چهارمین نشست از سلسله‌نشست‌های وبیناری زیارت در جهان، با حضور دکتر ایان ریدر، استاد استاد مطالعات ژاپن دانشگاه منچستر و یکی از برجسته‌ترین پژوهشگران در حوزه زیارت‌شناسی در دنیای معاصر، با عنوان، «زیارت و نقش اقتصاد»، با محوریت واکاوی کتاب Pilgrimage in the Marketplace(زیارت در بازار)، در بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، برگزار شد.
دکتر ایان ریدر در ابتدای این نشست به بخشی از کتاب زیارت در بازار اشاره کرد و گفت: مسئله این است که چگونه بازار و فعالیت‌های مصرفی، تبلیغات و ترویج در کنار زیارت شکل گرفته است.
پژوهشگر حوزه زیارت‌شناسی در دنیای معاصر، موضوع کتاب خود را متمرکز بر زیارت‌های ژاپنی دانست و اظهار کرد: به طور ویژه زیارت شیکوکو، معبدی در جزیره شیکوکو مد نظر بوده و زیارت به عنوان سفری به سوی روشنگری، مطرح شده است.
دکتر ایان ریدر، افزود: تا دهه ۱۹۵۰ بیشتر زائران این معبد، قشر فقیر بودند و از نظر اقتصادی کمکی به منطقه نداشتند، همچنین زنان قادر به انجام این زیارت نبودند و به دلیل طولانی بودن مسیر که حدود ۱۳۰۰ کیلومتر است، عده‌ای در مسیر جان می‌باختند، اما از آن دهه به بعد، تورهای زیارتی با اتوبوس راه‌اندازی شد و اقامتگاه‌ها و زیرساخت‌های اقامتی گسترش یافت.
همچنین زنان به ویژه سالمندان به اصلی‌ترین گروه زائران تبدیل شدند و از این طریق، شمار زائران نیز، افزایش یافت.
استاد مطالعات ژاپن در دانشگاه منچستر، زیارت شیکوکو را به عنوان نماد ژاپن سنتی معرفی کرد و گفت: مستندهای تلویزیونی و تبلیغات گردشگری به ترویج این زیارت، کمک شایانی، داشت.

اهمیت بازار در توسعه زیارت و زیارتگاه‌ها

دکتر ایان ریدر در بخش دیگری از سخنان خود، اهمیت بازار در پویایی و توسعه زیارت و زیارتگاه‌ها را تبیین کرد و گفت: مطالعات زیارت اغلب بر جنبه‌های دینی و انگیزه‌های زائران متمرکز است که بر ۳ محور معجزات، ایمان و تقدس اماکن زیارتی، زیارت به‌عنوان یک سفر معنوی و تمرکز بر زیارتگاه‌ها به‌عنوان اماکنی مقدس در برابر دنیای روزمره استوار است.
اما عناصر تجاری و مصرف‌گرایی غالباً به‌عنوان «آلودگی» دنیای مقدس تلقی می‌شوند. بر همین اساس، فروشگاه‌های سوغاتی و گردشگری را عامل خلاف دین می‌دانند و برخی زائران نیز از این موضوع، شکایت دارند.

توجه به زیرساخت‌های حوزه زیارت

وی افزود: اما در حقیقت، این عناصر باید به‌عنوان بخش جدایی‌ناپذیر از زیارت در نظر گرفته شوند. زائران تنها بخشی از فرایند زیارت هستند و باید به زیرساخت‌های حمل‌ونقل، اقامتگاه‌ها، فروشگاه‌ها و تبلیغات نیز توجه شود.
استاد مطالعات ژاپن در دانشگاه منچستر، ادامه داد: نمونه‌های شیکوکو، لورد و زیارتگاه‌های دیگر در ژاپن، اروپا و هند نشان می‌دهند که توسعه امکانات رفاهی و گردشگری، نقشی اساسی، در موفقیت زیارتگاه‌ها، دارد.
این پژوهشگر نکات کلیدی سخن خود را این گونه بر شمرد که، عناصر تجاری نه‌تنها مهم، بلکه بخش اساسی زیارت هستند و تقابل سنتی میان «مقدس» و «دنیوی» یک تصور اشتباه است.