هرمزگان همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین قطب‌های اقتصادی، کشاورزی و صنعتی کشور در سال‌های اخیر با بحران جدی کم‌آبی مواجه بوده است. کاهش بی‌سابقه بارندگی، افت منابع آب زیرزمینی و رشد روزافزون مصرف در بخش‌های مختلف، این استان را در مسیر خشکسالی قرار داده و به تهدیدی جدی برای نخلستان‌های چند صد ساله تبدیل شده است.
وضعیت آب در نخلستان‌ها
رئیس انجمن خرمای استان هرمزگان در خصوص وضعیت آب در نخلستان‌های این استان به قدس می‌گوید: هرمزگان در سال‌های اخیر با کاهش بی‌سابقه بارش‌ها مواجه بوده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد بارش‌ها در این استان ۵۰ تا ۸۵ درصد کاهش داشته که این امر منجر به کاهش ذخایر آبی سدهای کلیدی مانند میناب، شمیل و نیان شده بنابراین بخش زیادی از ظرفیت ذخیره آن‌ها خالی بوده و این وضعیت تأمین آب برای کشاورزی به ویژه نخلستان‌ها را با چالش جدی مواجه کرده است.
راشد دهقانی‌سیاهکی می‌افزاید: ذخایر سدهای استان در شرایط بحرانی قرار دارند و تابستان پیش رو یکی از سخت‌ترین دوره‌های آبی خواهد بود. همچنین ۱۴درصد چاه‌ها خشک و حدود ۳۰ درصد کم‌آب یا شور شده‌اند. برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی به ویژه برای کشاورزی موجب کاهش سطح این منابع و فرونشست زمین در مناطقی مانند میناب شده است.
تأثیر کم‌آبی بر کیفیت خرما
دکتر دهقانی در پاسخ به این پرسش که کم‌آبی چه تأثیری روی کیفیت خرما گذاشته است، اظهار می‌کند: کاهش منابع آبی و خشکیدن سدهای مهم مانند سد استقلال میناب و سد شمیل و نیان، آبیاری نخلستان‌ها را مختل کرده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد درصد بالایی از نخلستان‌های میناب به دلیل خشکسالی نابود شده‌اند.
به گفته وی، شوری آب چاه‌ها و کمبود آب شیرین موجب کاهش ثمردهی و افت کیفیت خرما شده است. برخی نخل‌داران مجبور به فروش درختان خود به قیمت ناچیز شده‌اند. نخلستان‌های هرمزگان به ویژه در مناطقی مانند میناب به دلیل وابستگی شدید به منابع آبی به شدت تحت تأثیر این بحران قرار گرفته‌اند.
رئیس انجمن خرمای استان هرمزگان می‌افزاید: خشکسالی و کاهش منابع آبی منجر به خشک شدن نخلستان‌ها، کاهش تولید خرما و نابودی بخش‌هایی از این اراضی کشاورزی شده است.
کاهش کمیت و کیفیت صادرات
دهقانی ادامه می‌دهد: کم‌آبی در استان هرمزگان به ویژه در مناطق کلیدی تولید خرما مانند حاجی‌آباد، تأثیر قابل توجهی بر کیفیت و کمیت خرماهای صادراتی به خصوص رقم پیارم که از مهم‌ترین ارقام صادراتی ایران بوده، داشته است.
رئیس انجمن خرمای هرمزگان با اشاره به اینکه کم‌آبی موجب کاهش رطوبت خاک و محدودیت دسترسی نخل‌ها به آب کافی می‌شود، می‌گوید: این موضوع می‌تواند رشد میوه را مختل کند و موجب تولید دانه‌های کوچک‌تر خرما با بافت خشک‌تر و کیفیت ظاهری پایین‌تر شود. به عنوان نمونه، خرمای پیارم که به دلیل پوست نازک و طعم خاص در بازارهای جهانی محبوب است، در شرایط کم‌آبی ممکن است رطوبت کافی را حفظ نکند که روی بازارپسندی آن اثر منفی می‌گذارد.
وی اضافه می‌کند: تغییرات اقلیمی و مشکلات تأمین آب و برق در سال‌های اخیر موجب کاهش تولید خرما در این منطقه شده است. این کاهش تولید، عرضه خرماهای صادراتی باکیفیت را محدود کرده و می‌تواند به افزایش قیمت و کاهش رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی منجر شود.
کمبودآب و کاهش کیفیت خرما
این عضو هیئت مدیره انجمن ملی خرما در خصوص مشکلات نخل‌داران درباره کاهش سطح آب در هرمزگان می‌گوید: کاهش سطح آب و کیفیت آن در استان به طور مستقیم نخل‌داران را با چالش‌های جدی مواجه کرده، به طوری که موجب کاهش تولید خرما و همچنین تخریب زمین‌های کشاورزی به دلیل فرونشست شده است و بدون اقدام‌های فوری و هماهنگ برای مدیریت منابع آب و اصلاح روش‌های کشاورزی، این مشکلات می‌توانند معیشت نخل‌داران و اقتصاد منطقه را بیش از پیش تهدید کنند.
تنش در نخلستان ها
دهقانی در پاسخ به این پرسش که پیش‌بینی شما برای برداشت خرمای امسال چیست، اظهار می‌کند: بررسی‌های انجام شده از سوی انجمن خرمای هرمزگان -نظرات نخل‌داران و دکتر باقری، محقق مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی- نشان می‌دهد امسال بارندگی‌ها در زمان گرده‌افشانی مطلوب و گیرایی پَنگ‌ها (خوشه‌ها) خوب بوده است، با این حال، در ادامه مشکلاتی مانند بیماری‌های قارچی و تنش دمایی سبب ریزش خرما شد، هر چند این عوامل تأثیر محسوسی بر کاهش عملکرد کلی نداشتند. امسال سالی پربار در تولید خواهد بود البته دو سناریو قابل پیش‌بینی است؛ نخست اینکه گرمای هوا موجب می‌شود خرما زودتر برسد و زمان رسیدن رطب با باران‌های موسمی همزمان شود که در این صورت کاهش تولید خواهیم داشت و دیگر آنکه اگر باران‌های موسمی نبارد یا باریدن باران همزمان با رسیدن رطب نباشد سال پُرباری خواهیم داشت، در نتیجه میزان تولید نهایی خرما به بارش‌های موسمی در زمان رطب شدن خرماها بستگی دارد.
نوسان قیمت دلار
رئیس انجمن خرمای هرمزگان در خصوص تأثیر تنش‌های منطقه‌ای و نوسان قیمت دلار بر صادرات خرما نیز می‌گوید: تنش‌های منطقه‌ای و نوسان قیمت دلار می‌توانند تأثیرات قابل توجهی بر صادرات خرما داشته باشند؛ چراکه اگر قیمت دلار در ایران افزایش یابد، معمولاً صادرات خرما برای تولیدکنندگان و تاجران جذاب‌تر می‌شود، زیرا درآمد حاصل از صادرات به ریال بیشتر خواهد بود. این موضوع می‌تواند انگیزه صادرکنندگان برای فروش بیشتر در بازارهای جهانی را افزایش دهد. اما اگر نرخ دلار نوسان زیادی داشته باشد، برنامه‌ریزی برای صادرات دشوار می‌شود و صادرکنندگان ممکن است برای تعیین قیمت و عقد قراردادهای بلندمدت دچار مشکل شوند.
تأثیر تنش‌های سیاسی بر خرمای صادراتی
دهقانی ادامه می‌دهد: تنش‌های سیاسی و امنیتی در منطقه -مانند درگیری‌ها در خاورمیانه یا تحریم‌ها- می‌توانند هزینه‌های حمل و نقل را افزایش دهند یا موجب اختلال در زنجیره تأمین شوند. همچنین تشدید تحریم‌ها یا موانع گمرکی در کشورهای واردکننده ممکن است صادرات خرما را با مشکل مواجه کند. اگر تنش‌های سیاسی موجب رکود اقتصادی در کشورهای خریدار خرما شود، ممکن است تقاضا برای این محصول کاهش یابد. بنابراین اگرچه افزایش نرخ دلار ممکن است در کوتاه‌مدت به نفع صادرکنندگان خرما باشد، اما بی‌ثباتی اقتصادی و تنش‌های منطقه‌ای می‌توانند در بلندمدت چالش‌هایی مانند افزایش هزینه‌ها، کاهش سرمایه‌گذاری و محدودیت دسترسی به بازارهای جهانی را ایجاد کنند زیرا تغییرات ناگهانی نرخ ارز (دلار) تأثیرات قابل توجهی بر صادرکنندگان خرما در ایران دارد که این تأثیرات در ابعاد مختلف اقتصادی و تجاری قابل بررسی است.
تنش‌های منطقه
این عضو هیئت مدیره انجمن ملی خرما اضافه می‌کند: صادرکنندگان خرما معمولاً قراردادهای بلندمدت با خریداران خارجی منعقد می‌کنند و نوسان‌های ناگهانی نرخ ارز موجب می‌شود این قراردادها با ریسک بالایی همراه شوند، زیرا ممکن است سود پیش‌بینی شده به دلیل تغییرات ارزی از بین برود. همچنین بی‌ثباتی نرخ ارز اعتماد بازارهای خارجی را کاهش می‌دهد و خریداران ترجیح می‌دهند به کشورهای باثبات‌تر مانند عربستان سعودی یا تونس روی آورند. از طرفی دیگر صادرکنندگان خرما موظف‌اند ارز حاصل از صادرات را به نظام بانکی کشور بازگردانند. نوسان‌های ناگهانی نرخ ارز موجب می‌شود محاسبه ارزش واقعی این ارزها با مشکل مواجه شود و گاهی صادرکنندگان مجبور به فروش ارز خود با نرخ‌های نامناسب شوند.
دهقانی می‌افزاید: بی‌ثباتی ارزی ممکن است دسترسی صادرکنندگان به منابع مالی برای خرید محصول از کشاورزان را دشوار و زنجیره تأمین را مختل کند زیرا بسیاری از هزینه‌های صادرات مانند حمل و نقل و بیمه به دلار محاسبه می‌شوند. تغییرات ناگهانی نرخ ارز می‌تواند هزینه‌های جانبی صادرات را افزایش و حاشیه سود صادرکنندگان را کاهش دهد.
اهمیت ثبات اقتصادی
به گفته وی ایران به عنوان دومین تولیدکننده خرما در جهان با کشورهایی مانند عربستان، مصر و تونس رقابت می‌کند و نوسان‌های ارزی موجب می‌شود برنامه‌ریزی بلندمدت برای بازاریابی و توسعه صادرات دشوار شود، در حالی که رقیبان باثبات‌تر عمل می‌کنند. به این ترتیب و با توجه به موارد ذکر شده، تغییرات ناگهانی نرخ ارز نه تنها سودآوری صادرکنندگان خرما را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه جایگاه ایران در بازارهای جهانی را نیز تضعیف می‌کند، در حالی که ثبات اقتصادی و سیاست‌گذاری مناسب می‌تواند به رشد صادرات خرما کمک کند.
نظر شما