوشیدن مایعات پس از غذا هم خرده‌های غذا را از دندان‌ها دور می‌کند.
-مواد غذایی شیرین را که روی دندان باقی می‌مانند، مصرف نکنید. آب نبات‌های سفت، نقل و شکلات سبب می‌شوند همواره یک لایه قندی روی دندان‌ها وجود داشته باشد و سبب پوسیدگی دندان می‌شوند.
-مواد غذایی را که شکر ندارند، مصرف کنید.
- از منابع غذایی کلسیم دار در برنامه غذایی خود استفاده کنید که موجب استحکام دندان‌ها می‌شود.
منابع غنی از کلسیم عبارتند از شیر، ماست، پنیر، ماهی و سبزیجات سبز رنگ مثل کلم، کلم بروکلی، اسفناج و جعفری.