همزمان با برگزاری سی و ششمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، از کتاب هستی شناسی فضای سایبر که توسط حجت الاسلام «مسعود اسماعیلی» عضو هیات علمی گروه فرهنگ پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به رشته تحریر در آمده است با حضور مخاطبان غرفه پژوهشگاه در نمایشگاه کتاب تهران رونمایی شد.

بر پایه این گزارش: هستی‌شناسی فضای مجازی، به چگونگی هستی (نحوه وجود) فضای مجازی می‌پردازد. فلسفه فضای مجازی، دارای سه رویکرد متفاوت است که در رویکرد هستی‌شناختی، نگاه به چه‌بودگی و ماهیت امور مجازی یا حالت و نحوه هستی فضای مجازی و عناصر و اجزاء متشکل آن است. مباحثی چون “معنای فضا و جهان” (در فضای مجازی و جهان مجازی)، “معنای مجازیت” و “نسبت واقعیت فیزیکی با هستی مجازی” در این شاخه پژوهشی، دیدگاه‌های متعددی را در پاسخ به مسأله یادشده ترتیب داده است. سؤال اصلی در این پژوهش این است که “فضای سایبر، چه ماهیتی و چه نحوه وجودی، به‌ویژه با توجه به هستی‌شناسی اسلامی دارد؟ ”. حل مسأله این پژوهش می‌تواند در هرگونه پیش‌بینی وضع آتی، سامان‌دهی، کنترل، جهت‌گیری یا جهت‌دهی فضای مجازی اثرگذار باشد و از شتابزدگی و اتخاذ مواضع نامتناسب و غیرمؤثر جلوگیری کند.

این پژوهش برای حصولِ تصویر اساسیِ مسأله و پایه‌گذاریِ تعاریفِ اولیه، با توصیف و تحلیل دیدگاه‌های غربی آغاز می شود و با نگاهی نقادانه، به تعریف مفاهیم بحث می‌پردازد و سپس جهت اتخاذِ دیدگاهی مقبول، مبادی تصدیقی خود را از میان مبانی فلسفی اسلامیِ متعالیه برمی‌گزیند. بنابراین منابع اصلی این پژوهش در مبادی تصوری، بیشتر آثار فلسفیِ غربی در مورد فضای مجازی (جهت گشودن افق فکری)، و در حیطه مبادی تصدیقی، آثار فلسفیِ اسلامی به‌ویژه حکمت متعالیه خواهد بود.

هدف اصلی این پژوهش، دستیابی به تصویری فلسفی و ژرف از چگونگی هستی فضای مجازی و بر اساس مبانی فلسفی بومی (حکمت متعالیه) است و هدف بعدی آن، یاری فکری در جهت حل معضلات فضای مجازی و جهت‌دهی به حکمرانی فضای مجازی و تدبیر آن است.

روش جمع‌آوری داده‌ها در این تحقیق، کتابخانه‌ای است که در آن، ادبیات و نظریات موجود در بحث گزارش و تحلیل می‌شود و سپس در چارچوب مفاهیم و گزاره‌هایِ هستی‌شناسانه فلسفه اسلامی در زمینه آنها، به تحلیل و تبیینی هستی‌شناسانه از فضای مجازی خواهیم پرداخت. بنابراین رویکرد این تحقیق، توصیفی و تولیدی است.

بیشتر دیدگاه‌های جدید، به نوعی ارتباط دوسویه میان جهان فیزیکی و جهان مجازی و ترکیبی از واقعیت طبیعی و مجازی در این خصوص گراییده‌اند. در حکمت متعالیه، هر امرِ دارای اثر واقعی، نحوه‌ای از وجود دارد که با توجه به این مبنا و درنتیجه، تصدیق به موجودیت جهان مجازی، باید در پی کشف نحوه وجود آن باشیم. دیدگاه برگرفته از مبانی حکمت متعالیه در این خصوص (نظریه برزخیت)، دیدگاهی است که در عین همسویی با دیدگاه‌های جدید، حاوی نگاه عمیق مابعدطبیعی نیز هست و در حل معضلات مسائلِ فضای مجازی در محیط اندیشه‌ایِ بومی، کاربردپذیر خواهد بود.

گفتنی است: غرفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در سی و ششمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران واقع در شبستان اصلی نمایشگاه، راهرو ۲۹ ستون ۱۱۷ با برگزاری نشست های علمی و آیین رونمایی از آثار جدیدالانتشار میزبان علاقمندان به کتاب و کتابخوانی است.