طبق آخرین پژوهشی که هسته سلامت مرکز رشد دانشگاه امام صادق(ع) با همکاری مرکز تحلیل اجتماعی (متا) انجام داده‌اند، مشخص شد که ۳۱.۶ درصد از مردم ایران در مواجهه با مشکلات سلامتی، ابتدا در اینترنت جست‌وجو و ۲۳ درصد افراد، خوددرمانی می‌کنند، آن هم در دنیایی که اطلاعات نادرست پزشکی به راحتی پخش می‌شود و می‌تواند جان افراد را به خطر بیندازد.
نگرانی از درمان‌های نادرست
دکتر احمد ولی‌پور، رئیس انجمن پزشکان عمومی ایران با بیان اینکه مقوله درمان همیشه یکی از مسائل پیچیده در حوزه سلامت بوده است، به خبرنگار ما می‌گوید: متاسفانه در جامعه امروزی، بسیاری از مردم به جای تمرکز بر پیشگیری و رعایت اصول اساسی بهداشتی مانند رژیم غذایی مناسب و ورزش، بیشتر به دنبال راه‌حل‌های فوری برای درمان مشکلات سلامتی خود هستند. این نبود توجه به پیشگیری، سبب می‌شود در صورت بیماری، افراد به راحتی به اینترنت مراجعه کرده و از منابع غیرمعتبر یا مشاوره‌های غیرپزشکی مانند خانواده و دوستان برای درمان استفاده کنند که می‌تواند عواقب خطرناکی داشته باشد.
او ادامه می‌دهد: پزشکان و متخصصان، با گذراندن سال‌ها تحصیل و تحقیق، به درک عمیقی از سیستم پیچیده بدن انسان رسیده‌اند و توانایی تجویز بهترین درمان‌های موجود در دنیا را دارند. استفاده از روش‌های درمانی خودسرانه و غیرتخصصی نه تنها به بهبود وضعیت بیمار کمک نمی‌کند، بلکه او را به خطر هم می‌اندازد.
مردم به پزشکان عمومی بی‌اعتماد نیستند
به گفته وی، مشکلات خوددرمانی و استفاده نادرست از داروها باید از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار گیرد. ولی‌پور نیز تصریح می‌کند: یکی از اصلی‌ترین عوامل بروز این مشکلات، فرهنگ‌سازی است که در این زمینه به‌طور کافی در رسانه‌ها و دانشگاه‌های علوم پزشکی سرمایه‌گذاری نشده است. متاسفانه رسانه‌ها نتوانسته‌اند نقش مؤثری در آموزش و فرهنگ‌سازی درباره پیشگیری و درمان صحیح ایفا کنند. موضوع دیگری که باید به آن توجه کرد، دسترسی آسان به داروها است. در شرایطی که بسیاری از افراد می‌توانند بدون نسخه، داروهایی را که نیاز ندارند یا حتی ممکن است برایشان مضر باشد تهیه کنند، روند خوددرمانی در جامعه افزایش یافته است. این روند نه تنها سلامت افراد را تهدید می‌کند، بلکه مصرف بیش‌ازحد داروها فشار زیادی به سیستم درمانی وارد می‌کند.
او معتقد است: بی‌اعتمادی به پزشکان عمومی در جامعه دیده نمی‌شود، زیرا مردم به خوبی آگاه هستند که اطلاعات پزشکان در زمینه سلامت بسیار بیشتر از دانش شخصی آن‌ها است. با این حال، یکی از دلایل عمده‌ای که افراد به سمت خوددرمانی می‌روند، مسائل مالی و هزینه‌های درمان است. افرادی که توانایی پرداخت هزینه‌های مراجعه به پزشک یا بیمارستان را ندارند، ممکن است به دلیل نبود پوشش بیمه‌ای یا مشکلات اقتصادی، ترجیح دهند از داروخانه‌ها دارو تهیه کنند و خودسرانه درمان کنند. به نظر می‌رسد این رفتار که در جامعه رواج پیدا کرده، به‌ویژه برای افرادی که بیمه ندارند، یک راه‌حل به‌صرفه باشد، اما در حقیقت می‌تواند به‌طور جدی به سلامت افراد آسیب بزند. این رویه نادرست نیازمند اصلاح است و باید توجه بیشتری به ارائه خدمات درمانی در دسترس و با کیفیت برای تمامی افراد صورت گیرد.
ضرورت سخت‌گیری در فروش داروهای بدون نسخه
رئیس انجمن پزشکان عمومی ایران خاطرنشان می‌کند: بیماری‌ها اغلب علائم مشابهی دارند و بعضی داروها ممکن است برای درمان چندین بیماری استفاده شوند. به همین دلیل، جست‌وجو در اینترنت برای تشخیص بیماری یا انتخاب درمان مناسب نه تنها نمی‌تواند به فرد کمک کند، بلکه موجب سردرگمی و اضطراب او نیز می‌شود. به عنوان مثال فردی که سردرد می‌شود، اگر به اینترنت مراجعه کند، لیستی طولانی از بیماری‌ها از سرماخوردگی گرفته تا میگرن و حتی سرطان‌ها برای او ظاهر می‌شود که این موضوع می‌تواند او را بیشتر دچار نگرانی و ترس کند. در حقیقت جست‌وجو در منابع علمی معتبر مانند سایت‌های پزشکی به روز (آپ تو دیت) برای پزشکان لازم است، اما افرادی که در زمینه پزشکی تخصص ندارند، به راحتی ممکن است با جست‌وجو در اینترنت گیج شوند و نتایج نادرستی دریافت کنند. این موضوع نشان می‌دهد که برای درمان صحیح و تشخیص دقیق، مراجعه به پزشک متخصص بسیار ضروری است و افراد باید از خوددرمانی و تکیه بر اطلاعات غیرعلمی در اینترنت پرهیز کنند.
وی یکی از مهم‌ترین اقدامات برای حل مشکل خوددرمانی و کنترل مصرف بی‌رویه داروها را افزایش پوشش بیمه‌ای و دسترسی آسان‌تر مردم به خدمات پزشکی می‌داند و می‌گوید: در این راستا، دولت باید هزینه‌های داروها را تحت پوشش بیمه قرار دهد و افراد را تشویق به استفاده از خدمات پزشکی به‌جای خوددرمانی کند. علاوه بر این، فرهنگ‌سازی صحیح در جامعه برای پیشگیری و درمان درست باید از طریق رسانه‌ها، به ویژه صدا و سیما، انجام شود. دانشگاه‌های علوم پزشکی باید در این زمینه برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌بخشی را به‌طور گسترده ارائه دهند. همچنین، داروخانه‌ها باید ملزم به فروش داروها تنها با نسخه پزشک باشند تا از مصرف خودسرانه دارو جلوگیری شود و به این ترتیب از ایجاد مقاومت‌های دارویی و مشکلات بهداشتی بیشتر پیشگیری شود.
او در پاسخ به این پرسش که چرا برخی پزشکان عمومی باتوجه به نبود استقبال از سمت مردم، روی تابلوهایشان «پزشک عمومی» نمی‌نویسند، بیان می‌کند: من این موضوع را ندیده و قبول ندارم. طبق قوانین تبلیغات پزشکی، پزشکان عمومی مجاز هستند که سه رشته تخصصی را در تابلوهای خود درج کنند. این موضوع به این معناست که پزشک عمومی می‌تواند به طور قانونی فقط سه تخصص خاص را بر روی تابلو معرفی کند، اما احساس بی‌اعتمادی برخی افراد به پزشکان عمومی بیشتر به دلیل دسترسی آسان به متخصصان و فوق‌تخصص‌ها مرتبط است تا موضوع درج رشته‌های تخصصی در تابلوهای پزشکان عمومی. در حال حاضر، با توجه به دسترسی بیشتر مردم به متخصصان و فوق‌تخصص‌ها، بسیاری از افراد تصور می‌کنند برای درمان بیماری‌های خود باید به متخصص یا فوق‌تخصص مراجعه کنند، در حالی که بسیاری از بیماری‌های معمول و شایع می‌توانند توسط پزشک عمومی درمان شوند. این مهم است که مردم بدانند برای بسیاری از مشکلات سلامتی خود می‌توانند ابتدا به پزشک عمومی مراجعه کنند و در صورت نیاز، پزشک عمومی آن‌ها را به متخصص مربوطه ارجاع دهد.
ولی‌پور همچنین اظهار می‌کند: متاسفانه مقاومت آنتی‌بیوتیکی به طور فزاینده‌ای در جامعه افزایش یافته و ممکن است در آینده به دلیل این مقاومت و شیوع بیماری‌های عفونی، میزان مرگ‌ومیر در اثر این مقاومت‌ها به طور قابل توجهی بالا برود. پزشکان از مردم خواسته‌اند که در مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها یا چرک خشک‌کن‌ها، احتیاط کنند. بسیاری از بیماری‌های ویروسی، از جمله سرماخوردگی، نیازی به مصرف آنتی‌بیوتیک ندارند. مصرف بی‌رویه و خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها نه تنها اثربخشی آن‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه موجب ایجاد مقاومت در بدن می‌شود. در این شرایط، زمانی که فرد واقعاً به آنتی‌بیوتیک نیاز دارد، ممکن است بدن دیگر به این داروها پاسخ ندهد و در نتیجه درمان مؤثر صورت نگیرد و حتی در موارد شدید می‌تواند منجر به مرگ بیمار شود.
نظر شما