در سال‌های اخیر، بازار مسکن ایران با چالش‌های متعددی از جمله عدم شفافیت در معاملات، جعل اسناد، خرید و فروش‌های غیرقانونی، اجاره‌های غیرمعتبر و عدم ثبت دقیق اطلاعات معاملات مواجه بوده است. این مشکلات نه‌تنها موجب افزایش دعاوی حقوقی در قوه قضاییه می‌شد، بلکه دولت را در سیاست‌گذاری صحیح برای مدیریت بازار مسکن با مشکل مواجه کرده بود.

در همین راستا، سامانه "خودنویس" توسط وزارت راه و شهرسازی به‌عنوان بستری برای ثبت رسمی و آنلاین قراردادهای ملکی راه‌اندازی شده است. این سامانه که به‌صورت رایگان و با قابلیت دریافت کد رهگیری فعالیت می‌کند، می‌تواند در کنار سامانه ملی املاک و اسکان به کنترل خانه‌های خالی، شفاف‌سازی معاملات و نظارت بر بازار مسکن کمک کند. برای بررسی بیشتر ابعاد این سامانه و تأثیرات آن بر بازار مسکن، گفت‌وگویی با حمیدرضا گودرزی، عضو کمیسیون عمران مجلس انجام داده‌ایم.

امنیت و شفافیت در معاملات ملکی

گودرزی در ابتدای این گفت‌وگو با اشاره به اهمیت سامانه خودنویس در ایجاد امنیت و شفافیت در معاملات مسکن اظهار داشت: یکی از مشکلات جدی بازار مسکن، معاملات غیرشفاف و ثبت‌نشده است که زمینه را برای سوءاستفاده و تخلفات باز می‌گذارد. سامانه خودنویس این مشکل را حل می‌کند و باعث می‌شود تمامی معاملات ملکی به‌صورت رسمی و آنلاین ثبت شده و از جعل و کلاهبرداری جلوگیری شود.

او افزود: در بسیاری از موارد دیده شده که یک فرد، یک واحد مسکونی را هم‌زمان به چند نفر فروخته یا اجاره داده است. این نوع تخلفات به دلیل نبود یک سامانه متمرکز و دقیق رخ می‌دهد. اما با ثبت معاملات در سامانه خودنویس، هر ملک تنها یک‌بار قابل معامله خواهد بود و امکان سوءاستفاده از بین می‌رود.

کمک به سیاست‌گذاری‌های کلان مسکن

عضو کمیسیون عمران مجلس در ادامه، به نقش این سامانه در سیاست‌گذاری‌های مسکنی اشاره کرد و گفت: یکی از مشکلات اساسی دولت در حوزه مسکن، نداشتن اطلاعات دقیق از میزان خریدوفروش، اجاره و گردش واحدهای مسکونی در کشور است. با ثبت تمامی معاملات در سامانه خودنویس، دولت می‌تواند اطلاعات دقیق و شفافی از وضعیت بازار مسکن به دست آورد و سیاست‌های مالیاتی، حمایتی و نظارتی را بر اساس داده‌های واقعی تنظیم کند.

وی با تأکید بر اینکه سامانه خودنویس و سامانه ملی املاک و اسکان مکمل یکدیگرند، افزود: سامانه املاک و اسکان برای ثبت اطلاعات مالکیت و شناسایی خانه‌های خالی طراحی شده است، اما اطلاعات آن زمانی تکمیل می‌شود که معاملات ملکی نیز به‌صورت شفاف ثبت شوند. سامانه خودنویس این بخش را تکمیل می‌کند و به دولت کمک می‌کند تا وضعیت خانه‌های خالی، خرید و فروش و اجاره‌ها را به‌طور دقیق پایش کند.

پشتوانه قانونی و حمایت قوه قضاییه

گودرزی با اشاره به اینکه قوه قضاییه از قراردادهای ثبت‌شده در سامانه خودنویس پشتیبانی می‌کند، اظهار داشت: یکی از مزایای مهم این سامانه این است که تمامی قراردادهای ثبت‌شده در آن، دارای اعتبار قانونی هستند و در صورت بروز اختلاف میان طرفین، دادگاه‌ها این اسناد را به‌عنوان مدرک رسمی می‌پذیرند. این امر موجب کاهش حجم پرونده‌های حقوقی و سرعت‌بخشیدن به حل‌وفصل دعاوی ملکی خواهد شد.

وی همچنین گفت: مشکل بسیاری از قراردادهای دست‌نویس و غیررسمی این است که در صورت اختلاف، یکی از طرفین ممکن است قرارداد را انکار کند یا شرایط قرارداد به درستی درج نشده باشد. اما در سامانه خودنویس، تمامی اطلاعات به‌صورت دیجیتال و غیرقابل تغییر ثبت می‌شوند و امکان هرگونه جعل یا تغییر در مفاد قرارداد از بین می‌رود.

صرفه‌جویی در هزینه و زمان معاملات

عضو کمیسیون عمران مجلس کاهش هزینه‌های معاملاتی و حذف واسطه‌های غیرضروری را از دیگر مزایای سامانه خودنویس دانست و گفت: یکی از مشکلات معاملات سنتی مسکن، هزینه‌های بالای دلالی و واسطه‌گری است. با ثبت قرارداد در این سامانه، مردم دیگر نیازی به پرداخت هزینه‌های اضافی برای دریافت کد رهگیری نخواهند داشت، چراکه این سامانه رایگان بوده و فرآیند ثبت و دریافت کد رهگیری را به‌صورت آنلاین انجام می‌دهد.

وی با اشاره به کاهش مراجعات حضوری و تسریع فرآیند معاملات افزود: در روش‌های سنتی، ثبت یک قرارداد اجاره یا خریدوفروش، نیازمند حضور فیزیکی در دفاتر املاک و انجام مراحل اداری مختلف بود. اما در سامانه خودنویس، این فرآیند به‌صورت آنلاین انجام شده و نیازی به مراجعه حضوری نیست. این موضوع علاوه بر کاهش هزینه، موجب صرفه‌جویی در زمان و تسهیل معاملات خواهد شد.

گامی به‌سوی نظارت بهتر بر بازار مسکن

گودرزی تأثیر سامانه خودنویس در کنترل سوداگری در بازار مسکن را مورد تأکید قرار داد و گفت: وقتی تمام معاملات ملکی شفاف و قابل‌ردیابی شوند، امکان احتکار مسکن، معاملات صوری و سفته‌بازی در این بازار کاهش می‌یابد. از طرفی، با ثبت دقیق معاملات، دولت می‌تواند سیاست‌های مالیاتی بر خانه‌های خالی را به شکل موثرتری اجرا کند و عرضه مسکن را بهبود ببخشد.

وی همچنین تأکید کرد که سامانه خودنویس نه‌تنها به نفع دولت و سیاست‌گذاران، بلکه به نفع مردم نیز خواهد بود، زیرا باعث افزایش امنیت معاملات، کاهش تخلفات، جلوگیری از معاملات صوری و کاهش هزینه‌های جانبی خواهد شد. گودرزی گفت: سامانه خودنویس، گام مهمی در مسیر دیجیتالی شدن معاملات ملکی و ایجاد شفافیت و امنیت در این بازار است. این سامانه علاوه بر جلوگیری از جعل و تخلفات، باعث کاهش هزینه‌های ثبت معاملات، تسریع فرآیندها، افزایش دقت اطلاعات، حمایت قانونی از قراردادها و کمک به سیاست‌گذاری‌های دولت در حوزه مسکن خواهد شد.