امروز ۲۸ اردیبهشت‌ماه، روز بزرگداشت حکیم غیاث‌الدین ابوالفتح عمر بن ابراهیم، معروف به خیام نیشابوری، شاعر، فیلسوف، ریاضی‌دان و ستاره‌شناس قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجری، است.
به این مناسبت، کتابخانه و موزه ملی ملک، موقوفه فرهنگی آستان قدس رضوی در تهران، به معرفی منتخبی از آثار این دانشمند برجسته تاریخ ایران و جهان، موجود در گنجینه خود، با محوریت موضوعی شعر فارسی و فلسفه اسلامی، می‌پردازد.
منتخبی از آثار خطی خیام
مجموعه نسخ خطی موجود در گنجینه ملک از آثار خیام، به خط نستعلیق، شکسته‌نستعلیق و نسخ بر روی کاغذهایی از جنس ترمه، فرنگی آهارمهره، سپاهانی و...، در دوره‌های تاریخی همچون سده‌های دهم و یازدهم قمری، کتابت شده است.
از جمله این نسخه‌ها می‌توان به رساله «حکمه الکون و التکلیف»، تألیف سال ۴۷۳ هجری قمری، اشاره کرد که از معدود آثار فلسفی برجای‌مانده از خیام در کتابخانه و موزه ملی ملک است که توسط ابوالقاسم علی به خط نستعلیق، در سال ۱۰۲۰ هجری قمری بر روی کاغذ ترمه نوشته و با جلد ابری فرنگی، مجلد شده است.
رساله «فی معرفه مقدار الذهب و الفضه فی الجسم المرکب منها» که درباره تعیین مقدار طلا و نقره از جسم مرکب از آن دو (آلیاژ آنها) است، یکی دیگر از آثار خیام نیشابوری گنجینه ملک به شمار می‌آید که در سال ۹۳۰ هجری قمری به‌خط شکسته نستعلیق، نگاشته شده است.
می‌توان از نسخه «فصل من شرح الحکیم عمر بن الخیام فی تفسیر سبحان الملک القهار»، به‌خط نستعلیق عبدالقادر اردوبادی و بیشتر بی‌نقطه که در سال ۱۰۲۱ قمری بر روی نوعی ترمه نوشته شده است، نیز نام برد.
نسخه «رباعیات خیام» که توسط فضل‌علی‌خان بن اسماعیل قاجار قوانلو به‌خط شکسته نستعلیق در سال ۱۲۴۲ قمری بر روی کاغذ فستقی کتابت و با جلد میشن سیاه ضربی، مجلد شده است، از دیگر آثار این موقوفه محسوب می‌شود.
از کتاب‌های چاپ‌سنگی تا قطعات خوشنویسی
همچنین در بین مجموعه آثار چاپ‌سنگی گنجینه ملک، کتاب‌های چاپ‌سنگی از رباعیات خیام به چشم می‌خورد که در تهران و استانبول منتشر شده است. به طور نمونه، یکی از این آثار چاپ‌سنگی در سال ۱۳۲۶ هجری قمری در چاپخانه محمود بک، در استانبول، به چاپ رسیده است.
علاوه بر این آثار خطی و چاپ‌سنگی، گنجینه ملک حافظ قطعات خوشنویسی ارزشمندی مزین به شعرهای خیام نیز است.
از جمله این آثار خوشنویسی می‌توان، به قطعه شکسته‌نستعلیق ممتاز به خط عبدالمجید درویش طالقانی، اشاره کرد که قدمت آن به دوره قاجار، برمی‌گردد.
این اثر، یکی از نفایس مجموعه اهدایی بانو عزت‌ملک ملک، دختر بزرگ بنیانگذار و واقف کتابخانه و موزه ملی ملک، محسوب می‌شود.
گفتنی است، کتابخانه و موزه ملی ملک در سال ۱۳۱۶ شمسی، توسط حاج حسین آقا ملک، وقف حرم مطهر رضوی شده و در حال حاضر همه‌روزه به جز روزهای تعطیل، در ساعات ۸:۳۰ تا ۱۶:۳۰، به نشانی تهران، خیابان امام خمینی(ره)، خیابان سی‌تیر، خیابان یارجانی، خیابان ملل متحد (میدان مشق)، پذیرای علاقه‌مندان است.
نظر شما