فرسودگی ساختمان‌ها، نماهای ناایمن، تابلوهای تبلیغاتی غیراستاندارد و درختان فرسوده پایتخت مهم‌ترین عوامل حادثه‌ساز و تهدیدکننده سلامت پایتخت‌نشینان است اما در این میان نمی‌توان از نقش نظارتی شهرداری برای استانداردسازی محیط و کاهش مخاطرات شهری غفلت کرد!
گرچه در میان سکوت مسئولان، هشدارهایی که هر از گاه یکی از نمایندگان مجلس یا اعضای شورای شهر تهران درباره عدم آمادگی تهران در صورت وقوع حوادث غیرمترقبه می‌دهند، زنگ خطری است که گاه به گاه نواخته می‌شود، اما به نظر می‌رسد مسئولان این مهم را خیلی زود به دست فراموشی می‌سپارند و در هیاهوی روزمرگی‌ها به محاق می‌رود.
پاشنه آشیل پایتخت
مدیر بخش زلزله‌شناسی، مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی کشور بافت‌های فرسوده را پاشنه آشیل پایتخت در زمان وقوع حوادث غیرمترقبه می‌داند و می‌گوید: این بافت‌ها با گذشت زمان فرسوده‌تر می‌شوند و علاوه بر فرسودگی بنای ساختمان‌ها، شبکه تأسیساتی آن‌ها هم دچار مشکل هستند و کارایی خود را از دست داده‌اند بنابراین به دلیل فرسودگی بناها این مناطق بسیار آسیب‌پذیر هستند.
علی بیت‌اللهی می‌افزاید: بافت‌های فرسوده در شهرهای مختلف کشور از جمله تهران با خطر جدی مواجه‌اند و هر لحظه این امکان وجود دارد که با کوچک‌ترین زلزله، سیل، طوفان و یا آتش‌سوزی تخریب شوند و خسارت‌های جبران‌ناپذیری داشته باشند.
دکتر بیت‌اللهی با اشاره به مساحت ۹هزار و ۳۵۱ هکتاری بافت‌های فرسوده در پایتخت اضافه می‌کند: تقریباً ۵ درصد مساحت شهری تهران بافت فرسوده است که در همین مساحت ۵ درصدی، ۱۵ درصد جمعیت این کلانشهر - معادل یک‌میلیون و ۲۵۰ هزار نفر - در ۲۶۳ هزار واحد مسکونی سکونت دارند، در واقع بافت فرسوده مشکلات زیادی برای شهر ایجاد می‌کند که از جمله این مشکلات می‌توان به مشکلات اجتماعی، نبود امنیت ساکنان و فضای ناکافی برای امدادرسانی در مواقع بحرانی و غیربحرانی اشاره کرد.
گیوتین‌های متحرک در تهران
بنیان‌گذار مقاوم‌سازی و مدیریت بحران کشور با اشاره به ترویج استفاده از نماهای سبک طی سال‌های اخیر می‌گوید: در چند دهه اخیر صنعت ساختمان کشور به سمت استفاده از نماهای شیشه‌ای، آلومینیومی و یا نماهای کامپوزیت رفته و این نماها در شهرهایی همچون تهران بسیار زیاد است که متأسفانه در زمان وقوع حوادث به طور وحشتناکی خطرساز است.
فریبرز الهی ناطقی اذعان می‌کند: به عنوان نمونه کامپوزیت در زمان آتش‌سوزی بسیار آسیب‌پذیر است و به دلیل قدرت سوزندگی بالا، آتش را از طریق راه‌پله به کل ساختمان انتقال می‌دهد و استفاده از این نما در صنعت ساختمان بسیار خطرناک است، با این حال به دلیل جذابیت ظاهری و اجرای راحت این نما کارفرماها به سمت استفاده از این مصالح رفته و نسبت به معایب و خطرات آن بی‌توجه‌اند در حالی که حتی اگر قرار است از این نماها در ساختمان‌های کوتاه هم استفاده شود، ضرورت دارد تمهیدات لازم برای پیشگیری یا مواجهه احتمالی با خطرات اندیشیده شود.
وی با اشاره به اینکه هنگام وقوع زلزله در تهران مسئله آتش‌سوزی یکی از عوامل اصلی خواهد بود، ادامه می‌دهد: با توجه به شبکه‌های گازی که داریم بی‌تردید پس از وقوع زلزله آتش‌سوزی رخ خواهد داد که این مصالح به شدت به گسترش آتش دامن می‌زنند در این صورت حتی اگر از زلزله جان سالم به در ببریم گرفتار آتش‌سوزی خواهیم شد، بنابراین ضرورت دارد استفاده از این قبیل مصالح در صنعت ساختمان در وهله نخست توسط شهرداری‌ها ممنوع شود، سپس سازمان نظام مهندسی برای استفاده از آن‌ها دستورالعمل‌های لازم را تهیه کند تا شهرداری‌ها به استناد آن‌ها بتوانند از به کارگیری این قبیل مصالح در صنعت ساختمان پیشگیری کنند.
دکتر الهی ناطقی ادامه می‌دهد: نماهای شیشه‌ای نیز هنگام وقوع زلزله مانند گیوتین عمل می‌کنند که اگر شهروندان از زلزله جان سالم به در ببرند بعید است با عبور از کنار این سازه‌ها زنده بمانند و بعید نیست آمار مصدومان و کشته‌شدگان این قبیل حوادث از آمار مصدومان و کشته‌شدگان زلزله بیشتر شود. بنابراین نباید شهرداری بدون در نظر گرفتن تمهیدات لازم اجازه استفاده از این مصالح را به عنوان نمای ساختمان بدهد، همچنین ضرورت دارد دستورالعمل‌هایی از سوی سازمان نظام مهندسی برای تعبیه چنین نماهایی لحاظ شود و خود مردم هم در نظر داشته باشند که در حد ممکن به سمت چنین نماهایی نروند و به معماران اجازه ندهند با هیچ توجیهی- جذابیت، راحت‌تر بودن کار و یا ارزان‌تر تمام شدن هزینه‌های ساخت- از این نوع نماها برای ساختمان‌هایشان استفاده کنند.
ضعف مدیریتی و نبود نظارت
معاون ایمنی و پیشگیری سازمان آتش‌نشانی تهران نیز دلیل این موضوع را ضعف مدیریتی و نبود نظارت دقیق بر ساخت و سازهای پیش از سال ۱۳۹۰ می‌داند که شامل ساختمان‌های درمانی، آموزشی، اداری، نظامی و دیگر ساختمان‌ها می‌شود.
کامران عبدولی می‌گوید: با وجود اجرای مقررات ملی ساختمان از سال ۱۳۸۰ در کشور، هنوز ساختمان‌های ناایمن یکی از چالش‌های اساسی سازمان آتش‌نشانی است.
وی با اشاره به اینکه موضوع ساختمان‌های ناایمن در سازمان آتش‌نشانی از سال ۱۳۹۳ و پس از حادثه سقوط در خیابان جمهوری مطرح شد، می‌افزاید: این مهم از سال ۱۳۹۵ با حادثه پلاسکو مورد توجه سازمان آتش‌نشانی قرار گرفت، اما با توجه به ضعف قانون در بحث ایمنی و خلأ‌های قانونی موجود، تاکنون این مهم به کندی انجام شده است و امید می‌رود با همکاری دولت و مجلس ضعف ایمنی در قانون ایمن‌سازی ساختمان‌ها برطرف شود.
غافلگیری شهرداری
عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر تهران با اشاره به اهمیت ایمنی در سازه‌ها و بناها در بروز حوادث غیرمترقبه می‌گوید: مسئله ایمنی ساختمان‌ها، بناها و سازه‌های سطح شهر موضوع مهمی است که باید همه شهروندان و دستگاه‌های خدمات‌رسان همچون شهرداری و دستگاه قضا به عنوان مدعی‌العموم به آن توجه جدی کنند. جان شهروندان بسیار مهم است و بی‌توجهی به ایمنی سازه‌ها و ساختمان‌ها می‌تواند خطراتی را برای آن‌ها رقم بزند.
سوده نجفی ادامه می‌دهد: متأسفانه در پی طوفان هفته گذشته شاهد این موضوع بودیم که دو نفر از شهروندان جان خود را از دست دادند و ۴۱ نفر مصدوم شدند که دلیل آن نبود ایمنی مناسب سازه‌ها، ساختمان‌ها، درختان و تابلوهای تبلیغاتی و تجاری بود.
وی با بیان اینکه در این ارتباط شهروندان و شهرداری وظایف مشترکی بر عهده دارند، می‌افزاید: شهروندان افزون بر اینکه در مواقع طوفانی باید از تردد غیرضرور خودداری کرده، باید نسبت به ایمنی املاک خود نیز اقدام کنند.
بسیاری از ساختمان‌ها و مغازه‌های شهر متعلق به اشخاص خصوصی است و باید آن‌ها خطرات احتمالی که می‌تواند جان شهروندان را به مخاطره اندازد رفع کنند. این خطرات ممکن است در نمای ساختمان‌ها و سقوط سنگ نمایی باشد و یا تابلو مغازه‌ها و یا مواردی از این قبیل که می‌تواند حادثه‌ساز باشد.
رئیس کمیته سلامت شورای اسلامی شهر تهران بیان می‌کند: همان طور که بارها در صحن شورا تأکید کردم رفع خطر درختان و بوستان‌ها بر عهده شهرداری است و باید پیش از وقوع طوفان درختان فرسوده سطح شهر - درختانی که شاهد سقوط آن‌ها بر اثر طوفان شدید روی خودروها بودیم- از سوی شهرداری قطع و رفع خطر می‌شد.
وی اذعان می‌کند: شهروندان که نمی‌توانند چنین اقدامی انجام دهند و در خصوص برخی از سازه‌ها و تابلوهای بزرگ و یا کارگاه‌های ساختمانی و نیز برخی از سازمان‌های زیر نظر شهرداری همچون سازمان زیباسازی و یا سازمان آتش‌نشانی اعلام نظر می‌کنند، بنابراین ضرورت دارد این دستگاه‌ها نسبت به ایمنی دقت نظر بیشتری داشته باشند.
شهرداری باید خسارت ها را جبران کند
به گفته سوده نجفی در طول سال چندین بار شاهد طوفان در شهر تهران هستیم که البته از سوی سازمان هواشناسی این موضوع به‌صورت عمومی اطلاع‌رسانی می‌شود اما آنچه ما از خسارت‌های طوفان هفته گذشته مشاهده می‌کنیم حاکی از آن است که شهرداری آمادگی لازم برای مقابله با این طوفان را نداشت و نتوانست خطرات موجود را رفع کند. شهرداری باید این مسئله را پیگیری کند و این گونه نباشد که چون فعلاً خبری از طوفان نیست از این موضوع غافل شود. حوادث غیرمترقبه هر لحظه ممکن است اتفاق بیفتد و شهرداری نیز باید آمادگی کامل برای پیشگیری از بحران‌ها را در حوادث غیرمترقبه داشته باشد زیرا بسیاری از ساختمان‌های بلندمرتبه با نماهای شیشه‌ای و یا بیلبوردها، سازه‌ها و تابلوهای بزرگ در سطح شهر وجود دارد که باید به‌صورت دوره‌ای ایمنی آن‌ها مورد ارزیابی قرار گیرد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا میزان خسارت طوفان به مردم و ساختمان‌ها برآورد شده است، می‌گوید: اطلاع دقیقی از میزان خسارت مالی به شهروندان در طوفان روزهای اخیر ندارم اما شهرداری باید خسارت وارده به شهروندان در اماکن و زیرساخت‌های متعلق به شهرداری را جبران کند.
کلام آخر
گفتنی است بیشینه سرعت لحظه‌ای طوفان تهران در عصر دوشنبه (۸ اردیبهشت) حدود ۱۰۸ کیلومتر بر ساعت بود، اکنون این پرسش مطرح است که اگر طوفانی دیگر با سرعتی دو برابر بوزد چند نفر از شهروندان کشته و زخمی خواهند شد.
نکته‌ای که قابل تأمل است و می‌تواند زنگ خطری برای ما باشد افزایش وقوع طوفان‌های حاره‌ای در غرب اقیانوس هند و دریای عمان است. طی سال‌های اخیر چندین طوفان حاره‌ای قوی در این منطقه به وجود آمده است مانند طوفان گونو، طوفان یمینه و فیت که خوشبختانه هیچ کدام از این طوفان‌ها وارد کشور ما نشدند و پیش از ورود به کشور ما به دلیل غلبه پرفشار جنب‌حاره‌ای از بین رفتند و یا تغییر جهت دادند.
اما این موضوع نمی‌تواند موجب خوش‌بینی ما شود؛ چراکه اگر روزی یکی از این طوفان‌ها وارد ایران شود فاجعه‌ای بسیار وحشتناک رخ خواهد داد و همان طور که می‌دانید اگر طوفان گونو با سرعت ۲۳۵ کیلومتر بر ساعت ضعیف نمی‌شد و با همان درجه ۵ که جزو قوی‌ترین طوفان‌های روی کره زمین بود وارد کشور ما می‌شد حادثه‌ای بسیار وسیع‌تر از زلزله بم رخ می‌داد. گرچه امید می‌رود هرگز این طوفان‌ها وارد ایران نشوند؛ اما واقعیت این است که با امیدواری نمی‌توان مانع ورود طوفان به کشور شد و با توجه به اینکه هر سال از اواسط اردیبهشت تا پایان تیر احتمال وقوع این طوفان‌ها در غرب اقیانوس هند و دریای عمان وجود دارد، باید هم مردم و هم مسئولان همواره آماده مقابله با چنین پدیده‌ای باشند و تمهیدات لازم برای کاهش خسارت‌های احتمالی را بیندیشند.
نظر شما