بازگشت افراد به روستاها می‌تواند بر توسعه اقتصادی منطقه اثرگذار باشد، چراکه مهاجران معکوس معمولاً سرمایه، دانش و تجربه‌ای را با خود به همراه می‌آورند که می‌تواند موجب شکوفایی فعالیت‌های اقتصادی روستایی شود. ازاین‌رو، بررسی این روند و شناخت عوامل مؤثر بر آن از اهمیت زیادی برخوردار است.

محمدحسین زارعی ابیانه، پژوهشگر گروه جغرافیای انسانی دانشگاه تهران، همراه با چهار همکار دیگر خود، تحقیقی را در این زمینه انجام داده است. هدف آن‌ها بررسی نقش مهاجرت معکوس در توسعه اقتصادی روستاهای شهرستان نطنز بوده است. این مطالعه تلاش کرده تا مشخص کند که چه عواملی موجب بازگشت افراد به روستاهای این منطقه شده و این روند چه تأثیری بر اقتصاد محلی داشته است.

پژوهشگران با انتخاب ۳۸۱ نفر از ۲۴ روستای شهرستان نطنز و استفاده از پرسشنامه، اطلاعات موردنیاز را جمع‌آوری کردند. آن ها شش عامل را به‌عنوان شاخص‌های اصلی مهاجرت معکوس شناسایی کردند و با تجزیه‌وتحلیل این داده‌ها، تأثیر هر یک از این عوامل را بر توسعه اقتصادی منطقه بررسی نمودند.

نتایج این پژوهش نشان می دهند سرمایه‌گذاری، درآمد، امکانات رفاهی، وضعیت اشتغال و شرایط زندگی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر مهاجرت معکوس هستند. در میان این عوامل، سرمایه‌گذاری بیشترین نقش را ایفا کرده است، به این معنا که بسیاری از افرادی که به روستاها بازگشته‌اند، قصد دارند در زمینه‌های مختلف اقتصادی سرمایه‌گذاری کنند. در مقابل، عامل درآمد کمترین تأثیر را داشته است، زیرا بسیاری از مهاجران معکوس به دلیل بازنشستگی یا دلایل شخصی به روستا بازگشته‌اند و وابستگی کمتری به فرصت‌های شغلی جدید دارند.

بر اساس این یافته‌ها، مهاجرت معکوس می‌تواند به‌عنوان یک فرصت برای توسعه روستاها در نظر گرفته شود. اگر برنامه‌ریزی مناسبی برای جذب و حمایت از این مهاجران صورت گیرد، آن‌ها می‌توانند به ایجاد کسب‌وکارهای جدید، افزایش اشتغال، رونق کشاورزی و توسعه گردشگری محلی کمک کنند. همچنین، بهبود زیرساخت‌ها و ارائه تسهیلات حمایتی از سوی دولت می‌تواند این روند را تقویت کند و مهاجرت معکوس را به یک راهکار مؤثر برای مقابله با مشکلات روستاها تبدیل نماید.

پژوهش فوق همچنین به این موضوع اشاره می‌کند که بسیاری از مهاجران معکوس به دلیل بهبود امکانات رفاهی و افزایش امنیت در مناطق روستایی، تصمیم به بازگشت گرفته‌اند. ساخت جاده‌های مناسب، ارائه وام‌های نوسازی مسکن و ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار از عواملی هستند که می‌توانند این روند را تسریع کنند. علاوه بر این، دلبستگی به زادگاه و تمایل به داشتن سبک زندگی آرام‌تر، از دیگر دلایل مهم برای بازگشت به روستاها محسوب می‌شوند.

نتایج این مطالعه در فصلنامه «پژوهش‌های جغرافیای انسانی دانشگاه تهران» منتشر شده اند.