احداث مجموعه پتروشیمی مازندران که با عنوان پروژه پتروشیمی میانکاله بر سر زبانها افتاده، طرحی است که کلنگ آن بدون دریافت مجوز ارزیابی اثرات زیستمحیطی بیستم اسفند ۱۴۰۰ با حضور وزیر کشور وقت به زمین زده شد و پس از ۲۰ ماه پیگیری و مخالفتهای گسترده فعالان محیطزیست، جوامع محلی و دانشگاهیان به دلیل تهدید اکوسیستم شکننده میانکاله، در آبان ۱۴۰۲ با ابطال موافقتنامه احداث پتروشیمی در این عرصه از سوی وزارت نفت مواجه شد. اما در آخرین روزهای فروردین سال جاری، انتشار تصاویری از ورود ماشینآلات راهسازی به مرتع حسینآباد بهشهر در شبکههای اجتماعی و گروهها و صفحههای مربوط به کنشگران محیطزیست، یکبار دیگر نام این طرح پرحاشیه را سر زبانها انداخت. پروژهای که در صورت اجرا نمونهای بارز از تعارض توسعه صنعتی و حفاظت از محیطزیست محسوب میشود.
پاسخ به همه ابهامات!
نماینده مردم بهشهر در مجلس شورای اسلامی ضمن تائید این خبر که فعالیت ساختمانی در اراضی حسینآباد بهشهر از سر گرفتهشده در پاسخ به این پرسش که آیا اجرای پروژه پتروشیمی در این منطقه مجوز محیطزیست را گرفته است، به ما میگوید: عنوان این پروژه پتروشیمی مازندران است که در دهستان میانکاله در حال اجرا میباشد. اما من نمیتوانم در این خصوص اظهارنظر کنم.
غلامرضا شریعتی ادامه میدهد: در کشور ما سازمان بازرسی کل کشور عالیترین مقام نظارتی است و این سازمان بنا به درخواست شهید رئیسی گزارش مکتوبی را برای دولت فرستاده و به همه ابهامات پاسخ داده است و هرکسی که پیگیر حقیقت است میتواند از طریق دستگاههای متولی به این گزارش مراجعه کند تا حقیقت برای او روشن شود.
طرح پتروشیمی میانکاله مجوز ارزیابی زیستمحیطی ندارد
اما مؤسس بخش گیاهشناسی موزه تاریخ طبیعی ایران و کارشناس محیطزیست دراینباره به ما میگوید: با توجه به اینکه واگذاری اراضی ملی منطقه حسینآباد بهشهر برای اجرای طرح پتروشیمی میانکاله برخلاف ضوابط و مقررات قانونی مربوط بود، در سال ۱۴۰۱ دادستان وقت کل کشور طی نامهای به وزیر جهاد کشاورزی تأکید کرد که موضوع واگذاری اراضی در هیئت نظارت مطرح و نسبت به فسخ قرارداد و استرداد اراضی مذکور اقدام لازم به عمل آید و آبان ۱۴۰۲ این پروژه متوقف شد و هنوز مجوز ارزیابی زیستمحیطی برای آن صادر نشده و فاقد پیوست محیطزیستی است.
حسین آخانی میافزاید: بر اساس آخرین مکاتبهای که از سوی سازمان حفاظت محیطزیست در سال گذشته صادرشده، تاکنون مجوز ارزیابی زیستمحیطی برای طرح مذکور صادر نشده است و بنا به گفته سخنگوی قوه قضائیه طی هفته گذشته هرگونه فعالیت در آن مجموعه غیرقانونی است و توسط نهادهای نظارتی پیشگیری خواهد شد.
میانکاله یکی از ۲۷ ذخیرهگاه طبیعی زیستکره زمین است
رئیس گروه منابع طبیعی مرکز تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی نیز در خصوص اهمیت میانکاله به ما میگوید: شبهجزیره میانکاله به لحاظ زیستمحیطی از اهمیت ویژهای برای کشور ما برخوردار است به طوری که سال ۱۳۵۴ شبهجزیره میانکاله و تالابهای اطراف آن بهعنوان یکی از نخستین تالابهای بینالمللی در کنوانسیون رامسر به ثبت رسید و یک سال پس از آن هم مجوز منطقه حفاظتی پناهگاه حیاتوحش برای این منطقه صادر شد و سال ۱۳۵۶ نیز یونسکو این شبهجزیره را بهعنوان یکی از ۲۷ ذخیرهگاه طبیعی زیستکره زمین اعلام کرد.
علیاکبر دماوندی که پروژه کارشناسی خود را در این منطقه گذرانده و از جزئیات زیستمحیطی آن بهخوبی آگاه است، ادامه میدهد: ۹۶ روستا در شبهجزیره ۶۸ هزار هکتاری میانکاله واقع شده که جمعیتی حدود ۱۱۰ هزار نفر در این روستاها زندگی میکنند و در واقع این منطقه میان سه شهر «بهشهر»، «کردکوی» و «بندر ترکمن» قرار دارد و دارای زیستگاههای متنوعی ازجمله زیستگاههای ساحلی، زیستگاههای تالابی، تپههای شنی، جنگل انارستان، بوتهزارهای تمشک، زیستگاههای جنگلی و اراضی کشاورزی است که اگر به لحاظ زیستمحیطی و زیستی به این جزیره نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد این شبهجزیره محل زمستان گذرانی حدود ۲۰۰ نوع پرنده مهاجر بوده و از تنوع زیستی بسیار زیادی برخوردار است که هم به لحاظ اقتصادی- برای ماهی گیری و کشاورزی از آن استفاده میشود- و هم از نظر گردشگری بسیار حائز اهمیت است و هر سال گردشگران داخلی و خارجی بسیار زیادی را جذب میکند.
به خاطر منافع ملی نمیتوان از حفظ میانکاله گذشت
وی میافزاید: شبهجزیره میانکاله و تالابهای اطراف آن به لحاظ علمی نیز برای کشور ما حائز اهمیت است به طوری که هر سال تحقیقات دانشجویی و پروژههای علمی زیادی در این منطقه انجام میشود. من نیز ۳۰ سال پیش دانشآموخته رشته منابع طبیعی از دانشگاه مازندران بودم و پروژه کارشناسی خود را در این شبهجزیره گذراندهام. از این رو به خوبی این منطقه را میشناسم و میدانم حفظ اکوسیستم چند صد ساله آن برای کشور بسیار ارزشمند است. دماوندی با اشاره به اینکه منطقه حفاظت شده میانکاله به لحاظ فرهنگی و تاریخی نیز دارای ارزشهای بسیار زیادی است، میگوید: شبهجزیره میانکاله یکی از ۲۷ ذخیرهگاه طبیعی زیستکره زمین است که به دلیل دارا بودن تنوع زیستی فراوان یک سرمایه جهانی محسوب میشود و حفاظت از آن برای کشور از اهمیت ویژهای برخوردار است. بنابراین نمیتوان بهعنوان یک سرمایه ملی به این منطقه نگاه کرد و حتی به خاطر منافع ملی از حفظ و حراست آن گذشت.
چرا ساخت پتروشیمی در میانکاله مطرح شد؟
این عضو هیئتعلمی مرکز تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی در پاسخ به این پرسش که فعالیت مجموعه پتروشیمی در این منطقه چه آسیبهایی به همراه خواهد داشت، اظهار میکند: موضوع ایجاد پتروشیمی از دیدگاه اشتغالی که برای منطقه ایجاد میکند، مورد توجه است و اینکه این شبهجزیره کنار دریای خزر واقع شده و میتوان از منابع نفتی این دریا برای مقاصد پتروشیمی استفاده کرد، دو نکتهای است که ساخت مجموعه پتروشیمی در این شبهجزیره را مطرح میکند. با این حال با وجود آنکه مازندران یکی از استانهایی محسوب میشود که موضوع اشتغال در آن بسیار حائز اهمیت است؛ ولی سیاستها باید به سمت گردشگری برود. بنابراین ایجاد مجموعه پتروشیمی در این منطقه افزون بر اینکه برخلاف سیاستهاست، با موضوع آمایش سرزمین و توان اکولوژیک منطقه نیز هماهنگ نیست و فعالیت پتروشیمی شرایط دیگری را میپسندد؛ اما اینکه این تصمیم گرفته شده یا قرار است گرفته شود چون به لحاظ ایجاد اشتغال برای منطقه حائز اهمیت است، میتوان پروژه اشتغالزایی را به موضوع گردشگری هدایت کرد؛ چراکه این منطقه از ظرفیتهای بسیار بالایی در حوزه گردشگری برخوردار است.
بیتوجهی به ظرفیت گردشگری میانکاله
به گفته دکتر دماوندی اگر به جای ایجاد مجموعه پتروشیمی در شبهجزیره میانکاله، ظرفیت گردشگری این منطقه مورد توجه سیاستگذاران قرار گیرد، علاوه بر اینکه اشتغال موردنظر پوشش مییابد، میتوان از اثرات زیستمحیطی زیادی که ممکن است اجرای پروژه پتروشیمی در این منطقه به همراه داشته باشد نیز پیشگیری کرد. وی آلودگیهای هوا، آب و خاک را ازجمله آسیبهای زیستمحیطی اجرای پروژه پتروشیمی در منطقه بکر میانکاله برمیشمارد و میگوید: اجرای این پروژه در منطقه حفاظت شده میانکاله افزون بر آلودگیهای ذکر شده، منجر به نابودی تنوع زیستی منطقه خواهد شد که این مهم پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و زیستمحیطی مخربی خواهد داشت و در واقع پیشبرد پروژه پتروشیمی در منطقهای که دارای ارزش گردشگری و زیستمحیطی است، هیچ توجیهی ندارد.
پیشگیری از تغییر ساختار بکر میانکاله
دکتر دماوندی با اشاره به اینکه صدها سال ساختار شبهجزیره میانکاله مبتنی بر کشاورزی، محیطزیست و صید ماهی بوده، ادامه میدهد: با ساخت پروژه پتروشیمی در این منطقه، ساختار آن دچار تغییر خواهد شد و به مرور زمان ذائقه بهرهبرداران به سمت سایر حوزهها ازجمله حوزه خدمات پیش خواهد رفت که بههیچ عنوان سازگار با شرایط و اکوسیستم منطقه نیست و علاوه بر نابودی اکوسیستم موجب میشود اقتصاد منطقه که در حال حاضر مبتنی بر تولید، کشاورزی و صید ماهی است، به سمت اقتصاد خدمات برود و تعادل اکولوژیک این منطقه بکر چند صدساله را به نابودی بکشد؛ زیرا این قبیل ذخیرهگاهها محیطهایی هستند که یک تعادل اکولوژیک میان فعالیتهای بشری و بحثهای زیستمحیطی ایجاد میکنند و در واقع اهرمهایی هستند که سرعت تأثیر فعالیتهای انسان بر میزان آلودگی هوا، آب و خاک را کاهش میدهند تا بتوانیم زندگی سالمی داشته باشیم؛ اما اگر قرار باشد این تعادل اکولوژیک تغییر یابد، بیتردید در دهههای آینده آسیبهای فراوانی بر منطقه و ساکنان آن خواهد داشت که افزون بر موارد ذکر شده میتوان به آثار سوئی که بر سلامت مردم میگذارد، اشاره کرد. ضمن آنکه با ساخت مجموعه پتروشیمی در شبهجزیره میانکاله، این منطقه بیولوژیک از کنوانسیونهای بینالمللی خارج میشود؛ زیرا این شبهجزیره ۵۰ سال پیش بر اساس شرایط اکولوژیک و بومشناسی منطقه در کنوانسیون بینالمللی رامسر به ثبت رسید و حالا اگر قرار باشد چنین پروژهای در این منطقه ساخته شود، نمیتوان از کنوانسیونهایی همچون رامسر و سازمان یونسکو انتظار داشت امتیازهای این منطقه را تغییر ندهند.
ضرورت تهیه پیوستهای محیطزیستی
وی میافزاید: امید میرود پروژه پتروشیمی در این شبهجزیره به اجرا نرسد تا این منطقه بکر دستخوش تغییرات نشود. با این حال در بیشتر کشورها تهیه پیوست محیط زیستی در این قبیل پروژهها الزامی است و اگر پروژهای پیوست محیط زیستی مناسبی نداشته باشد، اجرا نخواهد شد. بنابراین اگر به هر دلیلی سیاستگذاران تصمیم به ساخت پتروشیمی در این منطقه حفاظت شده بگیرند که یکی از ۲۷ ذخیرهگاه طبیعی زیستکره زمین است، انتظار میرود چارچوبهای زیستمحیطی آن نیز مورد توجه مجریان قرار گیرد.
دستور رئیسجمهور
گفتنی است؛ فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، چهارشنبه ۳ اردیبهشت ۱۴۰۴ با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: با دستور مستقیم رئیسجمهور به استاندار مازندران و در پاسخ به نگرانیهای فعالان محیطزیست و جامعه، پروژه پتروشیمی میانکاله متوقف شد.
نظر شما