به گزارش قدس آنلاین انتشار آماری از این دست آن هم در سالهایی که تمرکز شعار سال روی مقوله تولید و حمایت از تولید و تولیدکننده بیش از دهههای گذشته بوده از یک سو و نقش حیاتی صنعت غذا به عنوان یکی از مهمترین و استراتژیکترین صنایع کشور در تأمین امنیت غذایی، ایجاد اشتغال، توسعه اقتصادی پایدار و حتی امنیت ملی از سوی دیگر ضرورت بازنگری در سیاستها و بهرهبرداری از ظرفیتهای موجود را بیش از پیش برجسته میکند؛ بهویژه اینکه ایران با داشتن منابع طبیعی غنی، تنوع اقلیمی و زیرساختهای کشاورزی و صنعتی قابل توجه، ظرفیت بالایی برای تأمین امنیت غذایی خود و حتی تبدیل شدن به قطب غذایی منطقه دارد.
براساس اعلام اتاق بازرگانی ایران حدود ۸هزارو۳۰۰ واحد صنعتی ثبت شده در صنعت غذایی کشور با اشتغال ۳۶۱ هزار نفر (سهم ۱۸درصدی از کل اشتغال صنعتی) و تولید ۴۰ میلیون تن فراورده غذایی، سهمی ۳/۷درصدی از تولید ناخالص داخلی و ۱۱درصدی از ارزش افزوده حوزه صنعت و ۷/۳درصد از کل صادرات صنایع کشور، فعال هستند.
سهم ۰/۳ درصدی صنعت غذای ایران در صادرات جهانی
در حال حاضر و از مجموع ۸/۱۶۴میلیون هکتار مساحت سرزمین ایران، ۳۰درصد قابل کشت است؛ اما به دلیل پراکندگی آب و نامتوازنی خاک، معادل ۱۲درصد از سرزمین از این مساحت زیر کشت محصولات آبی و دیم است و در مجموع سالانه ۱۳۰ میلیون تن محصولات کشاورزی (معادل بیش از ۸۰درصد نیاز کشور) در داخل تولید و به طور متوسط در هر هکتار ۶ تا ۷ تن محصولات کشاورزی تولید میشود که این رقم در مقایسه با حجم تولید کشورهای توسعهیافته اندک است؛ اما برخی معتقدند با استفاده از همین ظرفیت تولیدی میتوان غذای ۵۰۰ میلیون نفر را تأمین کرد.
ایران از نظر تنوع اقلیمی و تولید محصولات کشاورزی در جایگاه ممتازی قرار دارد. سال گذشته میزان تولید محصولات استراتژیکی مانند گندم ۱۴/۵میلیون تن، برنج ۲/۵میلیون تن، محصولات باغی مانند پسته ۲۵۰هزار تن و خرما ۱/۳میلیون تن گزارش شده و این در حالی است که ایران در تولید برخی محصولات مانند زعفران (۸۰درصد تولید جهانی) و پسته (دومین تولیدکننده جهان) جایگاه ویژهای دارد.
در شرایطی که آخرین آمار حکایت از رشد ۲۶درصدی صادرات صنایع غذایی کشور در سال گذشته دارد و باوجود اینکه گفته میشود ایران بیش از ۱۲۰ نوع ماده اولیه خام محصولات کشاورزی تولید میکند و امکان تبدیل این مواد به ارزش افزودهای بیش از ۳۰۰درصد وجود دارد، اما صادرات این بخش هنوز در حدود ۳/۰ درصد صادرات حدود ۷۰۰ میلیارد دلاری جهان برآورد میشود.
چاشنیهای ویرانگر صنعت استراتژیک غذای کشور
با اینکه صادرات محصولات غذایی ایران در سالهای اخیر رشد چشمگیری داشته و کشورهای عراق، افغانستان، امارات متحده عربی، پاکستان و روسیه از مقاصد اصلی صادرات هستند، چالشهای متعددی بر این حوزه حکمفرما بوده که منجر به غیرفعال شدن بیش از نیمی از ظرفیت این صنعت استراتژیک شده است و بر این اساس تقویت زیرساختها برای بهرهمندی حداکثری از این ظرفیت ویژه غیرقابل انکار است تا صنعت غذای ایران علاوه بر تأمین نیازهای داخلی، به حضور پررنگتر در بازارهای جهانی هم دست یابد.
در سالهای اخیر تورم ساختاری اقتصاد کشور و کاهش بیش از پیش قدرت خرید خانوارها نهتنها بر امنیت غذایی کشور، بلکه بر تقاضا برای محصولات غذایی تأثیر منفی گذاشته است و علاوه بر این بنا به اذعان فعالان حوزه صنایع غذایی، دخالت دولت در قیمتگذاری، شناسنامهدار نبودن بخش اعظم محصولات کشاورزی (مواد اولیه صنایع غذایی)، مشکلات ناشی از باقیمانده سموم در برخی از محصولات کشاورزی (مواداولیه صنایع غذایی)، اعمال محدودیتهای مقطعی در حوزه صادرات، بیثباتی مقررات حاکم بر بخش صنایع غذایی، وابستگی به واردات مواد غذایی (سالانه حدود ۲۴ میلیون تن و عمدتاً شامل نهادههایی مانند ذرت، کنجاله سویا و جو)، آسیبپذیری تولید داخلی در برابر نوسانهای ارزی و تحریمها، ضعف در صنایع تبدیلی و عدم توسعه متناسب این صنایع (برای تولید محصولاتی مانند لبنیات، کنسرو، روغنهای خوراکی و محصولات نان و غلات که بخش کلیدی صنعت غذایی ایران را تشکیل میدهند) با تولیدات کشاورزی که منجر به خامفروشی بخش زیادی از محصولات ایرانی شده، حجم بالای ضایعات محصولات کشاورزی به دلیل نبود زیرساختهای کافی مانند سردخانهها و شبکه توزیع کارآمد که گاه این ضایعات به ۳۰درصد در سال میرسد، تحریمها و کمبود سرمایهگذاری، صدور مجوزهای بدون توجیه اقتصادی در سالهای گذشته که منجر به ایجاد واحدهای تولیدی غیرفعال شده، چالشهای زیستمحیطی و بحران آب که تولید محصولات کشاورزی را با تهدیدهای جدی مواجه کرده، صنعت غذای کشور را از فعالیت حداکثری تولیدی و صادراتی دور نگه داشته است.
راهبردهایی که منجر به احیای صنعت غذا میشود
کارشناسان اقتصادی معتقدند با توجه به پیشبینی سازمان بینالمللی کشاورزی (فائو) مبنی بر افزایش جمعیت جهان به ۹میلیارد نفر تا سال۲۰۵۰ و نیاز به دو برابر شدن تولید غذا، ایران با ظرفیتهای موجود میتواند علاوه بر تأمین نیاز داخلی، نقش کلیدی در تأمین غذای منطقه ایفا کند و بر این اساس راهبردهایی همچون بهرهگیری از ظرفیتهای موجود و بلااستفاده و توسعه آن با تولید صادراتمحور، تکمیل و توسعه زنجیره ارزش با رعایت صرفه اقتصادی، تنوع بستهبندی محصولات با کیفیت صادراتی، توسعه تعاملات منطقهای و بینالمللی و سرمایهگذاری مشترک با شرکتهای دارای برند جهانی، توسعه پژوهش و فعالیتهای تحقیق و توسعه در جهت نوسازی و روزآمدسازی، ارتقای سطح نفوذ فناوریهای نوین و دانشبنیان، خوشهها، شبکههای تولیدی و کنسرسیومهای صادراتی، ادغام و یکپارچهسازی بنگاههای کوچک و متوسط برای تولید در مقیاس اقتصادی و رقابتی و توسعه و ارتقای نام و نشانهای تجاری در سطح ملی، منطقهای و جهانی میتواند صنایع غذایی ایران را به صادرات بیشتر و ارزآوری پایدارتر برای اقتصاد کشور رهنمون کند.
در همین حال برخی کارشناسان بر این باورند در سالهای اخیر بخش زیادی از ظرفیت صنایع غذایی کشور ازجمله در تولید آرد و خوراک دام، بلااستفاده مانده که ظرفیت فنی ایران است و بدون نیاز به سرمایهگذاری جدید میتواند مورد بهرهبرداری قرار گیرد. صاحبنظران معتقدند ایران برای تبدیل شدن به هاب غذایی سه ظرفیت ترانزیت محصولات غذایی مختلف، صادرات دوباره یا ری اکسپورت (که در قانون و ساختار اقتصادی کشور به آن توجه نشده است) و فراوری محصولات و صادرات آن به کشورهای منطقه را در اختیار دارد که با استفاده از آن میزان امنیت غذایی کشور هم بالاتر میرود.
نظر شما