این شخصیت بزرگ، با فضائل و کمالات بی‌پایانی که در قرآن و روایات اسلامی به‌تفصیل آمده، به‌عنوان الگویی کامل برای انسان‌ها شناخته می‌شود.

در گفت‌وگویی که با حجت‌الاسلام دکتر مهدی نخاولی، پژوهشگر دینی و استاد حوزه و دانشگاه داشتیم، ایشان به‌طور ویژه به بررسی شخصیت حضرت زهرا(س) از منظر قرآن کریم پرداخته‌ و اهمیت جایگاه ایشان را در کلام وحی تبیین کردند. دکتر نخاولی در این گفت‌وگو به این نکته اشاره کردند که اگرچه نام حضرت زهرا(س) به‌طور صریح در قرآن ذکر نشده است اما قرآن کریم از طریق توصیف ویژگی‌ها و فضائل خاص اهل بیت(ع)، به‌ویژه حضرت زهرا (س)، عظمت ایشان را به‌خوبی نمایان کرده است.

قرآن و اهل بیت(ع)؛ معرفی غیرمستقیم شخصیت حضرت زهرا(س)

دکتر نخاولی در ابتدای صحبت خود با اشاره به این نکته که قرآن کریم در معرفی اهل بیت پیامبر(ص) از دو شیوه متفاوت استفاده کرده است، اظهار می‌کند: قرآن در معرفی اهل بیت(ع) هم از روش مستقیم و هم از روش غیرمستقیم بهره برده است. در روش معرفی مستقیم، قرآن به‌طور صریح و آشکار برخی ویژگی‌ها و فضائل اهل بیت(ع)، به‌ویژه حضرت زهرا(س) را بیان کرده است. برای نمونه، در آیات تطهیر و مودت، خداوند به‌طور ویژه از اهل بیت پیامبر(ص) یاد می‌کند و مقام آنها را به‌عنوان پاک‌ترین و محبوب‌ترین انسان‌ها در نزد خود معرفی می‌نماید. اما در معرفی غیرمستقیم، قرآن ویژگی‌های اهل بیت(ع) را از طریق توصیف صفات عالی آنان نظیر طهارت روحی، عصمت و قرب الهی، به نمایش می‌گذارد؛ صفاتی که در بسیاری از آیات قرآن به‌طور ضمنی درباره این شخصیت‌ها آمده است و به‌ویژه حضرت زهرا(س) را در مقام مطهره و مبارکه قرار می‌دهد.

ایشان همچنین به سوره‌هایی مانند سوره کوثر و سوره قدر اشاره کرده و توضیح می‌دهد: این سوره‌های قرآن کریم در تبیین مقام حضرت زهرا(س) از اهمیت خاصی برخوردار هستند. در سوره کوثر، خداوند به پیامبر(ص) وعده کوثر را می‌دهد که طبق تفاسیر شیعه، این کوثر در واقع اشاره به حضرت زهرا(س) است. حضرت زهرا(س) به‌عنوان مادر ائمه معصومین(ع)، نسل نورانی اهل بیت(ع) را در عالم وجود رقم زد. این سوره به‌نوعی معرفی‌ای است از حضرت زهرا(س) که از طریق اشاره به کمالات ایشان در نسل معصومین(ع) صورت گرفته است.

آیات قرآن و معرفی ویژگی‌های حضرت زهرا (س)

در ادامه دکتر نخاولی به آیات مختلف قرآن کریم اشاره کرد که به‌طور غیرمستقیم مقام حضرت زهرا(س) را روشن کرده‌اند. این مفسر قرآن کریم توضیح می‌دهد: یکی از برجسته‌ترین این آیات، آیه تطهیر آیه 33 سوره احزاب است که خداوند می‌فرماید: «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا». این آیه به‌طور خاص اهل بیت پیامبر(ص) را از هرگونه گناه و آلودگی پاک و تطهیر کرده است. حضرت زهرا (س) به‌عنوان یکی از اعضای اصلی اهل بیت پیامبر(ص)، به‌طور ویژه مشمول این تطهیر الهی قرار دارد. این تطهیر نه تنها نشان‌دهنده عصمت ایشان است بلکه به‌طور ضمنی بیانگر مقام بلند ایشان در نزد خداوند است.

او یادآور می‌شود: آیه مودت یا همان آیه 23 سوره شوری نیز بر اهمیت محبت و مودت به اهل بیت(ع) تأکید دارد. خداوند در این آیه از پیامبر(ص) می‌خواهد که به مردم بگوید «قُل لَّا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی». در این آیه، مودت به اهل بیت(ع) به‌ویژه حضرت زهرا(س) و حضرت علی(ع) و فرزندانشان به‌عنوان اجر رسالت پیامبر(ص) معرفی می‌شود. این نشان‌دهنده مقام رفیع اهل بیت(ع) و به‌ویژه حضرت زهرا(س) است که مودت به ایشان در حقیقت مایه اجر و پاداش الهی است. آیه مباهله آیه 61 سوره آل عمران نیز به‌طور ضمنی اشاره به جایگاه حضرت زهرا(س) دارد. در این آیه، هنگامی که پیامبر(ص) و اهل کتاب در مسئله‌ای به اختلاف می‌پردازند، خداوند به پیامبر (ص) دستور می‌دهد که اهل خود را برای مباهله دعوت کند: «تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَی الْکَاذِبِینَ». در این رویداد تاریخی، حضرت زهرا(س) در کنار حضرت علی(ع) و دو فرزند ایشان، امام حسن(ع) و امام حسین(ع)، در کنار پیامبر(ص) برای مباهله حاضر شدند. این واقعیت نشان‌دهنده مقام والای حضرت زهرا(س) و نزدیک‌ترین فرد به پیامبر(ص) بودن ایشان است.

چرا نام حضرت زهرا (س) در قرآن نیامده است؟

دکتر نخاولی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: ذکر نام افراد در قرآن کریم، به خودی خود نشان‌دهنده فضیلت یا عدم فضیلت نیست. در قرآن کریم نه تنها نام حضرت زهرا(س) بلکه نام بسیاری از شخصیت‌های مهم دیگری همچون حضرت علی(ع) نیز در قرآن نیامده است. مهم‌ترین مسئله در قرآن، اشاره به ویژگی‌ها و صفات روحی و اخلاقی افراد است که از طریق آن‌ها شخصیت فرد به‌طور کامل معرفی می‌شود. نکته دیگر این است که ذکر نام اهل بیت(ع) در قرآن ممکن بود زمینه‌ساز تحریفات و دست‌بردهای دشمنان در قرآن شود. اگر قرآن نام اهل بیت(ع) را به‌طور صریح ذکر می‌کرد، دشمنان به‌راحتی می‌توانستند به آن دست‌برد زده و نام ایشان را حذف کنند. بنابراین، خداوند با توصیف اوصاف و ویژگی‌های اهل بیت(ع)، به‌ویژه حضرت زهرا (س) در قرآن، جایگاه ایشان را در حقیقت و به‌صورت غیرمستقیم معرفی کرده است.

حضرت زهرا (س) به‌عنوان الگوی انسان کامل

ایشان اشاره می‌کند: حضرت زهرا(س) در قرآن کریم و روایات اهل بیت(ع) به‌عنوان الگویی کامل برای زنان و مردان مسلمان شناخته می‌شود. ایشان از نظر روحی، اخلاقی و معنوی در اوج کمال قرار دارند و زندگی ایشان سرشار از درس‌های بزرگ برای بشریت است. از جمله ویژگی‌های حضرت زهرا(س) که در قرآن و روایات آمده است می‌توان به طهارت روحی، فداکاری، صداقت، شجاعت و عشق بی‌پایان به خداوند و رسول‌الله(ص) اشاره کرد. حضرت زهرا (س) در کنار مقام معنوی و الهی، در سیره عملی خود نیز نمونه‌ای کامل از یک مسلمان حقیقی بودند؛ کسی که نه تنها در ارتباط با خداوند، بلکه در تعامل با دیگران نیز نهایت انسانیت و فداکاری را نشان داد. ایشان در مبارزه با ظلم و دفاع از حقوق انسان‌ها به‌ویژه در شرایط دشوار پس از رحلت پیامبر (ص) همواره در خط مقدم مقاومت بودند.

دکتر نخاولی در پایان تصریح می‌کند: حضرت زهرا(س) در قرآن کریم به‌طور غیرمستقیم معرفی شده است اما این معرفی به اندازه‌ای جامع و عمیق است که هیچ‌کس نمی‌تواند از عظمت ایشان غافل باشد. قرآن کریم با اشاره به صفات و ویژگی‌های اهل بیت پیامبر (ص)، به‌ویژه حضرت زهرا(س)، جایگاه ایشان را در قلب تاریخ اسلام ثبت کرده است. حضرت زهرا (س) نه تنها در عرصه فردی و خانوادگی، بلکه در عرصه اجتماعی و سیاسی نیز الگوی بی‌بدیلی برای تمام مسلمانان می‌باشد.

خبرنگار: رایان یگانه خراسانی