سال‌هاست که موضوع خام‌فروشی نفت و میعانات گازی به‌عنوان یکی از نقاط ضعف ساختار اقتصادی کشور مطرح است. با وجود هشدارهای مکرر کارشناسان و تأکید مداوم رهبر معظم انقلاب مبنی بر پرهیز از فروش نفت خام، این رویکرد همچنان بخش بزرگی از درآمدهای دولت را تشکیل می‌دهد؛ رویکردی که در شرایط تحریمی عملاً شکننده و ناپایدار است.
شعار سال ۱۴۰۴ با عنوان «سرمایه‌گذاری برای تولید»، فرصت مهمی برای بازنگری جدی در سیاست‌های اقتصادی کشور فراهم کرده است. در این میان، یکی از راه‌های مشخص و راهبردی برای عبور از خام‌فروشی، حرکت به‌سمت توسعه پتروپالایشگاه‌ها و زنجیره‌های پایین‌دستی نفت و گاز است؛ حوزه‌ای که می‌تواند نه‌تنها ارزش افزوده بالا ایجاد کند، بلکه اقتصاد کشور را در برابر فشارهای خارجی مقاوم‌تر سازد.
دولت باید سیاست‌گذار و تسهیل‌گر باشد، نه تصدی‌گر
در همین رابطه، محمد میرزایی، نماینده مردم تکاب و شاهین‌دژ و عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با خبرنگار قدس آنلاین ضمن حمایت از جهت‌گیری شعار سال، بر ضرورت تغییر نگرش در سرمایه‌گذاری‌ها تأکید کرد و گفت: سرمایه‌گذاری برای تولید، وقتی معنا پیدا می‌کند که نه‌فقط در حجم سرمایه، بلکه در جهت و هدف آن هم بازنگری شود. سرمایه‌ای که به سمت خام‌فروشی می‌رود، فقط هزینه‌های جاری را پوشش می‌دهد، اما سرمایه‌ای که در تولید با ارزش افزوده بالا به‌کار گرفته شود، ثروت پایدار و امنیت اقتصادی برای نسل‌های آینده ایجاد می‌کند.
وی افزود: متأسفانه سال‌هاست کشور از یک ظرفیت بسیار بزرگ یعنی فرآوری نفت و گاز به شکل جدی استفاده نکرده است. ما نفت را استخراج می‌کنیم، می‌فروشیم، و سپس فرآورده‌های آن را از دیگر کشورها می‌خریم یا به صورت گران‌تر وارد می‌کنیم. این یعنی از یک‌سو منابع‌مان را با حداقل قیمت صادر می‌کنیم، و از سوی دیگر با هزینه بالاتر، همان مواد را دوباره وارد می‌کنیم. این ساختار اقتصادی نه عقلانی است، نه مقاوم، و نه در شأن کشوری با این حجم از ذخایر انرژی.
میرزایی با اشاره به فرصت‌سازی از شرایط تحریمی، گفت: ما بارها از تحریم آسیب دیده‌ایم، اما می‌توان در میان این تهدیدها فرصت ساخت. یکی از راه‌های کاهش اثر تحریم‌ها، همین توسعه پتروپالایشگاه‌هاست. وقتی نفت به فرآورده تبدیل می‌شود، صادرات آن پیچیده‌تر می‌شود و تحریم‌پذیری‌اش به‌شدت کاهش می‌یابد. از طرفی، فرآورده‌های پتروشیمی تقاضای متنوع‌تری دارند و وابسته به چند کشور خاص نیستند.
او افزود: تولید باکیفیت و صادرات‌محور نیازمند یک زیربنای مستحکم است. پتروپالایشگاه‌ها نه‌فقط یک کارخانه، بلکه گره‌گاه صدها صنعت پایین‌دستی و بالادستی هستند. توسعه این حوزه به معنای فعال شدن زنجیره‌های تولید، ایجاد اشتغال پایدار در مناطق مختلف، افزایش درآمد ارزی، و همچنین کاهش واردات است. هر یک واحد سرمایه‌گذاری در این حوزه، چندین برابر بازدهی مستقیم و غیرمستقیم به‌همراه دارد.
نماینده تکاب و شاهین‌دژ به نقش دولت در تسهیل این فرآیند اشاره کرد و گفت: دولت باید سیاست‌گذار و تسهیل‌گر باشد، نه تصدی‌گر. اگر بخواهیم توسعه پتروپالایشگاه‌ها را صرفاً با منابع دولتی پیش ببریم، یا باید از منابع جاری کم کنیم، یا باید استقراض را افزایش دهیم. اما اگر مدل‌های مشارکتی طراحی شود که مردم، بخش خصوصی و حتی نهادهای عمومی غیردولتی در آن نقش داشته باشند، این مسیر قابل تحقق خواهد بود.
نیاز به مسیر شفاف و اعتمادساز برای جذب سرمایه ها
وی تصریح کرد: سرمایه‌های خرد مردم در کشور کم نیست، اما مسیر شفاف و اعتمادساز برای جذب آن‌ها وجود ندارد. اگر یک پروژه با ضمانت اجرایی، سود منطقی و سازوکار شفاف ارائه شود، مردم به‌خوبی از آن استقبال می‌کنند. پتروپالایشگاه‌ها ظرفیت تبدیل شدن به محل تجمیع سرمایه‌های خرد با اثرگذاری کلان را دارند.
میرزایی با اشاره به اهمیت هماهنگی بین دستگاه‌ها گفت: تحقق سرمایه‌گذاری برای تولید تنها با اراده مجلس ممکن نیست. این یک پروژه ملی است و نیازمند هماهنگی میان نهادهای اقتصادی و وزارت نفت است. ما باید یک گفتمان ملی در حمایت از تولید ارزش‌آفرین ایجاد کنیم؛ گفتمانی که نقطه شروع آن کنار گذاشتن خام‌فروشی و سرمایه‌گذاری در بخش‌های مولد و مقاوم است.
او در ادامه تأکید کرد: در کمیسیون فرهنگی مجلس همواره تلاش کرده‌ایم تا مسائل راهبردی مثل خام‌فروشی، اقتصاد مقاومتی، تولید ملی و سرمایه‌گذاری مردمی را نه فقط به‌عنوان بحث‌های اقتصادی، بلکه به‌عنوان موضوعات فرهنگی و تمدنی دنبال کنیم. نگاهی که معتقد است توسعه صرفاً با بودجه و منابع محقق نمی‌شود، بلکه با تغییر نگاه، تقویت اعتماد عمومی و عزم ملی ممکن است.
پ میرزایی ابراز امیدواری کرد که سال ۱۴۰۴، نقطه آغاز یک دوره جدید در سیاست‌گذاری اقتصادی کشور باشد. او گفت: اگر واقعاً به شعار «سرمایه‌گذاری برای تولید» باور داشته باشیم، باید آن را در عمل، در تصمیم‌گیری، در تخصیص منابع و در اولویت‌بندی‌ها نشان دهیم.
وی افزود: سرمایه‌گذاری در پتروپالایشگاه‌ها، گامی منطقی برای کاهش خام‌فروشی، افزایش ارزش افزوده و تقویت تولید در برابر تحریم‌های خارجی است؛ مسیری که با شعار امسال یعنی «سرمایه‌گذاری برای تولید» هم‌راستا است.
نظر شما