برقراری پیوند و ارتباط سازنده میان کودکان و مفاهیم و موضوعاتی همچون «کتاب، کتابخانه و مطالعه» از جمله کارهای حساس و پراهمیتی است که به اصطلاح کار هر شخصی نیست و در کنار داشتن مهارت و تخصص کتاب‌داری در این زمینه، به عشق و علاقه و صبر و حوصله لازم برای سر و کار داشتن با این قشر از مخاطبان یعنی خردسالان و کودکان نیاز است.
اما بهانه پرداختن به این موضوع، تهیه گزارش از خدمات کتاب‌داری ارائه شده به کودکان و خردسالان در «کتابخانه تخصصی کودک» وابسته به سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در مجتمع فرهنگی و هنری امام خمینی(ره) مشهد است. به همین جهت در ادامه، بخش‌هایی از سخنان زهرا شهابی، کتابدار بخش کودک این کتابخانه در گفت‌وگو با خبرنگار روزنامه قدس را دنبال کنید. وی کارشناس ارشد رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی بوده و ۲۸ سال سابقه خدمت در این سازمان دارد.
کتابخانه‌ای در منطقه‌ای خاص از شهر مشهد
مجتمع فرهنگی، هنری امام خمینی(ره) شهر مشهد، همزمان با ۲۲ بهمن سالروز پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و ایام خجسته و مبارک میلاد مسعود یگانه منجی عالم بشریت حضرت مهدی(عج) در سال ۱۳۷۹ شمسی و در یکی از مناطق کم‌برخوردار شهر مقدس مشهد در مجاورت آرامگاه خواجه ربیع افتتاح شد.
در این مجتمع، یک کتابخانه وابسته به سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس و یک مجموعه فرهنگی و هنری وابسته به مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی به صورت مستقل از یکدیگر، مشغول فعالیت هستند.
در کتابخانه این مجتمع حدود ۴۵ هزار نسخه کتاب چاپی و حدود ۶ عنوان نشریه ادواری برای مقاطع دانش‌آموزی (ابتدایی، دبیرستان، پیش‌دانشگاهی و کنکور) فراهم و جمع‌آوری شده است. هم اکنون حدود ۶ هزار نفر عضو فعال این کتابخانه بوده که از این تعداد، نزدیک به ۳ هزار و ۵۰۰ نفر را بانوان و بقیه یعنی ۲ هزار و ۵۰۰ نفر را آقایان تشکیل می‌دهند.
این کتابخانه دارای بخش‌های مختلف از جمله تالار مطالعه قفسه باز، تالار مرجع، تالار مطبوعات، واحد امانت کتاب، واحد منابع دیداری و شنیداری، واحد مشاوره، اتاق مطالعه ویژه، ایستگاه مطالعه دیجیتال و میز جست‌وجوی مراجعان و… به تفکیک ویژه پسران و دختران (غالباً از دوره دوم ابتدایی تا پایان دوره متوسطه) است. همچنین در بخش مطبوعات این کتابخانه، ۲۰ نسخه روزنامه و مجله با موضوعات خانوادگی و روان‌شناسی و اطلاعات عمومی و کودک و نوجوان از جمله روزنامه‌های خراسان، قدس، شهرآرا و مجلات خانواده سبز، آشپزی خانواده سبز، روزهای زندگی، موفقیت، خلاقیت، دانشمند، خانواده، دانستنی‌ها، اطلاعات هفتگی، کیهان بچه‌ها و... وجود دارد. این کتابخانه واقع در نزدیکی آرامگاه خواجه ربیع مشهد (خیابان خواجه ربیع ۲۳) و با شماره تلفن ۳۷۴۱۱۱۰۰-۰۵۱ همه روزه از ساعت ۷:۳۰ صبح تا ۱۹ و روزهای تعطیل از ساعت ۹ صبح تا ۱۹ پاسخگوی مراجعه‌کنندگان است.
کتابخانه تخصصی «کودک»
با توجه به شرایط خاص و کم‌برخوردار منطقه خواجه ربیع مشهد و نبود فضای مناسب برای کتاب‌خوانی کودکان، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی همزمان با دهه کرامت سال ۱۳۹۸ شمسی، اقدام به ساخت نخستین کتابخانه تخصصی «کودک» در مجموعه سازمان کتابخانه‌های آستان قدس رضوی و در محل مجتمع فرهنگی و هنری امام خمینی(ره) در این منطقه از شهر مقدس مشهد کرد.
این فضا با حدود ۱۰۰ مترمربع زیربنا برای استفاده کودکان در گروه‌های سنی ۳ تا ۱۰ سال در نظر گرفته شده است. تعداد منابع چاپی این کتابخانه بیش از ۵ هزار نسخه کتاب بوده و از هزار و ۳۰۰ عضو این کتابخانه، ۷۰۰ نفر دختر و ۶۰۰ نفر پسر هستند.
منابع این کتابخانه تخصصی از قسمت‌های ذیل تشکیل شده است:
* منابع ویژه گروه سنی «الف» (سالهای پیش از دبستان)
* منابع ویژه گروه سنی «ب» (سالهای ابتدای دبستان)
*منابع ویژه گروه سنی «ج» (سالهای آخر دبستان)
* بخش بازی‌های فکری کودکان
* بخش نشریات کودک
* بخش بازی‌های جسمی– حرکتی کودکان
*بخش کتاب‌های مرجع کودکان
از مهم‌ترین فعالیت‌های کتابخانه تخصصی کودک، برگزاری جشن‌های متنوع در مناسبت‌های مختلف و برگزاری کلاس‌های هنری، علمی، قصه‌گویی، مذهبی، مسابقات نقاشی، ایران‌شناسی، معرفی و خوانش کتاب، نمایش عروسکی و برگزاری کلاس ورزشی و بازی‌های گروهی است. همچنین بخش کودک این کتابخانه در راستای همکاری با مراکز آموزشی و فرهنگی مانند مهد کودک‌های منطقه خواجه ربیع مشهد، مؤسسه مهدالرضا(ع) آستان قدس، مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس و... با توجه به امکانات و شرایط موجود، در طول سال اقدام به برگزاری جشن‌های متنوع ویژه کودکان و خردسالان مانند جشن عبادت، جشن قرآن، جشن شب یلدا، اجرای نمایش عروسکی و... در این مکان می‌کند.
ضمناً برگزاری کارگاه مشاوره ویژه مادران و کودکان با همکاری مرکز مشاوره آستان قدس رضوی در طول سال و در راستای ارتقای سطح روابط صحیح خانوادگی میان والدین و فرزندان از دیگر اقدام‌های بخش کودک و نوجوان این کتابخانه به شمار می‌رود.
«بزرگ کتابخوانان کوچک» به روایت بانوی کتابدار
کار برای کودکان هر چند ممکن است از دیدگاه بعضی از افراد سهل و ساده به نظر برسد، اما از اهمیت و حساسیت ویژه و بیشتری نسبت به بزرگسالان برخوردار است. باید به قول معروف حوصله سر و کله زدن با کودکان را داشته باشید. از قدیم درست گفته‌اند که «چون که با کودک سر و کارت فتاد، پس زبان کودکی باید گشاد».
یک کتابدار کتابخانه کودکان علاوه بر تخصص و مهارت کتاب‌داری باید خاطره شیرین و خوبی از حضور بچه‌ها در کتابخانه فراهم کند. یک کتابدار کودک باید به لطافت روحی و حساسیت بچه‌ها در سنین کودکی توجه داشته و کودکان را مانند فرزندان خود به حساب آورد.
یکی از بهترین خاطرات من در این کتابخانه مربوط به دو کودک به نام‌های «شهزاد و شهریار» خواهر و برادر دوقلویی است که هم اکنون در سن ۶ سالگی بوده و از سه سالگی با مادرشان به این کتابخانه می‌آیند. آن‌ها خیلی به من علاقه داشته و با من صمیمی هستند. هفته‌ای سه مرتبه به این کتابخانه می‌آیند و اگر در طول هفته آن‌ها را نبینم، دلتنگشان شده و حتماً با مادرشان تماس می‌گیرم.
شاید برایتان جالب باشد یکی از کودکانی که به این کتابخانه به همراه مادرش مراجعه می‌کند پسر بچه چهار سالهای به نام «طاها» است که تا در کتابخانه را نبندیم و چراغ‌ها را خاموش نکنیم از اینجا بیرون نمی‌رود. او خیلی علاقه‌مند به بازی و کتاب‌خوانی در این کتابخانه است. جالب اینکه هر وقت می‌رود تا دفعه بعد که می‌آید حسابی دلم برایش تنگ می‌شود. الان که با شما صحبت می‌کنم حدود سه یا چهار روز است که طاها کوچولو با مادر و پدرش از سفر کربلا به مشهد برگشته‌اند، اما هنوز با مادرش به این کتابخانه نیامده و حسابی دلم برای دیدن «کربلایی طاها» تنگ شده است.
یکی از مهم‌ترین خصوصیات کتابخانه تخصصی کودک این است که شخصیت بچه‌ها با مطالعه کتاب و انس با کتاب و کتابخانه بهتر و بیشتر از کودکانی که به کتابخانه نمی‌آیند شکل می‌گیرد. ما در این کتابخانه در روزهای پنجشنبه، زنگ «خوانش کتاب» داریم. در این کتابخانه کودکی داریم که مادرش از سن ۶ سالگی یعنی سن پیش‌دبستانی تا الان که کلاس چهارم ابتدایی است، برایش به طور مرتب کتاب‌های متنوع کتابخانه را به امانت می‌برد و او واقعاً با موضوع کتاب و کتاب‌خوانی انس جدی گرفته است. او در طول یک ماه به طور متوسط حدود ۲۰ تا ۲۵ کتاب را مطالعه می‌کند.
یک کودک خجالتی و کم‌حرف و گوشه‌گیر داشتیم به نام «ترنّم». با همین روش کتاب‌خوانی در محل کتابخانه کودک، به اصطلاح کتاب‌درمانی شد و به گفته والدینش هم اکنون اشعار شاهنامه فردوسی را می‌خواند و در زمینه شاهنامه‌خوانی، مقاماتی را در مسابقات فرهنگی بدست آورده است و هر وقت که برنامه یا مسابقه فرهنگی در این کتابخانه داریم، برایمان شاهنامه می‌خواند.
حدود یک سال دیگر بازنشسته می‌شوم و از همین الان دلم برای کودکان و بچه‌های این کتابخانه تنگ می‌شود، آنان مثل فرزندان خود من هستند. به نظر من، آنان «بزرگ کتابخوانان کوچک» هستند. خلاصه اینکه کار برای کودکان در سه کلمه خلاصه می‌شود: «عشق»، «صبر» و «حوصله».
نظر شما