بحران ناترازی گاز در سال‌های اخیر به یکی از دغدغه‌های اصلی حوزه انرژی ایران تبدیل شده است. افزایش مصرف خانگی، محدودیت در تأمین گاز برای صنایع و نیروگاه‌ها و نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان در بخش تولید، راه‌حل‌های ساده‌تر و کم‌هزینه‌تری را در کانون توجه قرار داده است. یکی از این راهکارها، طرح تعویض بخاری‌های گازی قدیمی و ناکارآمد با بخاری‌های کم‌مصرف و بهینه است که می‌تواند بخش بزرگی از این بحران را برطرف کند.

آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران، در این مصاحبه به بررسی ابعاد مختلف این طرح پرداخته و از دلایل تأخیر در اجرای آن و ضرورت ورود سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی برای عملیاتی شدن این پروژه ملی سخن می‌گوید. او معتقد است که این طرح می‌تواند ضمن کاهش چشمگیر مصرف گاز، تأثیرات اقتصادی قابل توجهی برای کشور به همراه داشته باشد.

آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران، با تأکید بر اینکه بحران ناترازی گاز جدی‌ترین چالش پیش روی کشور در حوزه انرژی است، معتقد است که یکی از عملی‌ترین و سریع‌ترین راهکارها برای کاهش این ناترازی، تعویض بخاری‌های گازی قدیمی و ناکارآمد با مدل‌های کم‌مصرف و بهینه است. او در این گفت‌وگو، ابعاد مختلف این طرح، دلایل تأخیر در اجرای آن و راه‌حل‌های ممکن برای تسریع این پروژه را تشریح می‌کند.

نجفی در ابتدای گفت‌وگو با نگاهی به وضعیت مصرف گاز در کشور، می‌گوید: در حال حاضر، مصرف بی‌رویه گاز در بخش خانگی، توان تأمین گاز برای صنایع و نیروگاه‌ها را به شدت کاهش داده است. این مسئله نه تنها به ناترازی گاز منجر شده، بلکه اقتصاد کشور را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. بخش قابل توجهی از این مصرف مربوط به بخاری‌های گازی قدیمی است که از فناوری‌های دهه‌های گذشته استفاده می‌کنند. این بخاری‌ها نه تنها ناکارآمد هستند، بلکه مصرف گاز بسیار بالایی دارند.

او با اشاره به مطالعات انجام شده، تأکید می‌کند: تعویض هر بخاری قدیمی با یک بخاری گرید A می‌تواند به‌طور متوسط ۴۶۶ متر مکعب گاز در سال صرفه‌جویی کند. در مناطق سردسیر، این رقم حتی می‌تواند به ۱۲۰۰ متر مکعب در سال هم برسد. حالا تصور کنید اگر بتوانیم ۲۱ میلیون بخاری گازی موجود در کشور را با مدل‌های جدید جایگزین کنیم، روزانه ۱۰۸ میلیون متر مکعب گاز صرفه‌جویی خواهد شد. این عدد دقیقاً معادل نیمی از کمبود گاز فعلی کشور است.

نجفی ادامه می‌دهد: این طرح از نظر اقتصادی هم کاملاً توجیه‌پذیر است. هزینه تعویض این بخاری‌ها حدود ۷ میلیارد دلار برآورد شده، اما صرفه‌جویی حاصل از آن می‌تواند ظرف پنج سال این هزینه را جبران کند. حالا اگر بخواهیم همین میزان گاز را از طریق توسعه میادین جدید تأمین کنیم، باید بیش از ۴۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کنیم. بنابراین، انتخاب بین این دو راهکار اصلاً پیچیده نیست.

با وجود این توجیه اقتصادی، این طرح همچنان به طور کامل اجرا نشده است. نجفی درباره دلایل این تأخیر توضیح می‌دهد: یکی از بزرگ‌ترین موانع، کمبود بودجه و ضعف در تأمین مالی است. بسیاری از صنایع و بخش‌های خصوصی توان لازم برای ورود به چنین پروژه‌ای را ندارند. نرخ بالای بهره و مشکلات نقدینگی در کشور باعث شده که این پروژه برای آن‌ها مقرون به صرفه نباشد.

او به مشکلات تولید داخلی نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: تولیدکنندگان داخلی در حال حاضر ظرفیت کافی برای تأمین بخاری‌های گرید A مورد نیاز این طرح را ندارند. تولید سالانه آن‌ها حتی به ۱۰۰ هزار دستگاه هم نمی‌رسد، در حالی که برای اجرای کامل طرح، به میلیون‌ها دستگاه نیاز داریم. علاوه بر این، تورم بالا و هزینه‌های سنگین تولید، مانعی بزرگ برای افزایش ظرفیت تولید است.

نجفی با اشاره به راهکارهای موجود برای حل این مشکلات، بر نقش سرمایه‌گذاری خارجی تأکید می‌کند. او می‌گوید: جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند مسیر این پروژه را هموارتر کند. سرمایه‌گذاران خارجی با نرخ بهره ۶ تا ۸ درصد می‌توانند وارد این حوزه شوند، در حالی که نرخ تنزیل داخلی نزدیک به ۴۰ تا ۴۵ درصد است. این اختلاف بزرگ باعث می‌شود تأمین مالی داخلی بسیار دشوار و پرهزینه باشد. از این رو، مذاکراتی با شرکت‌های بین‌المللی در حال انجام است تا بتوانیم از توان آن‌ها برای تأمین مالی و تولید بهره ببریم.

وی در ادامه، به لزوم همکاری چندجانبه بین دولت، بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران خارجی اشاره کرده و می‌گوید: دولت باید با ارائه تسهیلات و کاهش ریسک‌های سرمایه‌گذاری، شرایط را برای ورود سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی فراهم کند. از طرفی دیگر ؛ شرکت‌های فعال در حوزه انرژی می‌توانند اوراق صرفه‌جویی منتشر کنند و از سرمایه‌گذاران برای تأمین مالی پروژه‌های کاهش مصرف گاز (مثل تعویض بخاری‌های گازی) سرمایه جذب کنند. سرمایه‌گذاران در این اوراق، سود خود را از میزان صرفه‌جویی حاصل از اجرای پروژه دریافت می‌کنند.

نجفی در پایان گفت‌وگوی خود با تأکید بر اهمیت این طرح، اظهار داشت: ما با بحران بزرگی در حوزه انرژی روبه‌رو هستیم، اما این بحران قابل حل است. طرح تعویض بخاری‌های گازی یک فرصت طلایی است که می‌تواند هم مشکل ناترازی گاز را برطرف کند و هم به اقتصاد کشور کمک کند. امیدوارم با همکاری و همدلی همه بخش‌ها، این طرح هرچه زودتر عملیاتی شود. به طور خلاصه ؛ طرح تعویض بخاری گازی‌های قدیمی با مدل‌های کم‌مصرف می‌تواند روزانه ۱۰۸ میلیون متر مکعب گاز صرفه‌جویی کند و هزینه ۷ میلیارد دلاری آن ظرف پنج سال بازگردد.