دکتر احد فرامرز قراملکی، رئیس بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، در آیین افتتاحیه چهارمین کنگره بین‌المللی امام رضا(ع) و علوم روز که صبح امروز در سالن همایش‌های دانشگاه بین‌المللی امام رضا(ع) برگزار شد، به اهمیت و پیچیدگی‌های تعامل کلام ائمه اطهار (ع) با علوم جدید پرداخت و افزود: در این حوزه، سؤالات، نقدها و حتی انکارها وجود دارد که نشان‌دهنده اهمیت موضوع است.

لزوم گفتگوی نخبگانی در خراسان

قراملکی، در ادامه خاطر نشان کرد: برای رسیدگی به این مباحث، یک کنگره یا اجلاسیه خوب نخبگانی و قوی باید برگزار شود تا مخالفان و موافقان به‌جای منازعه و ستیز کلامی، با هم به گفتگو بنشینند.
وی با اشاره به ظرفیت بالای حوزه خراسان در تولید نظریات نو در علم دینی، تأکید کرد و افزود: در این مباحث، پرداختن به مبانی، امکان و مناسبات روش‌شناختی، بر بحث محتوایی ارجحیت دارد.

یک خطر روش‌شناختی مهم در پژوهش‌های دینی

رئیس بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، به یک خطر روش‌شناختی مهم در پژوهش‌های دینی اشاره کرد که آن را «انقلاب امام به مأموم» نامید و در این خصوص توضیح داد: گاهی یک محقق، به‌جای اینکه امام رضا(ع) و کلام ایشان را امام و پیشرو قرار دهد و خود پیرو باشد، دیدگاه‌های شخصی خود را مقدم می‌دارد و سپس با استشهاد به کلام امام (ع)، آن را تأیید می‌کند. این کار، دانسته یا نادانسته، انقلاب امام است؛ یعنی امام را از پیشوایی به پیروی تبدیل می‌کند.
دکتر قراملکی این پدیده را مشابه «تفسیر تطبیقی» (به معنای تفسیر به رأی) در کلام علامه طباطبایی دانست و با ذکر مثالی ادامه داد: وقتی یک متخصص علوم تربیتی دیدگاهی را برمی‌گزیند و سپس برای تأیید آن، از کلام امام رضا(ع) استشهاد می‌کند، ناخودآگاه امام (ع) را پیرو کار خود قرار می‌دهد که این امر خطری بسیار بزرگ است.

گفتگوی معرفتی؛ تنها راه پیشگیری

قراملکی با اشاره به مفهوم مناظره به معنای هم‌اندیشی و گفتگوی معرفتی (برگرفته از واژه «نظر» به معنای دیدن و اندیشیدن)، آن را تنها راه پیشگیری از انقلاب امام دانست و تأکید کرد: تا زمانی که نتوانیم از طریق گفتگوی درون معارف اسلامی و گفتگوی بیرون از معارف اسلامی، کلام امام را به پویایی درآوریم، یا دچار خام‌فروشی احادیث یا تفسیر به رأی خواهیم شد.
رئیس بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، در پایان، به لزوم مقایسه «تبعیت مبتنی بر علم به محاسن کلام» با الگوهای دیگر اطاعت‌پذیری اشاره کرد و گفت: این مقایسه می‌تواند به تولید الگوهایی منجر شود که پیوندی با نظریات اقتدار و قدرت در علم سیاست پیدا کنند.