در ایام محرم همه مردم ایران به خصوص خوزستان غرق در ماتم و عزا می‌شوند؛ به هر کوچه و برزنی که می‌رویم بوی محرم و حماسه عاشورا می‌آید. اقوام مختلف در دیارشان گرد هم می‌آیند و همه با هم برای شهادت سالار شهیدان و یاران باوفایش به سوگواری می‌پردازند.
در استان خوزستان هر یک از اقوام به شیوه مرسوم شهر و دیار خود حال و هوای دیگری دارد و عزاداری‌های پرشور و بی‌ریایی برگزار می‌کنند و در این روزها زندگی خود را وقف امام شهیدشان می‌کنند.
خوزستان از استان‌هایی است که به خاطر وجود قومیت‌ها و فرهنگ‌های گوناگون، عزاداری‌های متنوع و متفاوتی دارد. دمامه‌زنان و سنج‌زنان با آهنگ‌های عاشورایی چنان شوری در دل سینه‌زنان می‌اندازند که گویی اینجا سرزمین کربلاست.
ابزارهای خوزستانی محرم
در عزاداری خوزستانی‌ها از «علم»، «نخل»، «شیدونه» و «مشعل» به نیت حضرت عباس(ع) که علمدار کربلا بود، استفاده می‌شود.
شیدونه و مشعل دو جز از نمادهای عزاداری در خوزستان هستند که معمولاً در مراسم محرم به ویژه در مراسم عزاداری به یاد حضرت عباس(ع) به کار می‌روند. شیدونه شبیه نخل است با این تفاوت که ابعاد کوچک‌تری دارد و مشعل نیز از یک پایه و چندین محفظه استوانه‌ای مشبک آهنی تشکیل شده است.
شیدونه یا شیدانه یکی از ابزارهای عزاداری هیئت‌های قدیمی شهر دزفول است که اتاقی با چهار گلدسته از جنس چوب دارد و در روزهای تاسوعا و عاشورا با شمایل ائمه(ع) تزئین می‌شود و در بیشتر هیئت‌ها قرار می‌گیرد؛ شیدونه را اغلب با نام یکی از ائمه(ع) یا شهدای کربلا نام‌گذاری می‌کنند و چون از نخل سبک‌تر است آن را راحت‌تر می‌توان جابه‌جا کرد. از داخل شیدونه نذری‌هایی مثل خرما و حلوا در میان مردم پخش می‌کنند.
علم از چوبی به طول ۱۰ متر و قطر ۱۰ سانتیمتر و پارچه‌های دو متری سیاه که در فاصله‌های معین از بالا تا پایین به آن بسته و یک شبکه (پنجه) برنجی یا نقره‌ای روی نوک آن وصل است تشکیل شده است.
این علم به نام علم حضرت عباس(ع) معروف است. از زمانی که چوب آن را برای بستن پارچه به میدان می‌آورند، مردم جمع می‌شوند و با ساز و دهل و صلوات وارد میدانش می‌کنند.
همچنین نخل را برای تشبیه به ایوان‌های طلایی اماکن متبرکه می‌سازند، از سطحی چوبی از تخته که اطراف آن را دندانه‌های تخته‌ای احاطه کرده و شکل آن مانند ایوان‌های قدیم است و روی آن با رنگ اکلیل زینت یافته و ارتفاعش حداکثر ۶ متر و عرض آن ۳متر است. این نخل چهار پایه دارد که آن‌ها را روی چهار کرسی در وسط میدان قرار می‌دهند. نخل معروف دزفول، نخل کلبی‌خان است.
یکی دیگر از ابزارهای مهم و همیشگی در مراسم محرم، آتش است. آتش جایگاه ویژه‌ای در اجرای مراسم‌های عاشورایی ایرانیان دارد. خوزستانی‌ها از این آتش به شکل مشعل استفاده کرده‌اند.
اجرای شبیه‌خوانی عربی در خوزستان
اجرای تعزیه یکی از رسم‌های محرم در اغلب نقاط ایران است. اهالی خوزستان یک نوع از این نمایش را به نام شبیه‌خوانی در ایام محرم اجرا می‌کنند. برخی از هیئت‌های خوزستانی از شب‌های اول محرم شبیه‌خوانی را برگزار می‌کردند که یکی از مشهورترین آن‌ها، شبیه‌خوانی منطقه «رفیش» در لشگرآباد اهواز است.
شبیه‌خوانی عربی در خوزستان شکل گرفت و عرب‌های خوزستان در شهر «حر» شبیه‌خوانی را با زبان خود اجرا می‌کنند. از پیشکسوتان شبیه‌خوان خوزستان می‌توان از «سرهنگ هلاکوپور» در روستای سیدمحمد شهر شوش نام برد؛ وسعت محل اجرا در روستای سیدمحمد به حدی است که آن را به عنوان بزرگ‌ترین نمایش‌های خیابانی کشور می‌شناسند.
مراسم از ساعت ۶ صبح آغاز می‌شود و تا غروب ادامه دارد؛ در این نمایش سعی می‌شود صحنه‌های واقعه عاشورا را بازسازی کنند به همین خاطر چندین شتر و اسب و سوارکار برای اجرای مراسم شرکت می‌کنند.
نظر شما