وقتی صحبت از شپش می‌شود، اکثر مردم تصاویر دوران قدیم و افرادی با بهداشت نامناسب را مجسم می‌کنند که لباس و سر آن‌ها پر از شپش است. اما واقعیت این است که این حشره توانسته است همچنان در جوامع پیشرفته هم به زندگی انگلی خود ادامه دهد. شپش یک حشره انگلی است که توسط قلاب‌های قدرتمند به موهای انسان می‌چسبد و از خون پوست سر تغذیه می‌کند. این حشره به راحتی از فرد آلوده به سایر اعضای خانواده و اطرافیان او منتقل می‌شود و آن‌ها را آلوده می‌کند. در این گفت‌وگو حسین مرتضوی مهدآبادی، متخصص پوست و مو از انواع شپش و راه‌های مقابله با آن صحبت کرده است.

شپش مشکلی برای کودکان در مدارس

مرتضوی مهدآبادی درباره این حشره گفت: شپش که با نام علمی پدیکولوزیس (Pediculus humanus capitis) هم شناخته می‌شود، حشره کوچکی است که روی مو زندگی می‌کند. شپش یک مشکل شایع، به ویژه در کودکان مدرسه‌ای در سنین ۴ تا ۱۱ سال است. البته داشتن شپش سر به این معنی نیست که فرد کثیف است یا بهداشت را رعایت نمی‌کند زیرا این بیماری از طریق تماس داشتن با فرد مبتلا و استفاده از وسایل شخصی وی مثل شانه، کش مو، کلاه و... و یا حتی حضور در مکان‌های شلوغ منتقل می‌شود. بنابراین شپش‌ها اهمیتی نمی‌دهند که موی فرد تمیز یا کثیف باشد بلکه برای زنده ماندن، به دنبال خون انسان هستند.

این کارشناس درباره شیوع بیشتر این بیماری در دختران بیان کرد: نباید این مسئله را جنسیتی کنیم. انتقال شپش هیچ ارتباطی با دختر و پسر بودن ندارد و اتفاقا در مدارس پسرانه، بیشتر توصیه به رعایت بهداشت می‌شود؛ زیرا در مدارس دخترانه، همان پوشش مقنعه می‌تواند جلوی انتقال این بیماری را بگیرد ولی در مدارس پسرانه ما چنین امکانی نداریم. نکته مهم این است که ممکن است در فصل گرما به دلیل رطوبت زیاد شیوع بیشتر شود اما در فصل‌های پاییز و زمستان هم ما چنین موارد انتقال شپش را داشتیم.

او ادامه داد: برخی می‌گویند اگر کسی شپش گرفت باید موهایش را از ته بزند، اما این صحبت صحت ندارد و فقط کوتاهی کافی است. در قدم بعدی نیز به مدارس توصیه می‌شود جمعیت کلاس‌ها کنترل شده باشد تا بر اثر ازدحام زیاد چنین مشکلاتی رخ ندهند. باید توجه داشت که موقعیت منطقه مدرسه مانند جنوب شهر بودن یا بالاشهر بودن هیچ تاثیری در شپش ندارد. حتی مختص به ایران هم نیست و در تمام کشورها این موضوع دیده شده است.

علایم شپش سر

مرتضوی مهدآبادی با اشاره به اینکه شیوع شپش به عامل دمای هوا وابسته نیست در خصوص علائم شپش گفت: خارش شایع‌ترین علامت آلودگی به شپش، خارش پوست سر، گردن و گوش است. این خارش یک واکنش آلرژیک به گزش شپش است و حتی ممکن است غدد لنفاوی بدنشان نیز متورم شود. وقتی فردی برای اولین‌بار به شپش مبتلا می‌شود، ممکن است چهار تا شش هفته پس از آلودگی، هنوز خارش نداشته باشد. همچنین شپش‌ها معمولاً روی بدن یا لابه‌لای موهای افراد حرکت می‌کنند و به ‌این خاطر، گاهی احساس بی‌قراری آن‌قدر در افراد زیاد می‌شود که نمی‌توانند راحت بخوابند. او افزود: حال ممکن است برخی افراد شپش را با شوره نیز اشتباه بگیرند. اما این دو تفاوت‌های اساسی دارند به طوری که شوره سر را به‌ راحتی می‌توان با شانه زدن مو یا حتی فقط مالش تشخیص داد. به علاوه، شوره سر به‌ راحتی از روی مو جدا می‌شود اما تخم شپش سر محکم به ساقه مو وصل است و به‌ سختی و تنها با نوک ناخن جدا می‌شود. البته از دیگر تفاوت‌ها هم می‌شود به سن و سال افراد اشاره کرد که در این زمینه بسیار اثرگذار است. به طوری که شپش معمولا در بزرگسالان رخ نمی‌دهد و اگر هم رخ دهد بسیار کم است. اما باز در بزرگسالان بسیار شپش رایج است که در کودکان این مورد را کمتر شاهد هستیم. شپش‌ها همچنین پوست سر، گردن و شانه‌ها را می‌گزند و جای گزش آنها تبدیل به برجستگی‌هایی جوش مانند می‌شود.

راه‌های درمان

این متخصص در ارتباط با روند درمان مبتلایان شپش نیز گفت: در مرحله اول اگر کسی شپش گرفت، باید وسایل خود را جدا کند و حتی لباس‌هایش را هم جداگانه بشوید و سپس آنها را اتو بزند و بعد استفاده کند. برای از بین بردن شپش می‌توان از داروهای بدون نسخه مثل پرمترین استفاده کرد. این ترکیب شیمیایی از گل داوودی استخراج می‌شود و به راحتی حشره را نابود می‌کند. قبل از استفاده از پرمترین ابتدا باید موها را با شامپو شست. سپس آن‌ها را با سرکه سفید شستشو دهند و در نهایت دارو را طبق دستورالعمل استفاده کنند تا حشره از بین برود. برای از بین بردن تخم شپش لازم است این روش درمانی را بعد از ۹ تا ۱۰ روز تکرار شود. البته در بسیاری از موارد، حشره به داروهای بدون نسخه و ملایم مقاوم است. در این زمان لازم است از داروهای قوی‌تر که نیاز به تجویز پزشک دارند، استفاده شود.

او با تاکید بر اینکه داروهایی مثل اسپینوساد و مالاتیون برای درمان شپش در دسته داروهای تجویزی قرار دارند و باید با دستور پزشک استفاده شود، عنوان کرد: علاوه بر این، برای درمان شپش سر کودکان بالای ۶ سال و بزرگسالان می‌توان از داروی دیگری به نام ایورمکتین هم استفاده کرد. به این صورت که باید این دارو روی موهای خشک ریخته شود و آن‌ها را بعد از ۱۰ دقیقه بشویند. لازم به ذکر است که ما مواردی هم داشتیم که شپش بگیرند اما به طور کامل درمان نشوند و در بدن آنها باقی بماند که در این صورت هم جای نگرانی نیست و به مرور زمان قدرت این حشره کمتر می‌شود.

نیایش احمدی _ تحریریه جوان قدس