حجت‌الاسلام دکتر علی الهی خراسانی، متخصص فقه و الهیات شهری، در این نشست، بر لزوم توجه به مفهوم «الهیات مکان» و بازتعریف فضای پیرامونی حرم مطهر رضوی در راستای تدوین سند ملی زیارت، تأکید کرد.

وی با انتقاد از غلبه نگاه تجاری و مصرف محور در پیرامون حرم مطهر رضوی، خواستار ایجاد فضایی متناسب با تجربهٔ قدسی و گفت‌وگو با امام، شد.

زیارت فراتر از گردشگری مذهبی

حجت‌الاسلام الهی خراسانی، با تمایزگذاری میان زیارت و گردشگری مذهبی، گفت: الهیات زیارت، یک چارچوب مستقل از گردشگری مذهبی دارد.

وقتی نگاه ما به زائر، مصرف محور و مناسکی می‌شود، عملاً امکان درک حضور امر قدسی، از بین می‌رود.

وی، اضافه کرد: زیارت، صرفاً حضور در اردوگاهی مذهبی، تربیتی یا تفریحی نیست، بلکه تجربه‌ای از حضور در فضای قدسی است.

وی یکی از ارکان اصلی زیارت را، حس حضور معرفی کرد و افزود: این حس حضور تنها در فضاهای آرام، خلوت و تأملی، اتفاق می‌افتد؛ جایی که زائر، با خویشتن گفت‌وگو کند.

ازدحام، مناسک پی‌درپی و محیط‌های تجاری، باعث از بین رفتن این حس می‌شوند.

از این رو، نمی‌توان زیارت را صرفاً در بستر زمان اقامت زائر اندازه‌گیری کرد، بلکه باید فضا را برای حضور معنوی و درک امر غیبی، آماده کنیم.

این متخصص فقه و الهیات شهری، اظهار کرد: در مسیرهای منتهی به حرم، شاهد فضایی شلوغ، تجاری و بی‌معنا هستیم. ره‌ باغ‌هایی ساخته شده‌اند که نه مدرن هستند و نه سنتی، از عناصر مهم معماری اسلامی مثل آب که نماد آرامش و عظمت الهی است، هم در آن خبری نیست.

درحالی‌که اگر فضای قدسی را تخریب کرده‌ایم، باید به‌جای آن فضایی متناسب با آستانگی و درک معنوی، بسازیم.

توجه سند ملی زیارت به تجربه قدسی زائر

وی، تصریح کرد: اگر سند ملی زیارت قرار است تدوین شود، باید بر تجربه‌ قدسی زائر متمرکز باشد.

اتصال به عالم غیب، گفت‌وگو با امام و تجربهٔ معنوی باید هدف اصلی باشد نه افزایش ساعت حضور زائر یا مناسک‌گرایی بی‌روح همچنین فضای پیرامونی، مسیرهای ورودی و حتی درگاه‌های حرم باید آستانه‌ای برای ورود به عالم قدسی باشد، نه درگاهی برای مصرف‌زدگی و شلوغی.

زیارت؛ آغاز در ذهن، تداوم با بدن

دکتر الهی خراسانی، خاطرنشان کرد: زیارت ابتدا از نیت و فضای ذهنی آغاز می‌شود، از خیال و خاطره‌ای که زائر با خود می‌آورد، سپس با ورود به مکان مقدس، بدن هم وارد فرایند زیارت می‌شود.

باید این آماده‌سازی ذهنی را تقویت کنیم؛ از طریق تکنولوژی‌های جدید، معماری معنادار، و طراحی‌هایی که حس کرنش، تواضع و اتصال به امام را، در زائر، بیدار کنند.

هدف نهایی زیارت، شبیه شدن به امام است

وی در پایان گفت: درک حضور امام، باید انسان را تغییر دهد؛ در این تغییر، زائر، بااخلاق‌تر، باتقواتر، آرام‌تر و عمیق‌تر می‌شود.

هدف نهایی زیارت، شبیه شدن به امام است و این تجربه تنها در بستری تحقق می‌یابد که معنویت، سکوت، ارتباط قلبی و زیبایی‌شناسی الهی، در آن، جاری باشد.