همین موضوع کافی است تا اهمیت انجام دقیق آزمایش‌ها و توجه به نیاز آزمایشگاه‌ها و متخصصان علوم آزمایشگاهی مورد توجه متولیان قرار گیرد. این در حالی است که این مجموعه نیز همچون دیگر بخش‌های نظام سلامت، روزهای بحرانی خود را سپری می‌کند.

کمبود کیت‌ها در نتیجه بحران ارز

رئیس انجمن متخصصین علوم آزمایشگاهی بالینی ایران با تأیید این موضوع و با اشاره به چالش‌های پیش‌روی آزمایشگاه‌ها به قدس می‌گوید: از دی ۱۴۰۳ ارز کیت‌های وارداتی آزمایشگاهی از ۴۲هزار ریال به ۲۸۵هزار ریال تغییر یافته اما تعرفه‌های آزمایشگاه‌ها از سال گذشته همچنان تغییر نکرده است.

دکتر حسین فاطمی می‌افزاید: جامعه آزمایشگاهی کشور با چالش‌های متعددی مواجه شده و بسیاری از کیت‌های تخصصی و فوق‌تخصصی با بحران ارز یا کمبود روبه‌رو شده‌اند.

او از مهاجرت متخصصان حوزه آزمایشگاهی می‌گوید و اضافه می‌کند: بسیاری از نیروهای مجرب آزمایشگاه‌ها به دلیل موانع خدمتی در رشته خود، مجبور به مهاجرت شده‌اند؛ بنابراین باید انگیزه لازم برای حفظ نیروهای با تجربه فراهم شود تا متخصصان از ترک وطن منصرف شوند.

از دیگر مشکلات آزمایشگاه‌ها پایین بودن تعرفه‌هاست که یکی از موانع جدی در خدمات‌رسانی با کیفیت است و در نتیجه، سلامت مردم را تهدید می‌کند.

جایگاه آزمایشگاه در چرخه درمان

فاطمی درباره جایگاه آزمایشگاه در پیشگیری از بیماری‌ها بیان می‌کند: آزمایشگاه در چرخه درمان و پیشگیری از بیماری‌ها و پیگیری درمان جایگاه ویژه‌ای دارد و اگر این چرخه آسیب ببیند سلامت مردم و بیماران به خطر خواهد افتاد.

رئیس انجمن متخصصین علوم آزمایشگاهی بالینی ایران اظهار می‌کند: آزمایشگاه‌ها قبلاً دستگاه گرانقیمت خریداری کرده‌اند و اکنون با تغییر قیمت ارز، افزایش قیمت کیت و نبود کیت، عملاً دستگاه‌ها کارایی لازم را از دست داده‌اند و سرمایه‌های کشور بدون استفاده مانده است.

قیمت برخی از انواع کیت‌ها 6 تا هفت برابر شده و با افزایش تعرفه‌ها که سالانه ابلاغ می‌شود همخوانی ندارد. این موضوع سبب شده برخی از تست‌های آزمایشگاهی از چرخه تخصصی خارج شوند.

تعیین قیمت با توجه به تغییر نرخ ارز

برای برون‌رفت از این مشکل، مجمع انجمن‌های علوم آزمایشگاهی کشور از شهریور سال گذشته قیمت تست‌ها را با توجه به تغییر نرخ ارز با حضور کارشناسان وزارت بهداشت تعیین کرده و به مسئولان وزارت بهداشت و درمان ارائه داده؛ اما تا به حال در این زمینه اقدامی صورت نگرفته است.

فاطمی معتقد است: هزینه‌کرد برای آزمایشگاه‌ها سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود، چراکه تشخیص مناسب موجب پایین آمدن هزینه‌های نظام سلامت خواهد شد.

رئیس انجمن متخصصین علوم آزمایشگاهی بالینی ایران می‌گوید: از دیگر مشکلات پیش روی آزمایشگاه‌ها افزایش بی‌رویه قیمت تجهیزات و قطعات آزمایشگاهی است.

از سال ۱۳۹۲ به بعد آزمایشگاه‌ها مجهز به وسایل مدرن شدند تا به‌طور دقیق‌تری پاسخ آزمایش بیماران را بدهند، اما از آنجایی که مواد این دستگاه‌ها باید از خارج کشور وارد شوند در بیشتر مواقع با مشکل روبه‌رو هستیم. بنابراین باید دولت تدبیری بیندیشد تا آزمایشگاه‌ها از وابستگی در آمده و روی پای خود بایستند.

وی بیان می‌کند: در شرایطی که قیمت تجهیزات و قطعات آزمایشگاهی همچنان افزایش پیدا می‌کند، فروشنده هم نمی‌داند قطعه را باید به چه قیمتی به آزمایشگاه بفروشد و منتظر می‌ماند نرخ ارز اعلام شود تا به آزمایشگاه قیمت بدهد.

از سوی دیگر با توجه به دستمزد وزارت کار، حق‌الزحمه پرسنل فنی کفاف زندگی‌شان را نمی‌دهد، چون تعرفه به صورت دستوری، هر سال درصدی اضافه می‌شود.

آزمایشگاه‌ها نیز این مهم را می‌دانند که دستمزد فعلی برای گذران زندگی پرسنل کافی نیست اما در عین حال نمی‌توانند دستمزدی بیش از این برای آن‌ها اختصاص دهند.

تأخیر در پرداخت بیمه

فاطمی درباره مشکلات بیمه‌ای آزمایشگاه‌ها تصریح می‌کند: بیمه‌ها به دلیل مشکلات مالی خود، به‌موقع به تعهداتشان عمل نمی‌کنند، به‌طوری‌که آزمایشگاه هزینه را پرداخت می‌کند اما پس از ماه‌ها تأخیر، حق بیمه به آزمایشگاه پرداخت می‌شود.

در کشور ما همه خدمات با قیمت تمام شده انجام می‌شود اما متأسفانه تعرفه خدمات پزشکی، هر سال به صورت دستوری و بدون توجه به قیمت تمام شده اعلام می‌شود.

آیا کیت‌ها و داروها قابل اعتمادند؟

رئیس انجمن متخصصین علوم آزمایشگاهی بالینی ایران درباره اعتماد به کیت‌ها و داروهای آزمایشگاهی توضیح می‌دهد: در مقایسه با خطاهای پزشکی که گاه رقم بالایی است، درصد خطاهای آزمایشگاهی بسیار اندک و انگشت‌شمارند، چراکه وقتی کیت یا دارویی به آزمایشگاه می‌رسد پیش از استفاده برای بیمار، حتماً کنترل شده و چنانچه پاسخ نادرست باشد، آن کیت یا دارو کنار گذاشته می‌شود.

ضمن اینکه آزمایشگاه‌ها به‌طور مداوم از سوی وزارت بهداشت کنترل می‌شوند، بنابراین بیماران مطمئن باشند تستی که به دستشان می‌رسد از سلامت برخوردار است، چراکه ما آزمایش بیمار را امانتی در دست خود می‌دانیم که قرار است پزشک معالج براساس نتیجه آن، درباره بیماری اظهارنظر کند و نسخه بنویسد.

فاطمی به جوانان علاقه‌مند به رشته علوم آزمایشگاهی توصیه می‌کند چنانچه تصمیم دارند وارد این رشته شوند مشکلات آزمایشگاه‌ها را بدانند؛ برای مثال دولت برای اجاره محل آزمایشگاه و تجهیزات آزمایشگاهی کمکی به آن‌ها نمی‌کند و به همین دلیل متخصص علوم آزمایشگاهی باید تجهیزات مورد نیاز را با ارز آزاد خریداری کند.

او ادامه می‌دهد: دولت تنها درخصوص تهیه دارو و کیت‌های مصرفی به آزمایشگاه‌ها کمک می‌کند که البته اگر این حمایت نیز برداشته شود سبب افزایش هفت تا هشت برابری خدمات آزمایشگاهی می‌شود، به همین دلیل لازم است دولت درخصوص افزایش بی‌رویه هزینه‌ها تمهیدات اساسی بیندیشد.

حال نیروی انسانی خوب نیست

محمدعلی برومند، عضو هیئت مدیره انجمن علمی آسیب‌شناسی ایران نیز با اشاره به وضعیت بحرانی آزمایشگاه‌های پزشکی در کشور می‌گوید: دو عنصر کلیدی در آزمایشگاه‌ها، یعنی نیروی انسانی و تجهیزات، با چالش‌های جدی روبه‌رو هستند و این چالش‌ها روز به روز وخیم‌تر می‌شوند.

برومند اضافه می‌کند: کارشناسان علوم آزمایشگاهی که باید اصلی‌ترین نیروی کار آزمایشگاه‌ها باشند، به دلیل شرایط شغلی نامناسب و نبود حمایت کافی، علاقه خود را به کار در این حوزه از دست داده‌اند و بسیاری از آن‌ها به مشاغل تجاری رو آورده‌اند. از سوی دیگر، به‌کارگیری متخصصان و فوق‌تخصصان نیز به‌دلیل بی‌توجهی به نیازهای آن‌ها و فراهم نشدن شرایط کاری مناسب، تقریباً غیرممکن شده است.

وی در ادامه به مشکلات حوزه تجهیزات آزمایشگاهی اشاره می‌کند و می‌گوید: به دلیل محدودیت‌های ارزی و سیاست‌های اقتصادی نادرست، قیمت قطعات و تجهیزات به‌شدت افزایش یافته است؛ برای مثال، اکنون هزینه خرید یک قطعه از دستگاه معادل قیمت کل دستگاه در سال‌های گذشته شده است که نوسازی تجهیزات را به یک موضوع غیرممکن تبدیل کرده است.

تأثیر تعرفه‌ها و بیمه‌ها بر بحران آزمایشگاه‌ها

برومند تأکید می‌کند تعرفه‌های آزمایشگاهی که هر سال توسط دولت تعیین می‌شود، به هیچ وجه متناسب با افزایش هزینه‌های عملیاتی نیست. این موضوع به‌ویژه در بیمارستان‌های دولتی سبب شده درآمد آزمایشگاه‌ها حتی هزینه موادمصرفی را نیز پوشش ندهد، چه برسد به خرید تجهیزات جدید.

در بخش خصوصی نیز وضعیت چندان بهتر نیست؛ بسیاری از آزمایشگاه‌های کوچک و متوسط به دلیل این مشکلات در معرض ورشکستگی قرار دارند. علاوه بر این، بیمه‌های تکمیلی نیز با اعمال تخفیف‌های غیرمجاز و پرداخت‌های با تأخیر، فشار بیشتری بر این حوزه وارد کرده‌اند.

آینده نامعلوم آزمایش‌های تخصصی و بیماران خاص

برومند هشدار می‌دهد با افزایش مشکلات مالی و کاهش کیفیت خدمات، آزمایشگاه‌های ایران به‌تدریج از آزمایش‌های تخصصی و نوین که برای بیماران خاص حیاتی هستند، فاصله گرفته‌اند. بیماران در حال حاضر از بسیاری از خدمات پیشرفته آزمایشگاهی محروم شده‌اند و این روند در آینده نیز ادامه خواهد یافت.

حذف برخی آزمایش‌ها

شهروز همتی، رئیس انجمن دکترای علوم آزمایشگاهی تشخیص پزشکی ایران نیز شنبه هفته گذشته در نشست خبری کنگره سالیانه انجمن دکترای علوم آزمایشگاهی گفت: در سالی که گذشت، جامعه آزمایشگاهی کشور با چالش‌های متعددی مواجه بود، از بحران ارزی تا کمبود کیت‌های تخصصی و فوق‌تخصصی که ازجمله مشکلات حرفه علوم آزمایشگاهی بود.

وی بیان کرد: در حالی که بیش از ۷۰ درصد تشخیص بیماری‌ها بر عهده آزمایشگاه‌های پزشکی است، اما سهم حرفه آزمایشگاهی از منابع مالی نظام سلامت، تنها ۵درصد است. هزینه نکردن در آزمایشگاه منجر به افزایش هزینه‌های نظام سلامت خواهد شد، بنابراین دولت و وزارت بهداشت موظف به حمایت از آزمایشگاه‌ها هستند.

همتی ادامه داد: ما باید همه با هم برای ساختن نظام سلامت‌محور، علمی و پایدار هم‌افزایی داشته باشیم، چراکه آزمایشگاه‌ها قلب تپنده تشخیص بیماری‌ها هستند و اگر آسیب ببینند سلامت مردم و بیماران نیز به خطر می‌افتد.

رئیس انجمن دکترای علوم آزمایشگاهی تشخیص پزشکی ایران ازحذف برخی آزمایش‌ها به دلیل نبود کیت‌های مورد نظر خبر داده و گفت: دستگاه‌های پیشرفته‌ای در آزمایشگاه‌های تشخیص پزشکی وجود دارند که به دلیل نبود کیت‌های مورد نظر، از کار افتاده‌اند.