به گزارش قدس خراسان، چند روزی است پیام‌هایی از مخاطبان به دستمان می‌رسد که حاکی از افزایش ناگهانی قیمت برنج پاکستانی در بازار مشهد است. برای بررسی بیشتر این موضوع سری به بازار عرضه مستقیم کالا در خیابان مصلای مشهد زدیم.
خلأ نظارت جدی در بازار برنج
نخستین فروشنده‌ای که در این خیابان به سراغش رفتم، کیسه ۱۰ کیلویی برنج پاکستانی درجه ۲ را یک‌میلیون تومان می‌فروخت و مدعی شد فقط برنج دانه‌کوتاه پاکستانی در بازار موجود است و دانه‌بلند دیگر در بازار نیست!
او همچنین علت گرانی برنج پاکستانی را بسته شدن مرز پاکستان می‌دانست و گفت: روز جمعه ۲۳ خرداد ۲۰ تُن برنج را کیسه‌ای ۹۰۰هزار تومان فروختم؛ اما الان همان برنج را باید یک‌میلیون و ۵۰۰هزار تومان بخرم و کلی ضرر کردم.
پس از این مکالمه به جست‌وجوی برنج درجه یک پاکستانی پرداختم. ادعای فروشنده قبلی در عرض چند دقیقه و با رسیدن به برنج‌فروشی بعدی رد شد. مغازه‌دار دیگری برنج پاکستانی درجه یک را کیسه‌ای یک‌میلیون و ۶۰۰هزار تومان و برنج نیم‌دانه پاکستانی را با قیمت یک‌میلیون و ۲۰۰هزار تومان می‌فروخت.
به مغازه دیگری سر زدم در آنجا برنج درجه یک پاکستانی کیسه‌ای یک‌میلیون و ۵۰۰هزار تومان فروخته می‌شد. وقتی از فروشنده دلیل گران شدن قیمت برنج پاکستانی را جویا شدم، مشتری او که یک خرده‌فروش برنج بود، همان‌طور که کارت را در دستگاه پوز می‌کشید، مدعی شد: ارز ترجیحی را از روی برنج حذف کرده‌اند. واردکنندگان الان برنج را کیسه‌ای یک‌میلیون و ۲۰۰هزار تومان از پاکستانی‌ها می‌خرند و تا به دست من و شما می‌رسد، یک‌میلیون و ۵۰۰هزار تومان می‌شود. این برنج پیش از این وارد شده است. برنج جدیدی که وارد کشور شود، تا ۲ میلیون تومان هم فروخته خواهد شد.
افزایش قیمت برنج تنها مربوط به برنج پاکستانی نیست. این را وقتی فهمیدم که وارد یک فروشگاه عرضه برنج ایرانی شدم. یکی از مشتری‌های این فروشگاه که از افزایش قیمت یکی از مارک‌های برنج ایرانی تعجب کرده بود، گفت: یک ماه پیش این برنج را کیسه‌ای ۲میلیون و ۲۵۰هزار تومان خریدم و حالا ۲ میلیون و ۷۵۰هزار تومان شده است.
قیمت برنج پاکستانی معمولی در این فروشگاه کیسه‌ای یک‌میلیون و ۵۵۰ هزار تومان بود و فروشنده درباره دلیل این افزایش قیمت اظهار کرد: از قبل ۱۰ تُن ثبت سفارش کرده بودیم؛ اما به‌جای ۱۰ تن توانستیم ۳ تن برنج پاکستانی وارد کنیم. متأسفانه برخی از واردکننده‌ها در این موقعیت برنج را احتکار می‌کنند و به بازار نمی‌دهند.
به مغازه دیگری در خیابان مصلی سر می‌زنم. در این مغازه هم تنها برنج دانه‌کوتاه پاکستانی کیسه‌ای ۹۵۰هزار تومان موجود است و فروشنده مدعی شد برنج دانه‌بلند در بازار نیست و تنها همین‌ها در بازار موجود است. او با روایتی عجیب، علت این کمبود را بسته شدن مرزها به دلیل شرایط جنگی اعلام کرد و گفت: از پاکستان برنج وارد نمی‌شود!
وقتی به او گوشزد کردم که جنگ در غرب و مرکز کشور جدی‌تر است و مرزهای شرقی نه مورد تهدید قرار گرفته و نه بسته شده‌اند، اعتراف کرد که ماجرای واردات برنج و چالش‌هایش ربطی به شرایط کنونی ندارد و توضیح داد: ۲۰ روزی می‌شود بار جدید برنج برایمان نیامده است. الان هم تقاضا زیاد شده و مردم بیشتر از نیازشان برنج می‌خرند.
یک فروشنده دیگر اما با پایین‌ترین قیمتی که در مشاهده‌های میدانی دیدم، برنج را عرضه می‌کرد؛ یعنی یک کیسه ۱۰ کیلویی برنج پاکستانی دانه‌بلند را یک‌میلیون و ۴۰۰هزار تومان می‌فروخت.
به فروشگاه دیگری سر می‌زنم. فروشنده آن هم از افزایش فروش برنج پاکستانی در این روزها گفت و خاطرنشان کرد: قیمت یک کیسه ۱۰ کیلویی برنج پاکستانی خوب یک‌میلیون و ۵۰۰هزار تومان است و تنها ۲۰۰ کیلوگرم بیشتر از این برنج نداریم.
این مغازه‌دار در توضیح رفتار هیجانی مردم بیان کرد: یک نفر می‌آید و ۶ کیسه برنج را یکجا می‌خرد. معلوم است بار برنج زودتر تمام می‌شود. اگر ما هم به او نفروشیم، فکر می‌کند قحطی آمده است. پس در عرضه برنج نباید محدودیتی قائل شویم.
برنج هندی جهش قیمت نداشته است
صحبت‌های فروشندگان و قیمت‌ها در این بازار نشان می‌دهد ظاهراً برنج هندی تغییر قیمت خاصی نداشته و در برنج‌های پاکستانی و ایرانی جهش قیمت را مشاهده می‌کنیم. البته بخشی از آن به دلیل تقاضای خرید بیش از نیاز معمول در بازار است و هیجانی که برخی فروشندگان به مشتریان وارد می‌کنند.
برای تکمیل بررسی قیمت برنج پاکستانی به مغازه‌های خرده‌فروشی سطح شهر هم سری می‌زنم. یکی از مغازه‌داران یک کیسه ۱۰ کیلویی برنج دانه‌بلند پاکستانی را یک‌میلیون و ۶۵۰هزار تومان و برنج نیم‌دانه پاکستانی را یک‌میلیون و ۲۰۰هزار تومان می‌فروخت.
یک فروشنده دیگر هم که تنها یک کیسه برنج پاکستانی دانه‌بلند در مغازه‌اش موجود است، قیمت آن را کیلویی ۱۵۰هزار تومان اعلام کرد.
یکی دیگر از خرده‌فروشان سطح شهر هم گفت: قبلاً برنج پاکستانی را با قیمت کیسه‌ای ۹۸۰هزار و یک‌میلیون و ۵۰هزار تومان می‌خریدم؛ اما در حال حاضر پس از مدت کوتاهی به کیسه‌ای یک‌میلیون و ۵۰۰هزار تومان رسیده است.
عرضه ارزان‌تر در فروشگاه‌های مجازی
با سر زدن به فروشگاه‌های مجازی در سطح مشهد بررسی را تکمیل‌تر می‌کنم؛ تنها دو مدل برنج پاکستانی با قیمت یک‌میلیون و ۲۰۰ و یک‌میلیون و ۲۵۰هزار تومان در فروشگاه مجازی «باسلام» پیدا می‌کنم. هر چند تنوع خیلی کمی در برنج پاکستانی نسبت به برنج ایرانی می‌بینم؛ اما قیمت‌های پایین‌تر برای برنج دانه‌بلند در فضای مجازی، نکته قابل تأملی است.
بدعهدی دولت و مالیات بر ارزش افزوده؛ علت گرانی برنج
تا اینجا دلایل مختلفی از سوی کلی‌فروشان و خرده‌فروشان در خصوص علت افزایش قیمت برنج پاکستانی در سطح مشهد مطرح شد؛ اما برای بررسی دقیق‌تر به سراغ علی‌اکبر قنبری، یکی از واردکنندگان برنج به مشهد رفتم. او یکی از دلایل افزایش قیمت را محدودیت ثبت سفارش برنج ذکر کرد و گفت: به همین خاطر نسبت به سال‌های گذشته برنج وارداتی کمتر عرضه می‌شود؛ اما مسئله مهم‌تر این است ارزی را که قرار بود دولت به کالاهای اساسی اختصاص بدهد، از مهر ماه سال گذشته به ما واردکنندگان نداده‌اند. همین عامل موجب شده من به‌عنوان واردکننده با قیمت دلار آزاد کالای اساسی وارداتی را عرضه کنم.
وی خاطرنشان کرد: سال گذشته تا آذر ماه برنج را به قیمت مصوب عرضه می‌کردیم؛ چرا که آن زمان دلار ۶۲هزار تومان بود و می‌توانستیم با اعتبار خودمان تفاوت میان ارز آزاد و ارز ترجیحی را پوشش دهیم؛ اما وقتی از آذر ماه قیمت دلار افزایش پیدا کرد و دولت هم ارز ترجیحی را برای واردات به ما نداد و ثبت سفارش‌های واردات نیز محدود شد، به دلیل اینکه برنج را با ارز آزاد خریداری کرده بودیم، قیمت برنج هم در بازار افزایش پیدا کرد. پس از آن با تعاملی که با فرمانداری داشتیم، قرار شد از اسفند ماه به بعد اتحادیه قیمتی را مشخص کند و با همان قیمت برنج را عرضه کنیم.
این واردکننده برنج درباره دلیل دیگر این افزایش قیمت ناگهانی برنج گفت: از حدود ۱۰ روز گذشته مالیات بر ارزش افزوده‌ای که قبلاً از کالاهای اساسی حذف شده بود، دوباره با مصوبه مجلس شورای اسلامی روی کالاهای اساسی از جمله برنج وارداتی اعمال شد؛ به این معنا که هر برنجی که سال جدید وارد کرده بودیم، شامل مالیات بر ارزش افزوده شده و براساس تعهدی که از ما گرفته بودند، باید اکنون آن مالیات را پرداخت کنیم.
او درباره علل کاهش واردات برنج در مشهد هم توضیح داد: در گذشته برنج زیادی به مشهد وارد می‌شد و حتی تجار پاکستانی در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده بودند؛ اما تعداد واردکنندگان برنج به خراسان رضوی خیلی محدود شده و اکنون تنها پنج واردکننده برنج پاکستانی در مشهد داریم. این در حالی است که سهمیه مصرفی مشهد به صورت روزانه با توجه به جمعیت شهرستان و شهر مشهد ۷۰۰ تن برنج است.
قنبری مسائل کنونی در استان را نتیجه سوءمدیریت و تدابیری دانست که مسئولان محلی پیش از این باید اتخاذ می‌کردند و با تأکید بر اینکه پیش از این به مسئولان شهری تذکر داده، افزود: یکی از دلایل کم شدن واردات برنج به مشهد که از گذشته به وجود آمده، فروش برنج به قیمت مصوب بود. ما در همان زمان اعلام خطر کردیم و حتی در جلساتی که در فرمانداری داشتیم، به مسئولان بسیج اصناف، اتحادیه و جهاد کشاورزی گفتم اگر با همین رویه پیش بروید، احتمال اینکه در آینده افزایش قیمت زیادی داشته باشیم، بسیار محتمل است.
سهمیه بیشتر یا رانت دولتی؟
او یکی دیگر از دلایل افزایش قیمت برنج وارداتی را افزایش قیمت در مبادی ورودی بندرعباس، هرمزگان، زاهدان و تهران معرفی و خاطرنشان کرد: مقدار زیادی از سهمیه واردات برنج را شرکت‌هایی همچون طبیعت و خوشبخت می‌گیرند. این شرکت‌ها نماینده فروشی در مشهد ندارند و خودشان به‌صورت نامحدود و مستقیم برنج را در بازار مشهد عرضه می‌کنند.
قنبری با تاکید بر اینکه مشکل افزایش قیمت برنج مربوط به بسته بودن مرز و این مسائل نیست، گفت: اگر دولت بدهی ارز ترجیحی ۹ ماه گذشته را الان به ما بدهد، برنج را وارد می‌کنیم و به قیمت مصوب هم می‌فروشیم. تنها مشکل ما همین تخصیص پیدا نکردن ارز ترجیحی به واردات برنج است.
این واردکننده برنج متذکر شد: دولت برای واردات برخی کالاها ابتدا ارز توافقی را می‌دهد، سپس از واردکنندگان، واردات کالا را می‌خواهد. تجار هم در این موقعیت کالایشان را وارد بازار می‌کنند و می‌فروشند؛ اما من به عنوان واردکننده کالای اساسی ابتدا باید کالا را بخرم، سپس وارد انبار کنم و مسائل ترخیص کالا را در گمرک انجام دهم. پس از آن با قیمت مصوب بفروشم و دولت بعد از ۹ ماه ارز توافقی را به من بدهد!
او ادامه داد: پیشنهاد انجمن واردکنندگان به دولت این بوده اگر می‌خواهید با قیمت مصوب اجناس به دست مردم برسد، ارز توافقی را به واردکنندگان بدهید تا مشکلی برای مردم به وجود نیاید و این مسئله برطرف شود.
با توجه به صحبت‌هایی که این واردکننده برنج مطرح کرد، مشکل افزایش قیمت برنج پاکستانی در مشهد هیچ ارتباطی با وضعیت کنونی کشور یا شایعاتی مانند بسته بودن مرزها ندارد؛ چرا که مشکل اصلی خلأ نظارت و بازرسی در جهاد کشاورزی مشهد به عنوان متولی تأمین و نظارت بر این کالا در بازار بوده و البته چالشهای پرداخت ارز به واردکنندگان برنج نیز معضلی است که ارتباطی به امروز و شرایط جنگی کشور ندارد و این موارد مسائلی هستند که در طولانی‌مدت سبب کاهش واردات برنج پاکستانی به بازار مشهد شده‌اند.
در این وضعیت مردمی که نسبت به مسائل قبلی برنج اطلاعی ندارند، تنها منبع موثقشان اوضاع بازار، موجودی برنج در مغازه‌ها و سخنان سلیقه‌ای و گاه جو روانی به راه افتاده از سوی عرضه‌کنندگان برنج است. از مسئولان محلی انتظار می‌رود فضای روانیِ قابل کنترل را با تشدید نظارت‌ها در بازار عرضه کالای اساسی و البته برخورد جدی با گران‌فروشی و احتکار مدیریت کنند تا مردم احساس نکنند ضرورتی پیش آمده و باید بیش از نیازشان خرید انجام دهند. مدیریت فضای روانی و هیجانی در عرضه و تقاضا نباید در دست سودجویان باشد و مدیران استانی و شهری باید با استفاده از همه ظرفیت‌ها در کنار برقراری امنیت و آرامش روانی در جامعه، امنیت اقتصادی را هم با نظارت جدی حفظ کنند و با برهم‌زنندگان آن برخورد بازدارنده داشته باشند.
نظر شما