به گزارش قدس آنلاین، تعداد علاقه‌مندان به این رشته هم رو به فزونی بوده و بازار کتاب کودک از منظر وجود نیروی انسانی خلاق و هنرمند در این حوزه تقریباً با کمبودی روبه‌رو نیست اما ورود ابزارهای جدید هوش مصنوعی موجب شده نسبت به جایگاه این هنر نگرانی‌هایی به وجود بیاید.
امکانی که هوش مصنوعی در اختیار کاربر قرار می‌دهد تا با دادن یک دستور، تصاویری آماده با سبک‌های مختلف مانند نقاشی، طراحی دیجیتال و تصویرسازی کلاسیک را تحویل بگیرد، رنگ‌ها را اصلاح کند، به جزئیات تصویر بیفزاید و نواقصش را حذف کند، حتی در پرورش و گسترش ایده هم کاربران را یاری کند اما با وجود چنین دستیار باهوش و توانمندی که یک ابزار کمکی قدرتمند برای تصویرگران به شمار می‌رود، آیا خطر جایگزینی هوش مصنوعی با نیروی انسانی در این حوزه وجود دارد؟ اینکه دیگر چندان نیازی به تصویرگران برای تولید کتاب کودک از سوی ناشران احساس نشود یا از منظر خوشبینانه‌تر، تصویرگران را به عافیت‌طلبی و سهل‌الوصولی عادت دهد؟
محمدحسین صلواتیان، تصویرگر کتاب کودک در این باره می‌گوید: هوش مصنوعی تهدیدی برای این هنر و هنرمندانش نیست بلکه یک ابزار است مانند دیگر ابزارهای نوین فناوری. مهم این است که از این ابزار، استفاده درستی بشود و تصویرگران هم خودشان را مجهز به این ابزار روز کنند.
به گفته او هوش مصنوعی جایگزین هوش انسانی نمی‌شود چون فاقد خلاقیت و نوآوری است و اضافه می‌کند: خلاقیت انسانی بر هوش مصنوعی برتری دارد. اتفاقاً در چنین شرایطی، هنرهای دستی ارزش بیشتری پیدا می‌کنند.
تصویرگر کتاب «قصه‌های پهلوانی» نوشته محمد میرکیانی که در نمایشگاه کتاب امسال از آن رونمایی شد، خاطرنشان می‌کند: هوش مصنوعی فقط جنبه ابزاری دارد به ویژه در تولیداتی با محتوای معنوی و ابعاد ملکوتی، هوش مصنوعی حرفی برای گفتن ندارد و این هنرمند است که می‌تواند دریافت‌های معنوی را به عالم محسوس بیاورد و برای این تبدیل نیاز به ابزاری دارد که هوش مصنوعی با وجود ظرفیت‌ها و قابلیت‌هایش می‌تواند ابزار مؤثری باشد.
صلواتیان در پاسخ به اینکه آیا هوش مصنوعی، ذهن هنرمند را تنبل نمی‌کند یا چشمه خلاقیتش را نمی‌خشکاند؟ می‌گوید: اگر هنرمندی خودش را در جایگاه یک صنعتگر یا فناور ببیند شاید چنین اتفاقی بیفتد اما هنرمند با نگاه‌های عمیق و دریافت‌های ملکوتی که دارد زیبایی‌ها را از عالم معنا می‌گیرد و آن را به عالم واقع می‌آورد ولی هوش مصنوعی به دریافت‌های عالم معنا دسترسی ندارد چون از جنس عالم ماده است.
تولیدات هوش مصنوعی، خلق هنری نیستند
به باور او، در آینده با پدیده نوظهور دیگری روبه‌رو می‌شویم که از عالم محسوس و ماده هستند و راهی به عالم معنا و فرامحسوس ندارند بنابراین اگر هنرمند را کسی بدانیم که از عالم ملکوت دریافت‌های معنوی دارد پس تولیدات هوش مصنوعی، خلق هنری نیستند بلکه یک محصول هنری‌اند.
صلواتیان با اشاره به اینکه هوش مصنوعی کار کتابسازان را راحت‌تر کرده اما تهدیدی برای بازار کتاب کودک نیست، یادآور می‌شود: هر چه جلوتر می‌رویم محصولات کتابسازان بی‌ارزش و بی‌اعتبار می‌شود و پدیده داغ داغ گرفتن از هوش مصنوعی به زودی لوث خواهد شد به طوری که اگر قرار باشد ناشری این کار را بکند هم بازارش را از دست می‌دهد و هم اعتبارش را.
به گفته وی، از آنجا که هوش مصنوعی یک پدیده نوظهور است، چنین سوءاستفاده‌هایی از آن طبیعی است ولی در آینده‌ای نه چندان دور، هوش مصنوعی سر جای خودش می‌نشیند و آن موقع تشخیص اینکه یک اثر ارزش هنری و ماندگاری ندارد، آسان‌تر می‌شود.
این نویسنده و تصویرگر کتاب کودک با اشاره به ورود هنرمندان جوانی که از ابزارهای نوین فناوری در کارشان بهره می‌گیرند، خاطرنشان می‌کند: عقبه‌های فرهنگی و هویت فرهنگی ما موجب شده سطح سلیقه مردم از لحاظ هنری ارتقا یابد. از سوی دیگر به جهت هوش برتر ایرانی‌ها، جوانان ما با داشتن یک عقبه فرهنگی قوی از پدیده‌های نوظهور به خوبی استفاده می‌کنند و هر ابزار جدید دیگری هم بیاید به پیشتازی هنرمندان ما کمک می‌کند.
به گفته این استاد هنری، هنرمندان خوبی در نسل جدید هستند که حرف‌ها و نگاه‌های جدیدی دارند، ضمن اینکه بسیار توانا و هوشمند هستند که کار ما را به عنوان پیشکسوتان این حوزه، سخت‌تر می‌کنند و با وجود اینکه نظام آموزشی و فرهنگی ما از این نسل عقب‌تر هستند اما آینده روشنی برای تصویرگری کتاب کودک ایران پیش‌بینی می‌شود.
خلاقیت واقعی از تجربه و زندگی می‌آید
شیرین شیخی، تصویرگر کتاب کودک نیز درباره تأثیر هوش مصنوعی بر آینده این حرفه می‌گوید: هوش مصنوعی در ذات خود یک ابزار است؛ همان طور که هر فناوری جدید می‌تواند نگرانی‌هایی ایجاد کند، در عین حال می‌تواند امکان‌های تازه‌ای هم فراهم کند. آنچه تعیین‌کننده است حضور فعال و خلاق انسان در فرایند خلق اثر هنری است.
او می‌افزاید: من به عنوان تصویرگری که در زمینه تصویرسازی سه‌بعدی با خمیرهای دستی فعالیت دارم، معتقدم کار هنری زمانی ماندگار و تأثیرگذار است که از دل تجربه انسانی و لمس مستقیم مواد زاده شود مثلاً هنر من ترکیبی از حجم‌سازی، فرم‌پردازی و روایت کودکانه‌ای است که تنها با دست و احساس انسانی شکل می‌گیرد یعنی بخشی از آن چیزی که هوش مصنوعی نمی‌تواند جایگزینش شود.
این تصویرگر کتاب کودک، حوزه هوش مصنوعی را تهدیدی جدی در این عرصه هنری نمی‌بیند و خاطرنشان می‌کند: درست است که هوش مصنوعی می‌تواند تصویرهایی مطابق با خواست کاربر تولید کند ولی تصویرگری کتاب کودک فقط این نیست. این کار ترکیبی از درک دنیای کودک، روایت کردن با تصویر و انتقال احساسات است، چیزی که هنوز فقط تصویرگرهای حرفه‌ای از پس آن برمی‌آیند بنابراین با یک نگاه می‌توان متوجه تفاوت تصویر هوش مصنوعی و تصویر حرفه‌ای و خلاقانه یک تصویرگر شد.
شیخی درباره اینکه آیا هنوز خلاقیت انسانی در این حوزه، دست برتر را دارد یا پیشرفت هوش مصنوعی این مزیت انسانی را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد، عنوان می‌کند: هوش مصنوعی ابزار خوبی برای تمرین، الهام یا حتی ساخت اتود است ولی خلاقیت واقعی از تجربه، احساس و زندگی بیرون می‌آید به ویژه در کارهایی مثل تصویرسازی حجمی با خمیر که من انجام می‌دهم، لمس ماده، کار دستی و حضور فیزیکی هنرمند موجب می‌شود بچه‌ها بیشتر با تصویرها ارتباط بگیرند.
به باور این هنرمند، شاید هوش مصنوعی مسیر تصویرگری را تغییر دهد ولی جای تصویرگری خلاق را نمی‌گیرد و اضافه می‌کند: اتفاقاً سبب می‌شود هنرمندانی که نگاه انسانی‌تری دارند، بیشتر دیده شوند. در نهایت هوش مصنوعی یک ابزار کمکی برای طراحان است.
آینده روشن هنر تصویرگری
وی با اشاره به پیشرفت‌های تصویرگری کتاب کودک ایران در جهان خاطرنشان می‌کند: در سال‌های اخیر، تصویرگری کتاب کودک در ایران با رشد چشمگیری همراه بوده و توانسته هویت بصری منحصر به فردی از هنر ایرانی را در سطح بین‌المللی معرفی کند.
شیخی یکی از عوامل مهم این پیشرفت را گسترش شبکه‌های اجتماعی می‌داند که بستری برای دیده شدن آثار، ارتباط میان هنرمندان، تبادل تجربه‌ها و دسترسی مستقیم به مخاطب داخلی و جهانی بوده که از تأثیرات فناوری‌های نوین است.
این تصویرگر کتاب می‌افزاید: آینده این حوزه را روشن می‌بینم؛ چرا که کودکان همچنان نیازمند تصاویری هستند که با دل و جان انسانی خلق شده‌اند، نه صرفاً با الگوریتم.
او در پایان با اشاره به آسیب‌های حوزه تصویرگری کتاب کودک یادآور می‌شود: یکی از چالش‌های مهم، پایین بودن دستمزدها در برابر زمان و انرژی زیادی است که برای تولید آثار صرف می‌شود تصویرگری نیاز به خلاقیت، تحقیق و مهارت بالا دارد اما هنوز درآمدهای ما با زحمتی که می‌کشیم همخوانی ندارد.
این هنرمند می‌افزاید: نبود قانون‌های مشخص برای حفظ حقوق تصویرگر و کپی‌رایت در فضای دیجیتال هم از دیگر معضلات این حوزه است. آثار تصویرگران به راحتی بازنشر یا حتی استفاده تجاری بدون اجازه می‌شوند. همچنین کم‌توجهی بعضی ناشران به کیفیت بصری و هنری کتاب‌های کودک از جمله آسیب‌هایی‌است که آینده این حرفه را تهدید می‌کند اما با افزایش آگاهی عمومی و حمایت بیشتر می‌توان به آینده این حرفه امیدوار بود.
نظر شما