اما سؤال اینجاست که چه کنیم تا اثر این روزه‌داری‌ها تا ماه رمضان آینده بر نفس و جان ما باقی بماند و از برکات آن بهره‌مند شویم؟

گفت‌وگوی ما با آیت‌الله محمود رجبی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم پاسخی به این پرسش است.

پایان ماه رمضان آغاز حرکت است

آیت‌الله رجبی با بیان اینکه ماه رمضان و شب‌های قدر همانند اردوگاهی است که انسان وارد آن می‌شود، می‌گوید: در این اردوگاه باید انسان خود را برای آغازی دیگر در سالی دیگر آماده کند. به این منظور باید تصویر درستی از جایگاه ماه مبارک رمضان و شب‌های قدر داشته باشیم. اگر در شب‌های قدر بیدار می‌مانیم به این معناست که باید بیدار شویم و مسیر خود را از نو ترسیم کنیم. اگر شب‌های ماه مبارک را احیا می‌داریم باید دیگر بار زنده شده و از این دلبستگی‌ها که موجب اسارت و مانع رشد و تعالی‌ ما شده رها شویم. اگر نگاهی اینچنینی داشته باشیم پایان ماه رمضان، پایان حرکت ما نیست، بلکه آغاز حرکت است.

این روحانی مجتهد اضافه می‌کند: ماه رمضان ماه قرآن است و قرآن برای هدایت و معرفت آمده است. باید از این ماه درس گرفته و انس خود با قرآن را با نگاه معرفت‌آمیز و فراگیری سبک زندگی ادامه دهیم. بعد از ماه مبارک هم این انس تداوم داشته باشد و هر روز حداقل یک آیه از قرآن بعنوان پیامی که خداوند برای ما فرستاده بخوانیم. از آیات قرآن درس بگیریم و چگونه زندگی کردن را از آن بیاموزیم. در آیات آن تدبیر و تأمل کنیم.

او یادآور می‌شود: ماه رمضان، ماه تقویت اراده است. در این ماه به لطف روزه دار بودن، اراده خود را قوی کرده‌ و خود را کنترل کرده‌ایم. حتی از خواست‌های سالم هم خود را محروم کرده‌ایم. با وجود اینکه تشنه شده‌ایم، آب ننوشیده‌ایم. به رغم اینکه گرسنه شده‌ایم، غذا نخورده‌ایم... باید این اراده تقویت شده را حفظ کنیم تا در ادامه و سایر روزهای سال بتوانیم در برابر خواست‌های ناسالم از آن استفاده کرده و با اراده قوی خود را از آلودگی‌ها حفظ کنیم.

سفارش به نظم آخرین وصیت امام علی(ع)

مدرس حوزه علمیه قم بیان می‌کند: ماه رمضان ماه نظم است. در این ماه یاد گرفته‌ایم که می‌توانیم منظم زندگی کنیم. در یک مقطع زمانی غذا بخوریم و در یک مقطع زمانی خود را از کارهایی حفظ کنیم. عبادت در زمان خاص و خواندن دعاهایی در زمان‌های خاص نوعی نظم‌آموزی است. سفارش به نظم آخرین وصیت امام علی(ع) نیز هست. همچنان که حضرت علی(ع) در آخرین ساعت‌های عمر شریفش در بستر شهادت، خطاب به فرزندان بزرگوارش امام حسن و امام حسین(ع) و دیگر فرزندان و بستگان و تمام کسانی که وصیتنامه آن حضرت به آن‌ها می‌رسد بعد از تقوای الهی به نظم و انضباط در کارها سفارش کرده و می‌فرماید: «اُوصیکُما وَ جَمیعَ وَلَدی وَ اَهْلی وَ مَنْ بَلَغَه کِتابی بِتَقْوَی اللّهِ وَ نَظْمِ أَمرِکُمْ». نظم منشأء بسیاری از موفقیت‌ها و پیشرفت‌هاست.

آیت‌الله رجبی توضیح می‌دهد: برای استمرار برکات ماه مبارک در زندگی باید به یاد محرومین بود. همچنان که در ماه رمضان انبوه کمک‌های مؤمنانه و مواسات همدلانه با محرومین صورت می‌گیرد. در طول سال هم باید این حرکت ادامه پیدا کند. ماه مبارک تمرینی بود برای ادامه این حرکت در طول سال. خدا ترسی، تقوا و رعایت حقوق دیگران و حقوق الهی بحثی است که باید در این ماه فرا گرفته و در طول سال هم آن را تمرین کنیم. مجموعه‌ای از اموری که در این ماه یاد گرفتیم و آموزشگاهی برای انسان شدن و انسان زیستن بود را ادامه دهیم.

راه راز و نیاز با خدا همیشه باز است

رئیس هیئت امنای مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) می‌گوید: در ماه رمضان روز قدس را داشتیم که آوردگاهی بود در برابر افرادی که به حقوق انسان‌ها تجاوز می‌کنند و طرفدار ظلم و بی‌عدالتی هستند. ملت ما در این ماه یاد گرفت باید به یاد همه مظلومان عالم باشد و در برابر ندای تظلم خواهی آنان به میدان بیاید و خودنمایی کند و آنچه در توان دارد برای نجات محرومین عالم از دست ستمگران کمک کند و در برابر چهره استکبار جهانی و صهیونیسم که سمبل ظلم و تجاوزگری و اشغال‌گری است، عظمت خود را به نمایش بگذارد. این همه درس‌هایی است که باید از ماه رمضان بگیریم و روزهای پایانی آن را هم باید با همان نقشه ادامه دهیم تا رضایت خداوند متعال را برای خود کسب کرده و راه‌های صعود به قله انسانیت را هموار کنیم.

آیت‌الله رجبی در پایان با اشاره به آیه 11 سوره رعد عنوان می‌کند: اگر می‌گوییم شب‌های قدر شب تعیین سرنوشت است، قطعاً اینچنین است اما باید بدانیم خداوند فرموده است «إِنَّ اللّهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ» یعنی در حقیقت‏ خدا حال قومی را تغییر نمی‏‌دهد تا آنان حال خود را تغییر دهند. اگر خدای نکرده فردی با اینکه در شب‌های قدر سرنوشت خوبی را برای خود رقم‌زده، اما از آن مراقبت نکند ممکن است سرنوشت دیگری در طول سال برای او رقم بخورد. حتمی شدن سرنوشت در شب قدر نباید افرادی را مغرور کند که سرنوشت خود را درست رقم زده‌ایم یا افرادی ناامید شوند و بگویند شب قدر بیدار نبودیم تا آنگونه که باید به راز و نیاز با خدا بپردازیم. باید بدانیم راه راز و نیاز با خدا همیشه باز است. درگاه خدا بسته نیست و انسان‌ها همیشه می‌توانند خود را متحول کنند. در همین چند روز کوتاه باقیمانده هم می‌توان خود را به قله‌های تعالی رساند. حتی اگر در ماه رمضان هم این تعالی میسر نشد، باید به فضل الهی و عنایت خداوند ایمان داشت و تصمیم به پیمودن مسیر درست انسانیت گرفت.

مریم احمدی شیروان