تاکنون آثار مهمی از شهر سوخته کشف شده که از جمله آن‌ها به جمجمه جراحی ‌شده یک دختر سیزده ساله، چشم مصنوعی زنی در حدود ۲۸ تا ۳۲ سال که جنس آن ترکیبی از قیر طبیعی، نوعی چربی جانوری و سیم‌های ریز طلایی شبیه مویرگ‌های چشم است، خط‌کشی ساخته‌ شده از چوب آبنوس به طول ۱۰ سانتیمتر که تا دقت یک میلیمتر را اندازه‌گیری می‌کند، تخته نردی از چوب آبنوس با ۶۰ مهره و جامی سفالین با طرحی از یک بز در حال حرکت که قدیمی‌ترین انیمیشن جهان لقب دارد، می‌توان اشاره کرد.
این مکان از نادرترین شهرهای باستانی است که در آن زنان عهده‌دار امور مالی خانواده بوده‌اند؛ بقایای آن نشان می‌دهد این شهر دارای پنج بخش مسکونی واقع در شمال شرقی شهر سوخته، بخش‌های مرکزی، منطقه صنعتی، بناهای یادمانی و گورستان است که به صورت تپه‌های متوالی و چسبیده به هم واقع شده‌اند.
در سال‌های گذشته افزون بر ۱۹ فصل کاوش در این شهر با همکاری مشترک باستان‌شناسان ایرانی، ایتالیایی و صربستانی به سرپرستی سیدمنصور سجادی انجام پذیرفته که در این کاوش‌ها اشیا و یافته‌های بسیار ارزشمندی بدست آمده است.
شایان ذکر است با وجود انجام کاوش‌های متعدد اما گفته می‌شود تنها ۷درصد این شهر مورد کاوش قرار گرفته و هنوز اسرار بسیار زیادی در زیر این شهر مدفون مانده است.
خبرهای رسیده حاکی از آن است که به دلیل نبود بودجه و کمبود اعتبار کاوش‌ها در این شهر باستانی متوقف شده است!
شهر سوخته اعتبار ندارد!
شهر سوخته گنجینه‌ای باستانی در شرقی‌ترین نقطه ایران، پس از ۱۹ فصل کاوش، در انتظار از سرگیری فصل جدیدی از کاوش‌های باستان‌شناسی است. به گفته سرپرست پایگاه این میراث جهانی، مشکلات تأمین اعتبار سبب توقف کاوش‌ها شده است.
حسین سرحدی دادیان، سرپرست پایگاه میراث جهانی شهر سوخته درباره وضعیت کاوش‌های باستان‌شناسی این شهر به ایسنا گفت: در حال حاضر کاوش‌های شهر سوخته متوقف شده و فصل جدیدی آغاز نشده است. متأسفانه مسئله تأمین اعتبار و چالش‌های اداری موجب شده این کاوش‌ها با وقفه مواجه شود. اداره میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان تلاش زیادی می‌کند تا بتوانیم کاوش‌ها را ادامه دهیم. هفته گذشته که در زاهدان بودیم، جلسه‌ای با معاونت میراث فرهنگی کشور داشتیم و قول‌هایی برای تأمین اعتبار این پروژه داده شد. قرار است این تأمین مالی در برنامه‌ بودجه سالانه لحاظ شود.
او افزود: هزینه‌ها بسیار افزایش یافته است، دیگر مانند گذشته نمی‌توان با مبالغ کم کار کرد. برای مثال شهر سوخته که یک محوطه پژوهشی و مطالعاتی دائمی است دست‌کم به یک میلیارد تومان اعتبار برای پژوهش نیاز دارد. این مبلغ با توجه به هزینه‌های امروزی کاملاً طبیعی است. پیش‌تر شاید با ۱۰۰ میلیون تومان می‌شد کاری انجام داد، اما اکنون این مبلغ حتی برای شروع هم کافی نیست. من این مسئله را با اداره کل پایگاه‌های میراث فرهنگی کشور و وزارتخانه میراث فرهنگی در تهران مطرح کرده‌ام و همچنان پیگیر تأمین اعتبار هستم.
سرحدی دادیان با اشاره به اهمیت شهر سوخته از نظر اجتماعی و فرهنگی، اظهار کرد: شهر سوخته در شرقی‌ترین نقطه ایران و در مرز افغانستان واقع شده است. این منطقه نه ‌تنها از نظر علمی و پژوهشی اهمیت زیادی دارد، بلکه نقش اجتماعی و فرهنگی قابل ‌توجهی نیز ایفا می‌کند. حفاری‌های باستان‌شناسی حس خوبی به مردم منطقه می‌دهد و موجب غرور فرهنگی آن‌ها می‌شود. وقتی رسانه‌ها درباره شهر سوخته صحبت می‌کنند، مردم احساس می‌کنند این منطقه زنده است و همچنان اهمیت دارد. این موضوع حتی می‌تواند اثرات روانی مثبتی در میان مردم داشته باشد و بخشی از مشکلات اجتماعی و اقتصادی منطقه را تحت تأثیر قرار دهد.
انجام ۱۹ فصل کاوش
سرپرست پایگاه میراث جهانی شهر سوخته با این یادآوری که تاکنون ۱۹ فصل کاوش در شهر سوخته انجام شده است، افزود: ۶ فصل هم پیش از انقلاب توسط تیم‌های ایتالیایی انجام شده بود و مابقی کاوش‌ها توسط باستان‌شناسان ایرانی به سرپرستی «دکتر سیدمنصور سیدسجادی» صورت گرفته است. با این حال، حدود ۶ تا ۷ درصد از این محوطه تاریخی شناسایی شده است. او همچنین درباره آخرین وضعیت اقدام‌های حفاظتی و مرمتی شهر سوخته توضیح داد: امسال اعتباری در حدود ۱۰۰ میلیون تومان برای حفاظت و مرمت مجموعه داشتیم. شهر سوخته بخش‌های مختلفی دارد؛ منطقه مسکونی شرقی، منطقه مسکونی مرکزی، بناهای یادمانی، منطقه صنعتی و گورستان. با توجه به احتمال بارندگی در ماه‌های پایانی سال، سه بخش که نیاز بیشتری به مرمت داشتند، انتخاب شدند. یکی از آن‌ها کاخ سوخته در منطقه مسکونی شرقی بود که بزرگ‌ترین ساختمان حفاری‌ شده توسط باستان‌شناسان ایتالیایی پیش از انقلاب است. بخش دیگری که برای مرمت انتخاب شد، گورستان و همچنین بخش شمالی منطقه شرقی بود. این مناطق از قدیمی‌ترین بخش‌های حفاری‌ شده هستند که سال‌ها مرمت کافی نداشتند.
قدمت ۵ هزار ساله
شهر سوخته در استان سیستان و بلوچستان و در حاشیه جاده زابل به زاهدان قرار دارد. این شهر باستانی با قدمتی در حدود ۵‌هزار سال از مهم‌ترین مناطق شهرنشینی باستانی در فلات ایران است.
بر اساس یافته‌های باستان‌شناسان، شهر سوخته حدود چهار دوره سکونت داشته است. باستان‌شناسان تاکنون دریافته‌اند شهر سوخته حدود هزار و ۹۰۰ سال پیش بدون جنگ و درگیری و در آرامش تخلیه شده است. یافته‌های آن‌ها از حفاری‌های بخش مرکزی شهر نشان می‌دهد اهالی اسباب و اثاثیه‌شان را جمع کرده‌ و رفته‌اند. هنوز دقیقاً مشخص نشده شهر سوخته چگونه و بر اثر چه عاملی متروک شده است. باستان‌شناسان این شهر را که در حدود ۵‌هزار سال پیش ابزار کاملی از زندگی داشته، از پیشرفته‌ترین شهرهای باستانی دنیا می‌دانند. شهر سوخته در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۴ (یکم تیر ۱۳۹۳) در سی و هشتمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو که در دوحه قطر برگزار شد، به‌ عنوان هفدهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.