سؤال: چرا قرآن، یهود و نصارا را بخاطر تبعیّت از دانشمندان و راهبانشان مذمّت می کند؟

پاسخ اجمالی:

خداوند در مذمت یهود و نصارا می فرماید: «مسیح(ع) را معبود خود پذیرفتند، در حالی که دستور داشتند خدای یکتا را بپرستند».

در واقع آنان اعتقاد به الوهیت راهبان خود نداشتند؛ اما قرآن از واژه «اله» در مورد آنان استفاده می کند؟ از امام باقر و امام صادق(ع) روایتی نقل شده که می فرمایند: «به خدا سوگند آنها برای پیشوایان خود نه روزه گرفتند، بلکه آنان حرامی را برای آنها حلال، حلالی را حرام کردند، و آنها پیروی نمودند». از این رو پیروی و اطاعت از کسانی که بر خلاف حکم الهی فرمان می دهند نوعی شرک است.

پاسخ تفصیلی:

خداوند در قرآن (سوره توبه، آیه ۳۱) یهود و نصاری را مذمّت می کند که چرا دانشمندان و راهبان خود را خدایانی در برابر خداوند یکتا قرار دادند؛ «اتَّخَذُوا أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَاباً مِنْ دُونِ اللهِ».

همچنین مسیح بن مریم(علیهم السلام) را معبود خود پذیرفتند؛ «وَالْمَسِیحَ ابْنَ مَرْیَمَ»

(در حالی که دستور داشتند فقط خداوند یکتایی را که هیچ معبودی جز او نیست، بپرستند، او پاک و منزّه است از آنچه همتایش قرار می دهند!)؛ «وَمَا أُمِرُوا إِلاَّ لِیَعْبُدُوا إِلَهاً وَاحِداً لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ سُبْحَانَهُ عَمَّا یُشْرِکُونَ».

مسلّماً یهود و نصاری اعتقاد به الوهیّت دانشمندان و راهبان خود نداشتند؛ و هرگز آنها را پرستش و عبادت به آن گونه که ما خدا را می پرستیم نمی کردند.

پس چرا قرآن مجید واژه «رب» و «اله» در مورد آنها به کار برده است؟!

پاسخ آن در روایتی که از امام باقر(علیه السلام) و امام صادق(علیه السلام) نقل شده؛ آمده است. فرمودند: «اَما وَ اللهِ ما صامُوا (لَهُمْ) وَ لا صَلوُّا وَلکِنَّهُمْ اَحَلُّوا لَهُمْ حَراماً وَ حَرَّمُوا عَلَیْهِمْ حَلالا فَاتَّبَعُوهُم وَ عَبَدُوْهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَشْعُرُوْنَ»؛ (به خدا سوگند آنها برای پیشوایان خود نه روزه گرفتند و نه نماز بجا آوردند، بلکه آنان حرامی را برای آنها حلال، حلالی را حرام کردند، و آنها پیروی نمودند، و بدون توجّه آنان را پرستش نمودند).(۱)

این حدیث به طرق متعدّد دیگری در منابع شیعه و اهل سنت آمده است. از جمله در کتب متعدّدی می خوانیم: عدی بن حاتم (فرزند حاتم طایی معروف) نزد رسول خدا(صلی الله علیه وآله) آمد در حالی که در گردن اش صلیبی از طلا بود، فرمود: «این بت را از خودت بیفکن!» عدی می گوید: شنیدم که پیامبر(صلی الله علیه وآله) آیه «اتَّخَذُوا أَحْبَارَهُمْ...» را تلاوت می کرد، عرض کردم: ای رسول خدا! آنها هرگز دانشمندان و راهبان را پرستش نمی کنند. فرمود: «آیا چنین نیست که آنها حلالی را حرام و حرامی را حلال می کنند و آنها پیروی می نمایند؟» عرض کردم: آری، فرمود: «همین عبادت آنها است!».(۲)

به این ترتیب روشن می شود که پیروی و اطاعت از کسانی که بر خلاف حکم الهی فرمان می دهند نوعی شرک است.(۳)

پی نوشت ها:

(۱). مجمع البیان، جلد ۵، صفحه ۲۳ و تفسیر برهان، جلد ۲، صفحه ۱۲۰ و ۱۲۱.

(۲). تفسیر روح المعانی، جلد ۱۰، صفحه ۷۵. همین معنا در تفاسیر متعدّد دیگری از جمله تفسیر درّالمنثور با مختصر تفاوتی آمده است.

(۳). گردآوری از کتاب: پیام قرآن‏، آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی، دار الکتب الاسلامیه‏، تهران‏، ۱۳۸۶ هـ. ش‏ ، ج ۳، ص ۳۸۷.