به گزارش قدس خراسان، چشم‌انداز شهر مشهد با عنوان «شهر و شهرداری» در سال ۱۳۸۳ رونمایی شد و از سال ۱۳۸۵ شروع به کار کرد؛ طرحی که در آن زمان ۶۰میلیون تومان هزینه مطالعاتی داشت و به گفته مسئولان وقت، از جمله موضوعاتی که داشتن آن طرح را برای مشهد ضروری می‌کرد، پیش‌بینی حضور ۴۰میلیون زائر در این شهر به صورت سالیانه بود.
مشهد در آن زمان در میان شهرهای کشور، پیشرو در تهیه و تدوین این سند بوده است. حال پس از گذشت ۲۰ سال باید دید آیا سند دیگری جایگزین آن می‌شود و اصلاً ضرورتی برای چشم‌انداز جدید وجود دارد یا خیر؟ ۲۰سالی که مانند برق و باد گذشته و اکنون می‌توان بررسی کرد در کجا ایستاده‌ایم و چقدر از آن سند جلوتر یا عقب‌تر هستیم؛ آن هم در شرایطی که با این بررسی‌ها و با پیشرفت غولی به نام «هوش مصنوعی» که طراحان چشم‌انداز ۱۴۰۴ هیچ ذهنیتی نسبت به آن نداشتند، به‌طور حتم می‌توان افق دید بهتری برای سند جایگزین یا بازنگری چشم‌انداز پیشین متصور شد.
مشاور عالی استاندار خراسان رضوی در این زمینه به خبرنگار ما می‌گوید: ضمن اینکه می‌توان نقد کرد که چرا طبق چشم‌انداز خود عمل نکردیم یا به آنچه باید، نرسیدیم؛ ولی هیچ کدام از این موارد نافی این نیست که همان چشم‌اندازی که به آن نرسیدیم هم باید وجود می‌داشت و اگر نبود، در بسیاری از بخش‌ها باز هم در جایگاه پایین‌تری قرار داشتیم.
جواد خدایی با بیان اینکه در دو دهه اخیر به اندازه یک سده، اتفاقات و تحولات بشر سرعت گرفته است، ادامه می‌دهد: با اتمام ۲۰ سال مدت‌زمان چشم‌انداز، حتماً باید فکری برای چشم‌انداز جدید کرد چون دنیای سال ۱۴۰۵ با دنیای سال ۱۳۸۵ خیلی متفاوت شده و افرادی که در ۵۰ سال گذشته مشهد در سنین کار و فعالیت اجتماعی بودند، هیچ تصوری از شرایط کنونی این شهر، پیشرفت و تغییراتی که در حال حاضر حاصل شده، نداشتند.
به گفته وی، پیشرفت دانش در این زمینه شرایطی به وجود آورده که افراد با اعتماد به نفس بالاتری می‌توانند برای آینده و تصویرسازی از آن، تخیل و پیش‌بینی کنند.
مشاور عالی استاندار خراسان رضوی یادآور می‌شود: در شرایطی که شاید تصوری از دستگاه زیراکس نداشتیم، اکنون می‌توان با هوش مصنوعی در کسری از ثانیه، عکس یک متن را به نوشته‌های تایپ شده در گوشی تبدیل کرد و اگر این موارد را به مسائل مختلف بهداشت و درمان، ورزش، صنعت و فرهنگ توسعه دهیم، می‌بینیم نسل امروز، قوای تخیل و تصویرسازی بهتری از آینده دارند و برایشان بسیار باورپذیرتر است. به ویژه اینکه دانش شهرسازی و اقتصاد شهری نیز به همراه جزئیاتش تغییرات مهمی را تجربه کرده بنابراین در ضرورت این اتفاق شکی نیست؛ ولی با ابزارهایی که رویکردهای آینده‌پژوهی در آن بسیار جدی‌تر اتفاق افتاده باشد.
مشارکت‌پذیری؛ ویژگی ضروری سند چشم‌انداز آینده مشهد
به گفته خدایی با توجه به سرعت تحولات، آنچه امروز دغدغه ماست، ممکن است ۱۰ سال دیگر به هیچ عنوان جایگاه نداشته باشد. از طرفی موضوعی مانند کرونا و تبعات آن به ما گوشزد کرد که آیا مشهد نباید در اقتصاد کلان خود مدل‌های ترکیبی دیگری را نیز تجربه کند که نه تنها منافاتی با زیارت ندارند؛ بلکه مکمل آن باشند؟
وی اظهار می‌کند: خراسان در سیر تاریخی خود همیشه با چیزی به اسم اقتصاد ترانزیت و حمل و نقل درگیر بوده و بخشی از جامعه، این شغل جابه‌جایی بار و چنین مراوداتی را با کشورهای همسایه یا داخل کشور داشته‌اند. همه این موضوعات نشان می‌دهد ما برای ۲۰ یا ۵۰ سال آینده مشهد حتماً نیازمند تصویر عمیق‌تری هستیم که در سند ۲۰ سال گذشته نبوده و دنیا تغییر کرده است. متغیرهایی در آن زمان بودند که در حال حاضر نیستند و الان متغیرهای دیگری به وجود آمده‌اند. پس بازنگری ضروری است؛ اما اینکه آن سند چند ساله باشد، باید درباره آن گفت‌وگو کرد و با توجه به شرایط امروز باید بسیار مشارکتی‌تر از گذشته تدوین شود و با استفاده از همه ابزارهای موجود نباید کار خیلی سختی هم باشد و در عین حال لازم است از همه کسانی که می‌توانند اظهارنظر بکنند، مشارکت گرفت.
سندی برای پاسخ به سه پرسش کلیدی
اما چه سندی می‌تواند چاره‌ساز ما در این موضوع باشد؟ یک شهرساز در این باره با انتقاد از ناهماهنگی میان نهادهای مختلف مانند وزارت کشور، مسکن و شهرسازی و شهرداری می‌گوید: سندی که برای آینده ترسیم می‌کنیم باید سه پرسش کلیدی ما را جواب دهد؛ نخست اینکه چه عناصری باید در چشم‌انداز گنجانده شوند تا جهت‌دهی مناسب به مشهد را ارائه دهند و همگرایی در سطوح مختلف شهری، استانی و ملی را ایجاد کنند؟
عاطفه حسنی با اشاره به کارکرد سند چشم‌انداز اضافه می‌کند: باید توجه کرد چشم‌انداز جدید چه کمبودی را در نظام برنامه‌ریزی پر می‌کند و چه جایگاهی در نظام تصمیم‌گیری دارد؟ و در مرحله سوم نیز باید دید چه روش‌هایی برای تدوین چشم‌اندازی کاربردی و قابل اجرا وجود دارد؟
وی با تأکید بر ضرورت تدوین سندی جدید و جامع‌تر که بتواند به طور عملیاتی و با در نظر گرفتن تمام جنبه‌های شهر، به توسعه مشهد کمک کند، می‌افزاید: در حال حاضر فاز صفر تدوین «سند آینده» آغاز شده و این فاز شامل مدل مفهومی هفت مرحله‌ای است که با جامعه نخبگانی و دانشگاه‌ها در میان گذاشته شده تا همگرایی ایجاد شود.
واضح است که چشم‌انداز کنونی به صورت ذاتی نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای فعلی شهر باشد و مشهد به سندی مطابق با سرعت تحولات کنونی نیازمند است؛ اما اینکه آیا با توجه به همین سرعت تحولات، این سند باید دارای چشم‌انداز چند ساله باشد، موضوعی است که باید به آن توجه کرد تا دست‌کم پیش از پایان زمانش به کار آید.
نظر شما